«Δεν θα ήταν υπερβολή αν έλεγα ότι η σημερινή ημέρα είναι ιστορικής σημασίας για την ελληνική οικονομία. Με τις σημερινές αποφάσεις, μας δίνεται η δυνατότητα να κινηθούμε σε συνθήκες σταθερότητας, να περιοριστεί η αβεβαιότητα η οποία έχει επηρεάσει ανασταλτικά την οικονομική δραστηριότητα και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη στην προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Με αυτόν τον τρόπο, και να διευκολυνθεί η διαδικασία προσαρμογής της οικονομίας και παράλληλα να διαμορφωθούν καλύτερες συνθήκες για την ανάκαμψή της και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας»[1].
Αυτά δήλωνε στις 21 Φεβρουαρίου ο τότε πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος σχετικά με τη συμφωνία για το PSI.
«Χθες έκλεισε και τυπικά – έκλεισε οριστικά – μια πολύ γκρίζα, μια πολύ σκοτεινή περίοδος για την Ελλάδα. Μια περίοδος διάχυτης απαισιοδοξίας στο εσωτερικό, διάχυτης αναξιοπιστίας διεθνώς, και γενικευμένης αβεβαιότητας για το μέλλον της χώρας μας. Μια περίοδος που μας πήγαινε πίσω και που μας απειλούσε άμεσα και ως χώρα και ως κοινωνία. Η Ελλάδα κατάφερε να ξανακερδίσει την αξιοπιστία της. Κατάφερε ακόμα, να μετατρέψει ένα πρόγραμμα ατέλειωτης λιτότητας, σε πρόγραμμα που τολμά μεταρρυθμίσεις και οδηγεί σε Ανάπτυξη. Κατάφερε να θέσει τις βάσεις ώστε το Ελληνικό χρέος –το πιο βασανιστικό και αποσταθεροποιητικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα– να ξαναγίνει βιώσιμο»[2].
Αυτά δήλωσε ο Αντώνης Σαμαράς μετά τη συμφωνία του Eurogroup, σχεδόν 9 μήνες μετά.
Μετά από 9 μήνες ακούμε πάλι, τα ίδια ψέματα, τις ίδιες ανοησίες, τις ίδιες «αισιόδοξες» προβλέψεις. Τα μέτρα αυτά θα είναι τα τελευταία! Το πρόβλημα του χρέους λύθηκε! Οι θυσίες μας πιάνουν τόπο!
Όμως όσο «πραγματικές» αποδείχτηκαν οι δηλώσεις Παπαδήμου (ή του Βενιζέλου ή πιο πριν του Παπανδρέου) άλλο τόσο «πραγματικές» θα αποδειχτούν και οι τωρινές. Οι θριαμβολογίες της κυβέρνησης Σαμαρά δεν μπορούν να κρύψουν το γεγονός ότι το χρέος αποτελεί μια θηλιά στο λαιμό του ελληνικού λαού και ότι η κρίση βαθαίνει και διευρύνεται. Ότι κι αν πουν, ότι κι αν κάνουν, τα προβλήματα της καπιταλιστικής κρίσης θα αναδύονται συνεχώς στην επιφάνεια, με ολοένα πιο σκληρό και επώδυνο τρόπο για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα.
Οι αποφάσεις του Eurogroup
Από τις 27 Νοέμβρη λοιπόν, έχουμε (ακόμα) μια «σωτήρια» απόφαση για το ελληνικό χρέος. Ας δούμε όμως προσεκτικά τι ήταν αυτά που αποφασίστηκαν:
1. Ο στόχος για το δημόσιο χρέος προσδιορίστηκε στο 124% του ΑΕΠ για το 2020 και κάτω από 110% για το 2022.
2. Μείωση των επιτοκίων του πρώτου Μνημονίου κατά 1%.
3. Αναβολή των αποπληρωμών του κεφαλαίου των δανείων από τα Μνημόνια για 15 χρόνια και των τόκων που προκύπτουν από αυτά τα δάνεια για 10 χρόνια
4. Επιστροφή στο ελληνικό δημόσιο μέρος των κερδών που έβγαλε η ΕΚΤ από την αγορά ελληνικών ομολόγων. Υπενθυμίζουμε ότι το 2010 και 2011, η ΕΚΤ αγόρασε από τη δευτερογενή αγορά ελληνικά ομόλογα χαμηλότερα από την ονομαστική τους αξία, ενώ το ελληνικό δημόσιο τα πλήρωνε στο ακέραιο! (Για παράδειγμα, στα τέλη Αυγούστου το ελληνικό Δημόσιο πλήρωσε στην ΕΚΤ ομόλογο αξίας 3,2 δις €. Το ομόλογο αυτό το είχε αγοράσει το 2010 η ΕΚΤ στη δευτερογενή αγορά με 2,3 δις €. Χωρίς κανέναν κόπο, η ΕΚΤ έβγαλε καθαρό κέρδος 900 εκατ. €!)
5. Επαναγορά χρέους από το ελληνικό δημόσιο, αγοράζοντας ομόλογα από τη δευτερογενή αγορά. Σύμφωνα με το σχέδιο το ελληνικό δημόσιο θα προσφέρει στους κατόχους ομολόγων 10 δισ. με σκοπό να «σβήσει» χρέος 30 δις. έχοντας με αυτόν τον τρόπο όφελος 20 δισ. €.
Η αστειότητα των προβλέψεών τους
Εδώ είναι σημαντικό να αναφέρουμε το πόσο γελοίες είναι οι προβλέψεις τους στις οποίες βασίζονται οι στόχοι που θέτουν. Συζητάνε και ξανασυζητάνε για το που θα φτάσει το χρέος το 2020. Όμως έχουμε δει πάμπολλες φορές να αναθεωρούν τις προβλέψεις τους όσον αφορά διάστημα μερικών ετών ή ακόμα και μηνών! Οι ίδιοι που… σχεδιάζουν το τι θα γίνει σε μια δεκαετία!
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι φετινές «προβλέψεις» του ΔΝΤ. Οι «έγκριτοι» οικονομολόγοι του ΔΝΤ είχαν προβλέψει το Μάρτη ότι το ελληνικό χρέος θα φτάσει το 2013 στο 167,3% του ΑΕΠ. Έξι μήνες μετά (!) τον Οκτώβρη δηλαδή, μας ενημέρωσαν ότι έκαναν ένα «μικρό» λαθάκι και ότι τελικά θα φτάσει στο 181,8% του ΑΕΠ[3]! Μέσα σε έξι μήνες δηλαδή το ΔΝΤ αναθεώρησε τις προβλέψεις του για το επόμενο έτος (!) κατά 15% περίπου! Και υποστηρίζουν ότι μπορούν να προβλέψουν το τι θα γίνει σε 10 χρόνια; Δεν ξέρει κανείς αν πρέπει να κλάψει ή να γελάσει…
Το… βιώσιμο χρέος
Οι αποφάσεις πάρθηκαν υποτίθεται για να γίνει βιώσιμο το χρέος. Ο στόχος είναι η μείωση του χρέους κατά 40 δισ. €. Όλα αυτά, όπως μας διαβεβαίωσε και ο Σαμαράς, για να έρθει η… δόση που «θα» τονώσει την αγορά, «θα» δημιουργήσει θέσεις εργασίας και «θα» φέρει ανάπτυξη… Ας δούμε την αλήθεια.
Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό το χρέος το 2013 θα φτάσει τα 352,3 δισ. € ή αλλιώς στο 189,5% του ΑΕΠ.
Το 2009 (πριν μπούμε στην περιπέτεια των Μνημονίων) ήταν 298,5 δισ. € ή αλλιώς στο 128,9% του ΑΕΠ. (Το 2008, προτού κτυπήσει η κρίση, ήταν στο 109% του ΑΕΠ.)
Η απόφαση του Eurogroup κινείται στην κατεύθυνση ανάλογων αποφάσεων που έχουν ληφθεί τα τελευταία χρόνια. Και οι αποφάσεις αυτές, όχι μόνο δεν μείωσαν το χρέος και την ανεργία, αλλά αντίθετα τα αύξησαν δραματικά! Επιδείνωσαν την ύφεση, με το ΑΕΠ της χώρας να έχει πέσει από 239 δισ. € το 2008, στα 193 δισ. € το 2013, και συρρίκνωσαν δραματικά το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων με σκληρά μέτρα λιτότητας που αφαίρεσαν τεράστια εισοδήματα από τα λαϊκά στρώματα: συγκεκριμένα 49 δισ. € την τριετία 2010-12[4]. Σε τι θα διαφέρει η σημερινή απόφαση λοιπόν;
Μας λένε ότι για να φτάσει το χρέος σε «βιώσιμα» επίπεδα θα πρέπει μέχρι το 2020 η ελληνική οικονομία να παράξει 50 δισ. € περισσότερα και να αναπτύσσεται με ρυθμούς πάνω από 4% από 2014!! Από πού αντλούν τόση αισιοδοξία; Που βασίζονται οι προβλέψεις τους αυτές; Πουθενά!
Η ελληνική οικονομία βρίσκεται σε ύφεση τα τελευταία έξι χρόνια, η ανεργία αυξάνεται, το χρέος μεγαλώνει, επιχειρήσεις κλείνουν, η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων ισοπεδώνεται, η ύφεση αγγίζει τον πυρήνα της ευρωζώνης (όπως θα δούμε παρακάτω) και αυτοί μας λένε ότι από του χρόνου θα πάνε όλα καλά! Εφαρμόζοντας τις πολιτικές που όχι μόνο μας έφεραν ως εδώ αλλά ενέτειναν όλα τα παραπάνω προβλήματα!
Αλλά ας πούμε ότι όσα λένε θα γίνουν. Ποιο θα είναι το όφελος; Αν εφαρμοστούν όσα αποφασίστηκαν στο Eurogroup το χρέος θα μειωθεί κατά 40 δισ. €. Δηλαδή από τα 350 δισ. € (που, όπως είπαμε, υπολογίζεται για το 2013 σύμφωνα με τον προϋπολογισμό) θα πάει στα 310 δισ. €. Μπορούν τα 310 δισ. € (ή ακόμα και λιγότερα, πχ 280 ή 250) να πληρωθούν; Σε καμία περίπτωση.
Ακόμα κι αν γίνουν όσα υπολογίζουν (που δεν πρόκειται) το χρέος θα παραμείνει τεράστιο και πάντα θα χρειάζεται «κάτι» για να καταστεί «βιώσιμο»: νέες συμφωνίες, νέα «κουρέματα», νέα μέτρα, νέα λιτότητα.
Ασπιρίνες στον καρκίνο
Οι τρόποι για να επιτευχθεί ο στόχος του χρέους είναι σαν να δίνεις ασπιρίνη για τον καρκίνο. Το μέτρο για τη μείωση των επιτοκίων προβλέπεται να μειώσει το χρέος κατά 1,5% με 2,5% του ΑΕΠ. Σταγόνα στον ωκεανό δηλαδή. Όπως και η επιστροφή μέρους(;) των κερδών της ΕΚΤ από τα τοκογλυφικά παιχνίδια της με τα ελληνικά ομόλογα.
Η αναβολή αποπληρωμής κεφαλαίου και τόκων από τα δάνεια του EFSF απλά μεταθέτει το πρόβλημα για αργότερα – συσσωρεύοντας χρέος για «μετά». Με δεδομένο ότι τα σχέδια που κάνουν δεν πρόκειται σε καμιά περίπτωση να υλοποιηθούν, το πρόβλημα διογκώνεται ακόμα περισσότερο[5].
Όλα για τις τράπεζες!
Ναι αλλά η επαναγορά ομολόγων; Φαίνεται συμφέρουσα. Δίνεις 10 και «σβήνεις» 30. Ας αφήσουμε κατά μέρους ότι «κούρεμα» 20 δισ. € μπροστά στα 350 δισ. € δεν λύνει το πρόβλημα. Τα ελληνικά ομόλογα στις αγορές αξίζουν κάτι περισσότερο από κουρελόχαρτα, λόγω της κατάστασης που βρίσκεται η ελληνική οικονομία. Ας δούμε τις τιμές των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου από το Μάρτη του 2012 (τα ποσά σε λεπτά ανά ευρώ ονομαστικού χρέους)[6]:
|
|
12/3 |
31/5 |
29/6 |
23/11 |
3/12 |
|
10ετές ομόλογο (λήξης 2023) |
28,5 |
14 |
18,3 |
34,77 |
39,19 |
|
15ετές ομόλογο (λήξης 2027) |
25,5 |
11,98 |
15,38 |
31,79 |
38,25 |
|
20ετές ομόλογο (λήξης 2032) |
24,5 |
11,20 |
14,27 |
26,78 |
31,32 |
Το ελληνικό δημόσιο θα αγοράσει 40 λεπτά κάθε ευρώ χρέους 10ετών ομολόγων. Πολύ πιο ψηλά δηλαδή απ’ ότι διαμορφώθηκε η τιμή αυτών των ομολόγων στην αγορά τους τελευταίους 9 μήνες!
Οι κάτοχοι ομολόγων δεν θα μπορούσαν να βρουν καλύτερη ευκαιρία για αρπαχτή. Ας το δούμε με ένα παράδειγμα. Κάποιος έχει ένα αυτοκίνητο που πάει από το κακό στο χειρότερο και το είχε αγοράσει 10.000 €. Αν πάει να το πουλήσει έξω το πολύ να του πουν ότι το αγοράζουν 2.000 €. Και τότε έρχεται κάποιος και του λέει: εγώ στο αγοράζω 4.000 €! Αυτή είναι η «συμφέρουσα» συμφωνία που πέτυχε η τρικομματική κυβέρνηση…
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό! Οι προθέσεις του Υπουργείου Οικονομικών είναι οι ενδεχόμενες ζημιές των τραπεζών από το PSI αλλά και την πρόσφατη επαναγορά ομολόγων, να συμψηφίζονται με τους φόρους που αναλογούν στους τραπεζικούς ομίλους σε ορίζοντα 30 ετών!
Δηλαδή μελετούν το ενδεχόμενο παροχής φοροασυλίας έως και 30 χρόνια για τα κέρδη των μονοπωλιακών τραπεζικών ομίλων, που έχουν στα «χέρια» τους όχι μόνο τράπεζες αλλά και πολλές άλλες (βιομηχανικές, εμπορικές κλπ) επιχειρήσεις[7]!
Μπανανία
Αλλά έχουμε κι άλλα χαρούμενα νέα. Μέσα σε όλα αυτά ενισχύεται ο Ειδικός Λογαριασμός Εξυπηρέτησης Χρέους. Πλέον σε αυτόν (δηλαδή στους τοκογλύφους δανειστές) θα πηγαίνουν αυτόματα και χωρίς πολλά-πολλά,
- όλα τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις
- όλο το ποσό των ενδεχόμενων πρωτογενών πλεονασμάτων αλλά και
- το 30% των πλεονασμάτων, πέρα από το στόχο που θα τεθεί!!
Ας το δούμε με ένα παράδειγμα, για να καταλάβουμε τι ακριβώς σημαίνουν τα παραπάνω. Ας υποθέσουμε ότι μπαίνει ένας στόχος πρωτογενούς πλεονάσματος 3 δισ. € αλλά η χώρα καταφέρνει να βγάλει 4 δισ. €. Από αυτά τα 3,3 δισ. € θα πάνε κατευθείαν στους δανειστές και μόνο τα 700 εκατ. θα μείνουν για να καλύψουν εσωτερικές δημοσιονομικές δαπάνες!
Φυσικά, για να έχουμε τέτοιο πλεόνασμα θα πρέπει να μειωθούν κατά πολύ τα έξοδα (που σημαίνει μειώσεις μισθών, συντάξεων και επιπλέον περικοπές στο κοινωνικό κράτος) και να αυξηθούν τα έσοδα (που σημαίνει επιπλέον φόροι, ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας κλπ). Εξόντωση της πλειοψηφίας της κοινωνίας για άμεση πληρωμή του χρέους!
Την ίδια στιγμή, ο έλεγχος εκτέλεσης του προϋπολογισμού γίνεται αυστηρότερος με αυτόματες περικοπές αν για δύο συνεχόμενα τρίμηνα δεν πιαστούν οι μνημονιακοί στόχοι κάθε Υπουργείου[8].
Και η δόση;
Στις 22 Οκτώβρη ο Στουρνάρας μας έλεγε ότι αν δεν πάρουμε τη δόση μέχρι τις 17 Νοέμβρη οι συνέπειες θα είναι τραγικές. Η 17η Νοέμβρη πέρασε και η καταστροφή του κόσμου δεν ήρθε όπως μας προειδοποιούσε σε δραματικούς τόνους ο Υπουργός Οικονομικών.
Το νέο όριο της καταστροφής των πάντων είναι η 13η Δεκέμβρη. Τότε είναι που θα εκτιμηθεί η πορεία υλοποίησης των αποφάσεων του Eurogroup έτσι ώστε να αποφασιστεί αν (!) θα καταβληθεί η… πρώτη δόση της δόσης. Γιατί μέσα στο Δεκέμβρη αναμένονται τα πρώτα 34,4 δισ. €, ενώ τα υπόλοιπα 9,3 δισ. € θα εκταμιευτούν σε… τρεις δόσεις στις αρχές του 2013, αν βέβαια η κυβέρνηση έχει προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις που «πρέπει» και κυρίως το νέο φορολογικό νομοσχέδιο[9].
Τα λεφτά αυτά βέβαια θα πάνε κατευθείαν στο τραπεζικό και επιχειρηματικό κεφάλαιο. Τα 23,8 δισ. € για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τα υπόλοιπα 10,6 δισ. € στην αποπληρωμή τόκων, χρεολυσίων, οφειλών του δημοσίων σε επιχειρηματίες και για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος[10].
Ούτε ένα ευρώ δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των εργαζομένων, για την καταπολέμηση της ανεργίας, για κοινωνικές υπηρεσίες κλπ.
Είναι χαρακτηριστικό άλλωστε ότι (σύμφωνα με τα δικά τους στοιχεία) από το 2010 έχουν εκταμιευτεί από την Τρόικα στην Ελλάδα 112,6 δισ. € (χωρίς να υπολογίζεται η τελευταία δόση) ενώ έχουν πληρωθεί σε τόκους, χρεολύσια κλπ, 202,73 δισ. €[11]!
Όξυνση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών καθώς η κρίση βαθαίνει
Οι αποφάσεις του Eurogroup και η σκληρή κόντρα μεταξύ Γερμανίας και ΔΝΤ δείχνουν με αρκετά ξεκάθαρο τρόπο ότι όχι μόνο δεν οδεύουμε σε μια επίλυση των προβλημάτων της κρίσης αλλά αντίθετα, ότι η κρίση βαθαίνει και ως εκ τούτου οξύνονται οι ανταγωνισμοί των ιμπεριαλιστών.
Χαρακτηριστικό αυτής της όξυνσης είναι το αδιέξοδο της Συνόδου Κορυφής της 23ης Νοέμβρη σχετικά με τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2014-2020. Εκεί κάθε κυβέρνηση επιχείρησε να υπερασπιστεί τα («εθνικά») συμφέροντα της δικής της αστικής τάξης. Και επειδή μέσα στην κρίση η αντίθεση των συμφερόντων αυτών γίνεται πιο φανερή και έρχεται στην επιφάνεια με πιο άμεσο τρόπο, η πρώτη προσπάθεια συμβιβασμού και κατάρτισης ενός κοινού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού ναυάγησε πανηγυρικά.
Την ίδια στιγμή, η ύφεση φτάνει και στον πυρήνα της Ευρωζώνης. Το γ’ τρίμηνο του 2012 το ΑΕΠ των χωρών της ζώνης του ευρώ μειώθηκε κατά 0,1% σε σχέση με το β’ τρίμηνο. Το ποσοστό αυτό μπορεί να μοιάζει μικρό αλλά το γεγονός ότι για δύο συνεχόμενα τρίμηνα το ΑΕΠ συρρικνώνεται και ότι ακόμα και οι ισχυρές οικονομίες της ζώνης παρουσιάζουν ύφεση (η Ολλανδία για παράδειγμα 1,1%) ή στασιμότητα (η Γερμανία και η Γαλλία «ανάπτυξη» 0,2%) δείχνουν ότι τα πράγματα χειροτερεύουν διαρκώς. Και τα στοιχεία για το δ’ τρίμηνο αναμένεται να είναι ακόμα χειρότερα[12].
Το πρόβλημα λοιπόν είναι βαθύτερο. Η «κρίση χρέους» είναι κρίση του καπιταλισμού, κρίση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα αυτό. Κανένα Eurogroup και καμιά απόφαση πολιτικών αρχηγών δεν μπορεί να αναιρέσει αυτή την πραγματικότητα.
