Η μεγάλη πτώση των χρηματιστηρίων στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας, αν και ανακόπηκε προσωρινά, κατέδειξε για άλλη μια φορά τα αδιέξοδα μέσα στα οποία βρίσκεται εγκλωβισμένο το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα.
Το σημαντικό είναι ότι αυτή τη φορά τα αδιέξοδα προέρχονται ακριβώς απ’ την περιοχή που τις προηγούμενες δεκαετίες λειτούργησε σαν η ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας, την Κίνα.
Έτσι, η κρίση αγγίζει τα θεμέλια της πραγματικής οικονομίας και απειλεί να παρασύρει ολόκληρο τον πλανήτη σε πολλά επίπεδα.
Η Κίνα αντιπροσωπεύει το 1/3 της παγκόσμιας οικονομικής μεγέθυνσης των τελευταίων ετών. Καταναλώνει τα μισά από τα μέταλλα που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως και κυριαρχεί σε όλα τα υπόλοιπα κεφαλαιουχικά και καταναλωτικά αγαθά.
Είναι λοιπόν απόλυτα φυσική η κατάρρευση των αξιών των εμπορευμάτων, αρχής γενομένης από το πετρέλαιο, που έχει χάσει σχεδόν τα 2/3 της τιμής του μέσα σ’ ένα περίπου χρόνο. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στις τιμές των υπόλοιπων ορυκτών, των αγροτικών προϊόντων κλπ. Αυτή η κατάρρευση δεν έχει μόνο χρηματιστηριακές επιπτώσεις. Επιδρά άμεσα στην πραγματική οικονομία, ρίχνοντας το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη – και μάλιστα το πιο δυναμικά αναπτυσσόμενο κομμάτι του, τις BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) στην στασιμότητα και την ύφεση.
Ανταγωνιστικές υποτιμήσεις
Η υποτίμηση του κινεζικού νομίσματος (γουάν) αν και μικρή προς το παρόν, αποτελεί κομβικό σημείο για τις παγκόσμιες εξελίξεις. Το βασικότερο χαρακτηριστικό της είναι ότι έγινε πράξη μια πολιτική που μέχρι τώρα καταδικαζόταν ως το απόλυτο κακό.
Η πτώση του κινέζικου νομίσματος έχει ήδη εκκινήσει παρόμοιες υποτιμήσεις σε όλες σχεδόν τις χώρες της περιφέρειας. Βραζιλία, Ρωσία, Τουρκία, Ινδονησία, Μαλαισία βλέπουν τα νομίσματά τους να κατρακυλούν στα χαμηλότερα σημεία των τελευταίων δεκαετιών.
Αυτό εντείνει ακόμα περισσότερο τις αποπληθωριστικές πιέσεις (πτωτική τάση τιμών και, συνεπακόλουθα, υφεσιακές τάσεις στην οικονομία και μείωση μισθών) στις ανεπτυγμένες χώρες και απειλεί να δημιουργήσει μια κατάσταση τύπου Ιαπωνίας της δεκαετίας του ’90 (δηλαδή στασιμότητα της οικονομίας για 2 δεκαετίες και περισσότερο) αλλά αυτή τη φορά σε παγκόσμια κλίμακα.
«Πιάστηκαν αδιάβαστοι»
Δεν είναι μικρότερης σημασίας η κατάρρευση των αυταπατών ότι το καθεστώς της Κίνας «ελέγχει την κατάσταση» και «ξέρει τι κάνει». Το Πεκίνο δαπάνησε 1 τρισ. δολάρια για να συγκρατήσει το χρηματιστήριο της Σαγκάης, για να το δει ένα μήνα μετά σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα απ’ αυτά που βρισκόταν όταν ξεκίνησε η προσπάθεια διάσωσης…
Όπως δήλωσε ο Πολ Κρούγκμαν στις 14 Αυγούστου,
«Φαίνεται να πιάστηκαν εντελώς αδιάβαστοι στην απολύτως αναμενόμενη κατάρρευση του χρηματιστηρίου… Οι επενδυτές έχουν αρχίσει να εγκαταλείπουν την Κίνα και οι υπεύθυνοι της οικονομικής πολιτικής πέρασαν απότομα από την πολιτική υποτίμησης του νομίσματος στις απέλπιδες προσπάθειες να διατηρήσουν την αξία του γουάν».
Είναι ενδεικτικό ότι τελευταίο ενάμιση χρόνο 800 δισ. δολάρια έχουν εγκαταλείψει την Κίνα αναζητώντας «ασφαλή καταφύγια». Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στις υπόλοιπες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Η κατάρρευση του κινεζικού χρηματιστηρίου ήταν απολύτως προβλέψιμη, καθώς οι τιμές των μετοχών είχαν χάσει κάθε σύνδεση με την πραγματική οικονομία.
Η βιομηχανική παραγωγή βρίσκεται σήμερα σε χαμηλό εξαετίας. Παρά την σχετική σταθεροποίηση των τιμών των ακινήτων τις τελευταίες βδομάδες, η κατασκευαστική δραστηριότητα μειώθηκε 17% φέτος. Καθώς ο κατασκευαστικός τομέας της Κίνας αποτελεί το 50% του παγκόσμιου, αυτό σημαίνει μια πτώση 8,5% στις κατασκευές ολόκληρου του πλανήτη!
Η Κίνα αποτέλεσε το αμορτισέρ που απορροφούσε τους κραδασμούς στην παγκόσμια οικονομία μετά την κρίση του 2007-8. Για να το πετύχει αυτό, χρειάστηκε το μεγαλύτερο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης στην ανθρώπινη ιστορία, που οδήγησε στον τετραπλασιασμό του χρέους της κινεζικής οικονομίας. Αυτή η διαδικασία φυσικά δεν μπορεί να συνεχιστεί πλέον, άλλωστε ήδη έχει χάσει και την χρησιμότητά της: μέχρι το 2008, κάθε γουάν πίστωσης δημιουργούσε 0,8 γουάν αύξηση του ΑΕΠ. Σήμερα δημιουργεί μόλις 0.2….
Υπερ-τριπλασιασμός του παγκόσμιου χρέους
Έτσι, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια κατάσταση παρόμοια μ’ αυτή του 2007, αλλά με κάποιες πολύ σημαντικές (και αρνητικές) διαφορές:
Το παγκόσμιο χρέος έχει υπερτριπλασιαστεί (!) τα τελευταία 8 χρόνια, τα επιτόκια βρίσκονται σε μηδενικά ή ακόμα και αρνητικά επίπεδα και άρα δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν πλέον για να δώσουν οποιαδήποτε ώθηση στην οικονομία και τέλος η Κίνα από παράγοντας σταθερότητας και ανάπτυξης έχει μετατραπεί σε παράγοντα εκρηκτικών αντιφάσεων και προβλημάτων.
Την ίδια στιγμή, η «σταθερότητα» που ακολούθησε στην περίοδο μετά την κρίση του 2007-8 επιτεύχθηκε με μια αδιάκοπη πολιτική λιτότητας που έπληξε την εργατική τάξη όλων σχεδόν των ανεπτυγμένων χωρών. Μια νέα κρίση είναι πολύ πιθανό να δημιουργήσει τις συνθήκες για την ανάπτυξη πολιτικών αγώνων, έμβρυα των οποίων είναι ήδη ορατά τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη Δ. Ευρώπη.
Οι «αγορές» έχουν λοιπόν κάθε λόγο να μην αισθάνονται καθόλου πανίσχυρες στις μέρες μας. Αλίμονο στους «ηγέτες» που εξακολουθούν να υποκλίνονται μπροστά τους…
