Πώς καταφέρνει μια ταινία να κάνει τους θεατές να χειροκροτούν; Γιατί η γερμανική αυτή παραγωγή τα κατάφερε. Εν έτη 2007, στις ελληνικές αίθουσες, το κοινό χειροκροτά στο τέλος μιας ταινίας.
Η υπόθεση είναι απλή: Η ιστορία διαδραματίζεται στο Ανατολικό Βερολίνο, το 1984. (Η χρονική συγκυρία, βέβαια, δεν είναι τυχαία).
Ο πρωταγωνιστής, ένας από τους πιο αφοσιωμένους πράκτορες της Στάζι (η περιβόητη μυστική αστυνομία του καθεστώτος) ο Γκερντ Βίσλερ, αναλαμβάνει να παρακολουθήσει, ύστερα από απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, τη ζωή ενός θεατρικού συγγραφέα και τη σχέση του με μια διάσημη ηθοποιό.
Σταδιακά όμως ο πράκτορας αρχίζει να συμπαθεί τα θύματά του, στη συνέχεια αποκρύβει ορισμένες κρίσιμες πληροφορίες και τελικά μετασχηματίζεται σε ένα είδος ανώνυμου φύλακα-αγγέλου του ζεύγους.
Ταινία με ιδιαίτερες ευαισθησίες, που δεν ακολουθεί τη συμβατική οδό του πολιτικού κινηματογράφου. Υιοθετώντας τον ορισμό του Γιάννη Ιωάννου για την αριστερά, «μια διαρκής ευαισθησία», προφανώς και πρόκειται για μια αριστερή ταινία. Έχει, όμως, πρόσθετο ενδιαφέρον και ως μία από τις πρώτες ταινίες που καταφέρνουν να φτάσουν στο πλατύ κοινό της Δύσης προερχόμενη από χώρα του πρώην Ανατολικού Μπλοκ και κάνοντας κριτική στο καθεστώς που προϋπήρχε της πτώσης του Τοίχους του Βερολίνου.
Αν και κάποιοι (όπως π.χ. ο ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ) έσπευσαν να κάνουν λόγο για νέο κρούσμα αντικομουνιστικής προπαγάνδας, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ταινία που διεισδύει στην ουσία των αντιφάσεων του ανατολικογερμανικού σταλινικού καθεστώτος. Στην αδυναμία του να οικοδομήσει μια σοσιαλιστική κοινωνία, να δημιουργήσει ελεύθερους ανθρώπους, να περιορίσει τον κρατικό έλεγχο στην προσωπική ζωή των ατόμων και να καταργήσει ανισότητες και ρόλους εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων.
Παράγοντας μια νέα καταπιεστική κοινωνία, όπου τη θέση των εξουσιαστών ανέλαβε η νομενκλατούρα (οι αξιωματούχοι του κόμματος και του κράτους) στηριζόμενη στην καταστολή και στον έλεγχο ακόμα και των πλέον προσωπικών στιγμών των ανθρώπων (κάτι που η ταινία αναδεικνύει ιδιαίτερα) και, τελικά, δημιουργώντας ασφυκτικές συνθήκες εξουσίας και επιβολής, το ανατολικογερμανικό καθεστώς κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος εχθρός των πολιτών του. Αναγκάζοντας τους όχι μόνο να φεύγουνε στη Δύση αλλά να επιλέγουν ακόμα και την αυτοκτονία ως διέξοδο (ο πρωταγωνιστής της ταινίας στέλνει σε δυτικό έντυπο στοιχεία για την μεγάλη αύξηση των αυτοκτονιών) .
«Οι ζωές των άλλων» δεν είναι μια κλασσική πολιτική ταινία. Αναφέρεται στα «μεγάλα και σημαντικά» μέσα από την ζωή των πρωταγωνιστών, κάνοντας το προσωπικό, πολιτικό και επιτρέποντας σε όλους αναγωγές στην καθημερινότητα.
Η ταινία περιγράφει το «τότε» αλλά οι αναφορές της αφορούν και το «σήμερα». Η καθημερινότητα διαμορφώνεται από την ταξικότητα των κοινωνιών. Η αυθαιρεσία της κάθε εξουσίας λειτουργεί καταπιεστικά, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, για τη ζωή των άλλων και του καθενός.
Αλεξάνδρα Κυπριανού
Δέσποινα Καπετανάκη
