Το δημοψήφισμα για την έγκριση της συνταγματικής αναθεώρησης που κάλεσε ο Ούγκο Τσάβες για τις 2 Δεκέμβρη δυστυχώς είχε αρνητικό αποτέλεσμα. Για πρώτη φορά σε 9 χρόνια ο Τσάβες έχασε σε εκλογές. Η δεξιά αντιπολίτευση θα ισχυριστεί ότι αυτή είναι μια δικιά της νίκη. Η ήττα αυτή του Τσάβες θα δυναμώσει και θα δώσει θάρρος στην αντίδραση και είναι μια ξεκάθαρη προειδοποίηση της απειλής που αποτελεί η αντεπανάσταση στη Βενεζουέλα. Το 50,7% ψήφισε κατά των αλλαγών στο σύνταγμα και το 49,2% υπέρ, ενώ το 44% του εκλογικού σώματος απείχε. Σε σχέση με τις προεδρικές τον Δεκέμβρη του 2006 ο Τσάβες έχασε 3 εκ. ψήφους, συγκεντρώνοντας τώρα μόνο 4 εκ. Αυτός ο αριθμός είναι μικρότερος από τον αριθμό των μελών του PSUV (το νέο κόμμα που δημιουργήθηκε από το συνασπισμό κομμάτων που στηρίζει τον Τσάβες). Σύμφωνα με την ηγεσία του, το PSUV έχει 5 εκ. μέλη! Την ίδια ώρα, η δεξιά πήρε μόνο 300.000 ψήφους περισσότερους από όσους είχε πάρει τον Δεκέμβρη του 2006.
Αντιφάσεις
Αυτό το αποτέλεσμα είναι ένα πισωγύρισμα για την κυβέρνηση της Βενεζουέλας και τα σχέδια της για την εγκαθίδρυση του «σοσιαλισμού του 21ου αιώνα». Ο Τσάβες πρότεινε τώρα 69 αλλαγές στο σύνταγμα που υιοθετήθηκε με το δημοψήφισμα του 1999. Οι πιο σημαντικές είχαν να κάνουν με την κατάργηση των περιορισμών για την επανεκλογή του ίδιου Προέδρου, την εφαρμογή της 6ωρης εργασίας και την αναγνώριση των εργατικών και κοινοτικών συμβουλίων. Επίσης, το νέο σύνταγμα θα μετονόμαζε τη Βενεζουέλα σε «Σοσιαλιστική Μπολιβαριανή δημοκρατία». Ο πραγματικός λόγος για αυτή την ήττα βρίσκεται στις αντιφάσεις και τις αδυναμίες στο πρόγραμμα και τις μεθόδους της κυβέρνησης και της ηγεσίας του κινήματος.
Παρά τις σημαντικές προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που έχουν ωφελήσει τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας, ο καπιταλισμός εξακολουθεί να υπάρχει μαζί με τεράστια κοινωνικά προβλήματα και μια διαρκώς επεκτεινόμενη γραφειοκρατία.
Έτσι, η κοινωνική κατάσταση στη Βενεζουέλα είναι γεμάτη αντιφάσεις. Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας είναι πολύ μεγάλος, αλλά η άρχουσα και η μεσαία τάξη απολαμβάνουν τη μερίδα του λέοντος, την ίδια ώρα που η κυβέρνηση, παρά τις μεταρρυθμίσεις, αδυνατεί να μειώσει ουσιαστικά τη φτώχεια και την εγκληματικότητα. Το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών συνεχίζει να υπάρχει και η κατάσταση στις φτωχογειτονιές της πρωτεύουσας Καράκας έχει επιδεινωθεί. Το 2006, στο Καράκας διαπράτονταν 5 δολοφονίες την ημέρα. Τον περασμένο Νοέμβριο 11 άνθρωποι δολοφονούνταν την ημέρα, οι περισσότεροι σε φτωχογειτονιές. Ενώ η ανώτερη και η μεσαία τάξη έχουν πρόσβαση στην τελευταία λέξη της τεχνολογίας και μπορούν να φάνε στα πιο χλιδάτα εστιατόρια, οι περισσότεροι άνθρωποι υποφέρουν καθημερινά από ελλείψεις τροφίμων που δημιουργούνται τεχνητά από τους μεγάλους παραγωγούς και τους διανομείς τροφίμων. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις αποκάλυψαν ότι το 75% του πληθυσμού υποφέρει από την έλλειψη τροφίμων. Είναι καθημερινό φαινόμενο ότι
το γάλα, το ρύζι, τα φασόλια και άλλα βασικά τρόφιμα δεν είναι διαθέσιμα ούτε στα σούπερ-μάρκετ, που συνεργάζονται με την κυβέρνηση. Ο Τσάβες δεν έχει μπορέσει να λύσει αυτό το πρόβλημα. Δεν έχει πάρει κανένα μέτρο για την δήμευση της περιουσίας αυτών που σαμποτάρουν την οικονομία και την παραγωγή τροφίμων.
Αντιθέτως, έχει μεγαλώσει την εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές. Αυτό έχει μεγάλο αντίκτυπο στην κοινή γνώμη. Τον περασμένο μήνα μια δημοσκόπηση έδειξε ότι το 75% του πληθυσμού πιστεύει πως οι ελλείψεις τροφίμων προκαλούνται από τους μεγαλοεπιχειρηματίες που θέλουν να σαμποτάρουν την κυβέρνηση. Την προηγούμενη εβδομάδα, πριν από το δημοψήφισμα, η ίδια δημοσκόπηση έδειξε
ότι οι περισσότεροι Βενεζουελανοί κατηγορούσαν την κυβέρνηση για ανεπάρκεια και διαφθορά. Η απογοήτευση και η αγανάχτηση για τις κακές κοινωνικές συνθήκες
και την αυξανόμενη κυβερνητική γραφειοκρατία οδήγησαν τις φτωχότερες περιοχές σε χαμηλή συμμετοχή στο δημοψήφισμα. Αντιθέτως, στις πλούσιες γειτονιές του ανατολικού Καράκας υπήρξε μεγάλη κινητοποίηση και συμμετοχή.
Η οικονομία της χώρας κυριαρχείται από πέντε μεγάλες οικογένειες ολιγαρχών (Κισνέρο, Μεντόζα, Καπρίλε, Μπούλτον και Φελπς) που μεταξύ άλλων ελέγχουν και την παραγωγή των τροφίμων. Όσο καιρό ελέγχουν αυτοί την οικονομία δεν μπορεί να υπάρξει μόνιμη διέξοδος από την κρίση και την φτώχεια. Μια πραγματικά σοσιαλιστική κυβέρνηση θα κοινωνικοποιούσε αμέσως τις επιχειρήσεις τους κάτω από εργατικό έλεγχο και διαχείριση. Όμως, μέχρι τώρα η κυβέρνηση Τσάβες δεν πήρε τέτοια μέτρα.
Η φιλο-ιμπεριαλιστική αντιπολίτευση θα επιχειρήσει τώρα να χρησιμοποιήσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για να αποσταθεροποιήσει και άλλο τη χώρα και να γυρίσει τελικά τα πράγματα στην προ-Τσάβες εποχή. Κάτι τέτοιο δεν θα επηρεάσει μόνο τη Βενεζουέλα αλλά, κατά πάσα πιθανότητα, και τις ρεφορμιστικές κυβερνήσεις του Εκουαδόρ και της Βολιβίας. Ο Φιντέλ Κάστρο προειδοποίησε την προηγούμενη εβδομάδα, ότι ένα αρνητικό αποτέλεσμα στο δημοψήφισμα θα έχει σοβαρές επιπτώσεις και για την ίδια τη Κούβα. Σύμφωνα με την ισπανική εφημερίδα Ελ Παϊς, η Κούβα λαμβάνει ετησίως βοήθεια 7 δις δολαρίων από την Βενεζουέλα.
Δυναμώνει η αντιπολίτευση και μεγαλώνει η κρίση στα κόμματα που στηρίζουν τον Τσάβες
Μετά τις προεδρικές εκλογές του 2006 η κυβέρνηση Τσάβες έκανε στροφή προς τα αριστερά, πυκνώνοντας τις αναφορές της στον σοσιαλισμό και εθνικοποιόντας την εταιρεία τηλεπικοινωνιών CANTV και την εταιρεία ηλεκτρισμού “Electricidad de Caracas”. Ο Τσάβες μίλησε επίσης για την διαρκή επανάσταση αναφέροντας τον Τρότσκι. Εμείς, επιδοκιμάσαμε τότε αυτές του τις ενέργειες. Την ίδια ώρα, εξηγούσαμε πως για να έχουν αυτές οι εθνικοποιήσεις ουσιαστικό αντίχτυπο ήταν απαραίτητο να απαλλοτριωθούν οι βασικοί τομείς της οικονομίας, κάτω από εργατικό έλεγχο και να αρχίσει να φτιάχνεται ένα δημοκρατικό σχέδιο παραγωγής. Αυτό όμως δυστυχώς δεν συνέβη.
Αντ’ αυτού, συνεχίστηκε η «από τα πάνω», γραφειοκρατική διοίκηση της χώρας, που χαρακτηρίζει από την αρχή την κυβέρνηση Τσάβες. Οι εθνικοποιήσεις και η εφαρμογή της συν-διαχείρισης σε ορισμένες επιχειρήσεις είναι ένα παράδειγμα αυτής της προσέγγισης. Ενώ για πρώτη φορά έχει δοθεί στους εργαζόμενους το δικαίωμα να έχουνε λόγο στο πώς οργανώνεται και διοικείται η επιχείρηση τους, η κυβέρνηση επιδιώκει να κρατήσει αυτή τον έλεγχο με το διορισμό της πλειοψηφίας των διευθυντών. Όποτε έχει υπάρξει διαφωνία και σύγκρουση ανάμεσα σε συνδικαλιστές της φιλικής προς τον Τσάβες Συνομοσπονδίας UNT και υπουργών, η κυβέρνηση επέβαλλε τελικά τη δική της άποψη. Ο ίδιος ο Τσάβες μάλιστα απείλησε αυτούς τους συνδικαλιστές, δηλώνοντας πως δεν είναι υπέρ της ανεξαρτησίας των συνδικάτων από την κυβέρνηση και πως όλοι πρέπει να γίνουν μέλη του νέου κόμματος, του PSUV, που ο ίδιος ελέγχει. Ο Τσάβες, βέβαια, έχει στα λόγια επανειλημμένα δηλώσει ότι το PSUV πρέπει να χτιστεί πάνω σε δημοκρατικές αρχές, με την βάση να έχει τον πρώτο λόγο. Εντούτοις, την ίδια ώρα, επέμεινε πως όσα κόμματα στηρίζουν την κυβέρνηση του πρέπει να αυτοδιαλυθούν και να μπουν στο PSUV. Τα κόμματα που δεν θέλησαν να κάνουν κάτι τέτοιο, απομονώθηκαν και κατηγορήθηκαν ότι στηρίζουν την αντιπολίτευση, ακόμα και όταν ήταν ξεκάθαρο πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει, όπως στην περίπτωση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Τώρα που οι τοπικοί πυρήνες έχουν συγκροτηθεί και εκλέγονται οι αντιπρόσωποι για το πρώτο συνέδριο, είναι φανερό πως το νέο κόμμα θα ελέγχεται από τον Τσάβες και τους επικεφαλής των κομμάτων που τον στηρίζουν.
Αυτή η γραφειοκρατική πραχτική είναι τώρα ένα σοβαρό επιχείρημα στα χέρια της αντιπολίτευσης. Ισχυρίζονται δηλαδή πως ο Τσάβες θέλει να εγκαθιδρύσει στη Βενεζουέλα ένα μονοκομματικό καθεστώς τύπου Κάστρο. Εξαιτίας της γραφειοκρατικόποιησης και της διαφθοράς των ανθρώπων γύρω από τον πρόεδρο, έχουν ήδη αρχίσει να υπάρχουν σε κάποια στρώματα φόβοι για πιθανή επιβολή μιάς δικτατορίας από τον Τσάβες. Άλλες ενέργειες του, όπως η ανάκληση της άδειας του RCTV (τηλεοπτικός σταθμός που στηρίζει την αντιπολίτευση), έχουν γίνει επίσης χρήσιμο εργαλείο στα χέρια της αντίδρασης που κατάφερε να ενισχύσει τους φόβους της μεσαίας τάξης και άλλων στρωμάτων για περιστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων τους. Τα γεγονότα με το RCTV ήταν το κύριο ζήτημα γύρω από το οποίο η αντιπολίτευση άρχισε να αναδιοργανώνεται. Η CWI είχε προειδοποιήσει για αυτόν τον κίνδυνο στο άρθρο «Το RCTV και το ζήτημα των ΜΜΕ» τον Ιούλιο του 2007.
Και τώρα τι;
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αποτελεί ένα πλήγμα για την κυβέρνηση του Τσάβες. Δεν είναι βέβαια μια αποφασιστική ήττα, ούτε σημαίνει ότι η φιλική προς στις ΗΠΑ αντιπολίτευση θα καταφέρει να πάρει το έλεγχο της χώρας και να ανατρέψει με μια κίνηση την κυβέρνηση. Μπορεί όμως να οδηγήσει σε μια στροφή του Τσάβες προς τα δεξιά, και έτσι να ενδυναμώσει παραπέρα την αντεπανάσταση. Από την άλλη, σε περίπτωση που η δεξιά αντιπολίτευση υπερεκτιμήσει την θέση της και αποφασίσει να περάσει πρόωρα στην επίθεση, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τις μάζες σε νέα ξεσπάσματα που θα συμπαρασύρουν το κίνημα σε ακόμη πιο αριστερή κατεύθυνση. Ωστόσο, η ήττα στο δημοψήφισμα θα ενδυναμώσει και θα ενθαρρύνει τη δεξιά αντεπανάσταση, και γι’ αυτό αποτελεί μια σοβαρή προειδοποίηση για την εργατική τάξη και τις μάζες. Πρέπει τώρα να παρθούν επειγόντως μέτρα, ξεκινώντας από την οργάνωση μιας εκστρατείας ενάντια στη γραφειοκρατία, και από την εκλογή, με πρωτεργάτες τα συνδικάτα, δημοκρατικών επιτροπών στους χώρους δουλειάς, στις γειτονιές κ.α. Αυτές οι επιτροπές, μπορούν να ξεκινήσουν να λειτουργούν σαν η αντίπαλη δύναμη ενάντια στους διεφθαρμένους κρατικούς μηχανισμούς και αξιωματούχους, και να εγκαθιδρύσουν ένα γνήσιο σύστημα εργατικού ελέγχου στους χώρους δουλειάς. Είναι απαραίτητο η εργατική τάξη να προβάλει ανεξάρτητα τα δικά της αιτήματα, και να χτίσει ανεξάρτητες οργανώσεις, ικανές να υπερασπιστούν τις μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης.
Δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς την εθνικοποίηση των βασικών τομέων της οικονομίας, και χωρίς το πέρασμά τους κάτω από δημοκρατικό εργατικό έλεγχο και διαχείριση. Δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός χωρίς εργατική δημοκρατία. Το πλήγμα αυτό αποδεικνύει, ότι είναι η ίδια η εργατική τάξη, μέσα από τις οργανώσεις της, που πρέπει να αναλάβει τον ρόλο – κλειδί στη μάχη για την συντριβή της αντίδρασης και στο χτίσιμο του σοσιαλισμού.
