Η 20η Νοέμβρη έχει οριστεί ως διεθνής ημέρα τρανς μνήμης, για τα τρανς άτομα που υπήρξαν θύματα δολοφονίας. Με αυτή την αφορμή αναδημοσιεύουμε παλιότερο άρθρο σε σχέση με τα τρανς άτομα και την τρανσφοβία.
Διεμφυλικό/τρανς άτομο είναι ένα άτομο που το κοινωνικό του φύλο δεν ταυτίζεται με το βιολογικό. Βιολογικό φύλο ονομάζεται η βιολογική ταυτότητα του ατόμου, τα γεννητικά όργανα, τα χρωμοσώματα κλπ, δηλαδή το φύλο με το οποίο γεννήθηκε. Κοινωνικό φύλο είναι το πώς βλέπει κοινωνικά τον εαυτό του: άντρα, γυναίκα ή με στοιχεία και των δύο. Στο κοινωνικό φύλο περιλαμβάνονται όλες οι κοινωνικές συμπεριφορές και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως στάση σώματος, τρόπος ομιλίας, περπατήματος, χρήση γλώσσας, ντύσιμο, κομμώσεις, που θεωρούνται αποκλειστικά ή κυρίαρχα για το κάθε φύλο.
Με λίγα λόγια, διεμφυλικά ή τρανς άτομα είναι όσοι συνάνθρωποί μας δεν αισθάνονται καλά με το φύλο με το οποίο γεννήθηκαν, και επιλέγουν να ζουν με το φύλο με το οποίο αισθάνονται καλά κοινωνικά.
Τα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως διεμφυλικά έρχονται αντιμέτωπα με πολλές και ξεχωριστές προκλήσεις και μάχες καθημερινά. Προσπαθούν να καταπολεμήσουν τις διακρίσεις και το κοινωνικό στίγμα που επηρεάζουν τα πάντα στις ζωές τους, από τις προσωπικές (φιλικές, ερωτικές κλπ) σχέσεις τους και τις ευκαιρίες απασχόλησης έως ποιες δημόσιες τουαλέτες επιτρέπεται να χρησιμοποιούν, τις αντρικές ή τις γυναικείες. Οι διακρίσεις, η απόρριψη από την οικογένεια και η εχθρότητα, κάνουν την καθημερινή ζωή πολύ δύσκολη.
Η τρανσφοβία αναφέρεται σε αρνητικές, πολιτισμικές και προσωπικές πεποιθήσεις, απόψεις, στάσεις και συμπεριφορές που βασίζονται σε προκαταλήψεις, αποστροφή, φόβο ή/και μίσος για τους τρανς ανθρώπους ή κατά των παραλλαγών της ταυτότητας φύλου και της έκφρασης φύλου.
Μπορεί να λάβει διάφορες μορφές όπως άμεση σωματική βία, παρενόχληση, απειλές, ρητορική μίσους και προσβλητικό λόγο, διακριτική κάλυψη από τα ΜΜΕ και κοινωνικούς αποκλεισμούς. Περιλαμβάνει επίσης θεσμοθετημένες μορφές διακρίσεων και στιγματισμού του, όπως η μεταχείριση των ανθρώπων ως εγκληματίες ή ψυχικά ασθενείς.
Τα τρανς παιδιά ως θύματα τρανσφοβίας
Τα περισσότερα διεμφυλικά άτομα καταλαβαίνουν από πολύ μικρή ηλικία την ταυτότητα φύλου τους και ότι διαφέρει με αυτή που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση. Έρευνα έδειξε ότι ακόμη και παιδιά ηλικίας 3 ετών αντιλαμβάνονται την ταυτότητα φύλου τους, αλλάζουν τις αντωνυμίες τους, συχνά αλλάζουν τα ονόματά τους, φοράνε ρούχα και έχουν προτιμήσεις και συμπεριφορές που δεν ταυτίζονται με το βιολογικό τους φύλο.
Στη συνέχεια η έρευνα έδειξε πως δεν υπάρχει σχεδόν καμία διαφορά μεταξύ των τρανς παιδιών και των μη τρανς παιδιών με την ίδια ταυτότητα φύλου, τόσο στον τρόπο όσο και στον βαθμό στον οποίο ταυτίζονται ή εκφράζουν αυτό το φύλο. Οπότε βλέπουμε πως από την παιδική ηλικία τα διεμφυλικά άτομα μπορούν να προσδιορίζουν τα ίδια το κοινωνικό τους φύλο και είναι αρκετά ικανά να καταλαβαίνουν πως νιώθουν και να εξωτερικεύουν αυτή την ανάγκη.
Τα παιδιά ως θύματα της τρανσφοβίας, έρχονται αντιμέτωπα με τη βία, την παρενόχληση, τον εκφοβισμό. Μπορούμε να φανταστούμε πόσο τραυματικό μπορεί να είναι αυτό για ένα παιδί, ειδικά αν δεν του παρέχεται στήριξη στο σπίτι ή σε κάποια δομή, και τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό για την ψυχική του υγεία. Ακόμα, πολλά παιδιά αναγκάζονται να φύγουν από το σπίτι γιατί τα διώχνουν οι γονείς τους και έτσι πηγαίνουν να ζήσουν σε δομές που φιλοξενούν ΛΟΑΤ+* άτομα.
Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχουν δομές εξ ολοκλήρου για τρανς άτομα, πέρα από κάποιες δομές που φιλοξενούν και μη τρανς άτομα, όπως είναι η Praksis. Έτσι μπορεί να φιλοξενούνται στο ίδιο μέρος τρανς και μη-τρανς άτομα και η κοινή συμβίωση να γίνει δυνητικά επικίνδυνη για τα τρανς άτομα από τους υπόλοιπους φιλοξενούμενος. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι τουλάχιστον απαραίτητα τα επιμορφωτικά σεμινάρια στο προσωπικό για να μην κακοποιηθεί το τρανς άτομο και από το ίδιο το προσωπικό.
Τα ΛΟΑΤ+ άτομα έχουν περισσότερες από διπλάσιες πιθανότητες να κάνουν κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ από τα άτομα που αυτοπροσδιορίζονται ως ετεροφυλόφιλα (39% προς 17%). Όταν αναφερόμαστε στους ΛΟΑΤ+ εφήβους, αυτός ο αριθμός αυξάνεται στο 90%. Με το αλκοόλ και τις ουσίες, τα τρανς άτομα βρίσκουν διέξοδο, ή και παρηγοριά, τα χρησιμοποιούν ως μεθόδους αντιμετώπισης του πόνου, του φόβο και του μίσους των άλλων προς αυτά. Για κάποια από αυτά τα παιδιά η μόνη τραγική «διέξοδος» είναι η αυτοκτονία.
Τρανσφοβία σε κάθε πτυχή της ζωής
Οι ενήλικοι έρχονται να αντιμετωπίσουν επιπλέον προβλήματα. Μπορεί να απολυθούν αν ο εργοδότης τους ανακαλύψει ότι είναι τρανς. Σε άλλες περιπτώσεις, νοσοκομεία και γιατροί αρνήθηκαν να τους προσφέρουν την υγειονομική περίθαλψη που δικαιούνται επειδή και μόνο είναι τρανς. Σύμφωνα με τη μελέτη «U.S. Transgender Survey»που έγινε στις ΗΠΑ και περιλάμβανε 28.000 ερωτηθέντες, προέκυψαν τα παρακάτω στοιχεία:
- περίπου το 40% των τρανς ατόμων έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής τους
- το 30% των ερωτηθέντων που εργάζονται ανέφεραν ότι απολύθηκαν, τους/τις αρνήθηκαν προαγωγή ή τους/τις κακομεταχειρίστηκαν λόγω της ταυτότητας φύλου τους
- το 39% πάσχει από σοβαρή ψυχική δυσφορία όπως άγχος, κλινική κατάθλιψη και διατροφικές διαταραχές
Το 2010 έγινε μία έρευνα που έδειξε πως σχεδόν σε 1 στους 5 τρανς ανθρώπους έχουν αρνηθεί την υγειονομική περίθαλψη λόγω της ταυτότητας φύλου τους, με ακόμη μεγαλύτερους αριθμούς μεταξύ των μη λευκών ανθρώπων και πως το 28% υπέστη παρενόχληση σε ιατρικό περιβάλλον.
Την ίδια ώρα η κυβέρνηση του Τραμπ ετοιμάζει ένα νέο νόμο που θα αποκλείει τα τρανς άτομα από τις δομές υγείας. Θα επιτρέπεται στους γιατρούς να αρνούνται τη φροντίδα σε οποιονδήποτε θεωρούν τρανς ή ομοφυλόφιλο/η. Θα επιτρέπει στα νοσοκομεία να δεχτούν τρανς γυναίκες και άνδρες ανάλογα με το φύλο που τους έχει αποδοθεί στη γέννα ή να επιβάλλουν θεραπεία με διακοπή της λήψης ορμονών. Θα επιτρέπει επίσης στις ασφαλιστικές εταιρείες να μην καλύπτουν τα έξοδα επαναπροσδιορισμού φύλου, όπως χειρουργικές επεμβάσεις ή ορμονοθεραπείες. Ο νόμος ανακοινώθηκε στις 12 Ιουνίου 2020, στην τέταρτη επέτειο των πυροβολισμών στο gay bar Pulse στο Ορλάντο στην Φλόριντα, όπου 49 άνθρωποι δολοφονήθηκαν το 2016, ανάμεσά τους και πολλά τρανς άτομα.
Μία ακόμα μορφή τρανσφοβίας είναι το «misgendering», δηλαδή όταν κάποιος αναφέρεται εσκεμμένα σε ένα τρανς άτομο με διαφορετικό φύλο από αυτό που το ίδιο αυτοπροσδιορίζεται.
“-Γεια σου, είμαι μία πεταλούδα.
-Γεια σου κάμπια. Είσαι μία κάμπια.”
Αναφορά στο «misgendering».
Τρανσφοβία βλέπουμε πολύ συχνά και σε θρησκευτικούς εκπροσώπους, οι οποίοι με κάθε ευκαιρία επιτίθενται στα τρανς και συνολικά στα ΛΟΑΤ άτομα. Ίσως το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το ρίξιμο ευθυνών για τον κορονοϊό στα ΛΟΑΤ+ άτομα ως μια τιμωρία του θεού για τις αμαρτίες τους. Είδαμε τον ακροδεξιό πάστορα StevenAndrew, ιδρυτή της «Αμερικάνικης Χριστιανικής Αδελφότητας» να δηλώνει «Η αγάπη του Θεού δείχνει ότι είναι επείγον να μετανοήσουμε, επειδή η Βίβλος διδάσκει ότι οι ομοφυλόφιλοι χάνουν την ψυχή τους και ο Θεός καταστρέφει τις ΛΟΑΤ κοινότητες». Ο ραβίνος Meir Mazuz στο Ισραήλ δήλωσε πως η εξάπλωση του κορονοϊού στο Ισραήλ και σε όλο τον κόσμο είναι η θεϊκή τιμωρία για τις παρελάσεις γκέι υπερηφάνειας (pride). Ο Ερντογάν συμφωνεί με τον ανώτατο ηγέτη του Ισλάμ στην Τουρκία Αλί Ερμπάς που δήλωσε ότι ο κορονοϊός οφείλεται στους ομοφυλόφιλους. Ο μητροπολίτης Μόρφου Νεόφυτος στην Κύπρο κατηγόρησε -μεταξύ άλλων- τις εκτρώσεις και τα αφύσικα σαρκικά αμαρτήματα, εντός και εκτός γάμου. Στην Καβάλα, ένας ιερέας έκανε μία ανάρτηση στο facebook στη σελίδα της εκκλησίας όπου υπηρετεί, πως από τον κορονοϊό έχει προκύψει μεγάλη και ανυπολόγιστη ωφέλεια για τους ορθόδοξους χριστιανούς, αφού σταμάτησε τα gay pride, κλπ.
Τρανσφοβία υπάρχει και σε ένα κομμάτι του αστικού φεμινιστικού κινήματος, που υπερασπίζει ότι οι τρανς γυναίκες δεν είναι αληθινές γυναίκες και ότι γυναίκα γεννιέσαι, δε γίνεσαι.
Και φυσικά, η τρανσφοβία αναπαράγεται από τις κυβερνήσεις και τους κρατικούς θεσμούς ανά τον κόσμο. Σε πολλές χώρες δεν υπάρχει νομοθεσία για την αναγνώριση ταυτότητας φύλου και δεν προστατεύονται πλήρως, ή καθόλου, τα δικαιώματα των τρανς ατόμων.
Δυστυχώς τρανσφοβία υπάρχει ακόμα και μέσα στην ίδια την ΛΟΑΤ+ κοινότητα, με τρανς ακτιβιστές/τριες να διαμαρτύρονται για την έλλειψη «ορατότητας» ακόμα και σε ΛΟΑΤ εκδηλώσεις
Όταν η τρανσφοβία δολοφονεί…
Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Τρανς Μνήμης (Transgender Day of Remembrance) στις 20 Νοεμβρίου 2019, η ομάδα «Trans Respect versus Transphobia Worldwide» δημοσίευσε τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος «Trans Murder Monitoring» για την καταγραφή των δολοφονιών τρανς και gender diverse** ατόμων.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, συνολικά 331 δολοφονίες τρανς και gender diverse ατόμων έχουν καταγραφεί την περίοδο Οκτωβρίου2018 – Σεπτεμβρίου 2019. Οι περισσότερες δολοφονίες σημειώθηκαν στη Βραζιλία (130), στο Μεξικό (63) και στις Ηνωμένες Πολιτείες (30).
Από την 1η Ιανουαρίου του 2008 μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2019, έχουν καταγραφεί συνολικά 3.314 δολοφονίες σε 74 χώρες.
Το στίγμα και οι διακρίσεις που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα αποτελούν μέρος ενός αέναου κύκλου καταπίεσης, που στερεί από τα άτομα αυτά τα βασικά τους δικαιώματα. Στις περισσότερες χώρες, τα πραγματικά στοιχεία για αυτές τις δολοφονίες και τα εγκλήματα μίσους δεν καταγράφονται και είναι αδύνατον να εκτιμηθεί ο πραγματικός τους αριθμός.
Η βία κατά των τρανς ατόμων συχνά συνδυάζεται και με άλλες μορφές καταπίεσης και διακρίσεων, όπως ο ρατσισμός, ο σεξισμός, ο μισογυνισμός, η ξενοφοβία, οι διακρίσεις κατά των εργαζομένων στη βιομηχανία του σεξ.
Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα θύματα των οποίων τα επαγγέλματα είναι γνωστά είναι κυρίως άτομα που εργάζονται στο σεξ (61%). Στη Γαλλία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ισπανία, χώρες στις οποίες μεταναστεύουν κυρίως τρανς άτομα από την Αφρική και την Κεντρική και Νότια Αμερική, το 65% των καταγεγραμμένων φόνων είναι τρανς γυναίκες μετανάστριες.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συντριπτική πλειοψηφία των τρανς ατόμων που καταγράφηκε ότι δολοφονήθηκαν είναι μη-λευκές τρανς γυναίκες ή/και τρανς γυναίκες ιθαγενείς (90%).
Οι έγχρωμες τρανς γυναίκες είναι αυτές που κινδυνεύουν περισσότερο μέσα στην ΛΟΑΤ+ κοινότητα και πέφτουν δυσανάλογα συχνότερα θύματα βίας και δολοφονιών. Επίσης, η «συνύπαρξη» του ρατσισμού, του σεξισμού, και της τρανσφοβίας στερούν από αυτές τις γυναίκες την απασχόληση, τη στέγαση, την υγειονομική περίθαλψη και άλλες ανάγκες.
Τρανς ακτιβίστριες στο στόχαστρο
Το να είσαι μια τρανς γυναίκα ακτιβίστρια, να αγωνίζεσαι υπέρ των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ+ και να συμμετέχεις σε διαμαρτυρίες, στα Φεστιβάλ Υπερηφάνειας, στη Διεθνή Ημέρα Τρανς Μνήμης, αυξάνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο για τη ζωή σου.
Στις 12 Αυγούστου του 2016 στην Τουρκία, το σώμα της 22χρονης Hande Kader βρέθηκε απανθρακωμένο και ακρωτηριασμένο στη γειτονιά Zekeriyaköy της Κωνσταντινούπολης. Η Kader ήταν μια τρανς γυναίκα και ακτιβίστρια υπέρ των ΛΟΑΤ+ δικαιωμάτων, με συμμετοχή σε αρκετές διαμαρτυρίες. ()
Στο Ελ Σαλβαδόρ, μέσα σε λιγότερο από 15 μέρες το 2019, δολοφονήθηκαν δύο τρανς γυναίκες ακτιβίστριες. Η πρώτη ήταν η 27χρονη Anahy Miranda Rivas, η οποία καθώς βρισκόταν σε έναν δρόμο στο Σαν Σαλβαδόρ, την πρωτεύουσα της χώρας, πιάστηκε από μια ομάδα και μεταφέρθηκε με ένα βαν σε αρκετή απόσταση, όπου οι δράστες τη μαχαίρωσαν θανάσιμα. Η δεύτερη ήταν η 27χρονη Jade Camila Díaz. Το σώμα της βρέθηκε μέσα στα νερά του ποταμού Τορόλα, μέσα σε έναν σάκο με πέτρες και με τα χέρια της δεμένα.
Στις 22 Δεκεμβρίου του 2019, στο Τορόντο του Καναδά δολοφονείται η 51χρονη Julie Berman. Ήταν τρανς γυναίκα και ακούραστη ακτιβίστρια που αγωνίστηκε για να ευαισθητοποιήσει για τα αυξανόμενα ποσοστά της βίας κατά των τρανς. Βρέθηκε στο σπίτι της με σοβαρούς τραυματισμούς στο κεφάλι. Μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο όπου και διαπιστώθηκε ο θάνατός της.
Να βάλουμε τέλος στην τρανσφοβία
Το στίγμα, η άρνηση ευκαιριών για τα τρανς άτομα και οι αυξημένοι παράγοντες κινδύνου συνθέτουν τη δημιουργία μια κουλτούρας βίας και περιθωριοποίησης των τρανς ατόμων. Είναι ζωτικής σημασίας για το ΛΟΑΤ κίνημα το να συνδεθεί με το γυναικείο αλλά και το εργατικό κίνημα και να παλέψουν από κοινού στους αγώνες για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων των διεμφυλικών ατόμων.
Παράλληλα, ο μόνος τρόπος για να εκλείψουν οι διακρίσεις, είναι να αγωνιστούμε για έναν κόσμο απαλλαγμένο από κάθε μορφή διάκρισης, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας.
