Νέος πρόλογος στην μπροσούρα του Ξεκινήματος «1968, η εξέγερση του Μάη – 30 χρόνια μετά»
Του Νίκου Αναστασιάδη
«Καλωσορίζω το 1968 με γαλήνη… Είναι αδύνατο να δούμε την Γαλλία σήμερα να παραλύει από κάποια κρίση, όπως ίσχυε στο παρελθόν…»
Σαρλ Ντε Γκολ, πρόεδρος της Γαλλίας, σε δήλωση του την παραμονή πρωτοχρονιάς του 1968.
Τα φετινά αφιερώματα για το Μάη του ’68 είναι αρκετά διαφορετικά απ’ ότι 10 χρόνια πριν, όταν εκδόθηκε για πρώτη φορά η μπροσούρα του Ξεκινήματος «1968, η εξέγερση του Μάη – 30 χρόνια μετά».
Τα ένθετα των εφημερίδων και οι εκπομπές στην τηλεόραση είχαν τότε ένα ελαφρύ και θεωρητικό χαρακτήρα. Λίγα χρόνια πριν είχε καταρρεύσει το Ανατολικό μπλοκ, και η ιδεολογική επίθεση περί «τέλους της ιστορίας» ήταν ακόμα σε πλήρη εξέλιξη. Οι καπιταλιστές δεν φοβόταν για την κυριαρχία τους πάνω στον κόσμο. Με αυτή την έννοια έβλεπαν τον Μάη του ’68 σαν κάτι ακίνδυνο, κάτι που ανήκε οριστικά στο παρελθόν, κάτι που στην τελική μπορεί να είχε και λίγο πλάκα. Όχι ότι και τότε δεν προσπαθούσαν να διαστρεβλώσουν τα πραγματικά νοήματά του. Αλλά είχαν την αλαζονεία του νικητή…
Δέκα χρόνια μετά, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Το αντιπαγκοσμιοποιητικό (και στη συνέχεια το αντιπολεμικό) κίνημα από τις αρχές της τρέχουσας δεκαετίας άλλαξε συνειδήσεις και δημιούργησε μια «παγκόσμια κουλτούρα» της αντίστασης. Οι εργατικοί αγώνες σε όλο τον κόσμο, κυρίως στην Ευρώπη, προκαλούν τεράστια ανησυχία στους αστούς. Τα νεολαιίστικα κινήματα επανέρχονται δριμύτατα. Το CPE στη Γαλλία το 2006 πέτυχε μια σπουδαία και καθαρή νίκη, το φοιτητικό κίνημα στην Ελλάδα την περίοδο 2006-07 συγκλόνισε την κοινωνία. Το καπιταλιστικό σύστημα ετοιμάζεται να περάσει «την μεγαλύτερη κρίση από την δεκαετία του ‘30», όπως εκτιμάνε οι ίδιοι οι αστοί οικονομολόγοι. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, νικητής από τον ψυχρό πόλεμο, βρίσκεται σε δεινή στρατιωτική θέση, εγκλωβισμένος στην κινούμενη άμμο της Μέσης Ανατολής. Η Λατινική Αμερική, μια εξεγερμένη ήπειρος, με επίκεντρο το «ηφαίστειο των Άνδεων» (Βολιβία, Βενεζουέλα, Εκουαδόρ), ξαναθέτει τη συζήτηση για τον σοσιαλισμό στο τραπέζι. Όλα αυτά κάνουν τους αστούς να φοβούνται. Και το φάντασμα του Μάη δεν τους φαίνεται πια τόσο ξεδοντιασμένο όσο 10 χρόνια πριν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νέος πρόεδρος της Γαλλίας, ο μισητός πια, Νικολά Σαρκοζί. Σε πρόσφατη συνέντευξη του, αφού απαίτησε «να τελειώνουμε με την παράδοση του Μάη του ‘68», δήλωσε:
«Ο Μάης του ’68 επέβαλε σε όλους μας τον διανοητικό και ηθικό του σχετικισμό… Οι κληρονόμοι του Μάη του ’68 επέβαλαν την ιδέα ότι δεν υπάρχει πια διαφορά ανάμεσα στο καλό και στο κακό, στην αλήθεια και το ψέμα, στην ομορφιά και την ασχήμια. Αυτή η κληρονομιά του Μάη του ’68 εισήγαγε τον κυνισμό στην κοινωνία και την πολιτική».
Γιατί ένας πρόεδρος να κάνει δηλώσεις για το ’68; Προφανώς γιατί τον στοιχειώνει ακόμα.
Αυτό που τους καίει πιο πολύ είναι να εμποδίσουν την εξαγωγή συμπερασμάτων από τα ιστορικά γεγονότα. Να μας πείσουν ότι η πορεία είναι προδιαγεγραμμένη: «φοιτητής είσαι λίγο επαναστάτης, μετά όμως σοβαρεύεσαι»… Όπως ο Ντάνιελ Κον Μπετίτ: ηγέτης της εξέγερσης τότε, σοβαρός εκπρόσωπος του συστήματος τώρα. Άλλοι πάλι προσπαθούν να μας πουν ότι στην Γαλλία έπεσε μια «επαναστατική ιλαρά» που πρόσβαλε για λίγο την κοινωνία, πριν περάσει και ξαναγυρίσουν τα πράγματα στην ομαλότητα…
Στην εξαγωγή των συμπερασμάτων δίνει έμφαση και το παρακάτω κείμενο. Γιατί εξεγέρθηκαν οι φοιτητές και οι εργάτες και πώς; Γιατί δεν κατάφερε η εξέγερση να νικήσει; Μπορούμε να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος;
1968: Μια χρονιά που θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη μας
Το ’68 ήταν μια ιστορική χρονιά, μια χρονιά την οποία θα θυμόμαστε έντονα, όχι μόνο για τον Γαλλικό Μάη, με την φοιτητική εξέγερση και την γενική απεργία, αλλά και παγκόσμια. Λίγες τέτοιες χρονιές υπάρχουν στην ιστορία. Συνήθως συνδέονται με κάποια γεγονότα πολεμικά (όπως οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι) ή επαναστατικά που εξαπλώνονται από χώρα σε χώρα (όπως για παράδειγμα το 1848 ή το 1917-18). Άλλα παραδείγματα είναι το 1929, χρονιά του οικονομικού κραχ, και το 1989, χρονιά της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στην ανατολική Ευρώπη και την ΕΣΣΔ.
Το ’68 θα μείνει αξέχαστο με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Είναι η χρονιά που διαδραματίστηκαν τεράστιας σημασίας πολιτικά γεγονότα παγκόσμια – γεγονότα που ταρακούνησαν συθέμελα τις κυρίαρχες τάξεις σε όλο τον κόσμο. Τα μαζικά κινήματα που αναπτύχθηκαν τις ανάγκασαν να ξανασκεφτούν τις στρατηγικές τους για την εξουσία, και έδωσαν κουράγιο σε όλους αυτούς που αμφισβητούσαν τον καπιταλιστικό τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας. Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι ο καπιταλισμός βρισκόταν στην φάση της μεταπολεμικής οικονομικής ανόδου (’50 – ’74) και ήταν σε θέση να κάνει σημαντικές παραχωρήσεις προς τους εργαζόμενους.
Τα παρακάτω γεγονότα, μόνο ενδεικτικά του συνολικού κλίματος της εποχής είναι.
ΗΠΑ και Βιετνάμ
Ήταν μια χρονιά φοιτητικών και εργατικών εξεγέρσεων ενάντια στον πόλεμο, την καταπίεση και τον αυταρχισμό οι οποίες εκτεινόταν από την Βραζιλία και την Πολωνία, τις ΗΠΑ, την Γερμανία ως την Ιαπωνία και το Μεξικό. Ήταν η χρονιά της αντεπίθεσης (ονομάστηκε Tet Offensive) των Βιετκόνγκ στο Βιετνάμ, που άλλαξε την πορεία του πολέμου των 10.000 ημερών. Ήταν τότε που η πιθανότητα να χάσει η μεγαλύτερη στρατιωτική μηχανή του πλανήτη έναν πόλεμο από κάποιους ρακένδυτους αγρότες άρχισε να στοιχειώνει τα μυαλά των στρατηγών. Τον Γενάρη της χρονιάς αυτής ήταν που έπεσε το 10.000στό αμερικάνικο αεροπλάνο στο Βιετνάμ. Ταυτόχρονα ήταν μια χρονιά μαζικών αντιπολεμικών και αντιιμπεριαλιστικών συλλαλητηρίων στις ΗΠΑ, την Βρετανία και αλλού.
Τον Μάρτιο ο αμερικανός πρόεδρος Johnson (του Δημοκρατικού Κόμματος) ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι ξανά υποψήφιος για την προεδρία. Τον Αύγουστο, το συνέδριο του Δημοκρατικού Κόμματος στο Σικάγο πολιορκήθηκε από χιλιάδες διαδηλωτές που απαιτούσαν την άμεση απόσυρση των αμερικάνικων στρατευμάτων από το Βιετνάμ και το τέλος του πολέμου. Ο δήμαρχος της πόλης Daley έστειλε ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις ενάντια στους διαδηλωτές, και τους έδωσε το ελεύθερο να ξυλοκοπούν άγρια και να κάνουν μαζικές συλλήψεις. Όλα αυτά αναμεταδοθήκαν από τις τηλεοπτικές ειδήσεις σε κάθε χώρα. Η κραυγή «Όλος ο κόσμος σας βλέπει» έβγαινε από τους διαδηλωτές που δεχόταν τις επιθέσεις της αστυνομίας.
Η χρονιά αυτή όμως σημαδεύτηκε και από την σφαγή στο My Lai, όπου ο αμερικάνικος στρατός με βόμβες και χημικό πόλεμο εξόντωσε πάνω από 700 άμαχους Βιετναμέζους (κυρίως γυναίκες και παιδιά). Ήταν τόσο μεγάλη η κατακραυγή που ξέσπασε από αυτή τη βαρβαρότητα, που ο Westmoreland, διοικητής των επιχειρήσεων στο Βιετνάμ εκείνη την περίοδο, αργότερα έβγαλε το συμπέρασμα ότι έπρεπε να είχε επιβληθεί λογοκρισία στα μέσα ενημέρωσης!
Μέχρι το τέλος της χρονιάς ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος Richard Nixon εκλέχτηκε πρόεδρος – και θα ήταν αυτός που θα διέταζε το σταμάτημα του πολέμου, κατοχυρώνοντας ουσιαστικά την στρατιωτική ήττα της υπερδύναμης. Δεν θα το έκανε όμως πριν προλάβει να διατάξει τον δολοφονικό βομβαρδισμό της Καμπότζης.
Στις ΗΠΑ το κίνημα για τα δικαιώματα των μαύρων ήδη μαινόταν για κάποια χρόνια. Στις 4 Απριλίου του ’68, ο πιο επιφανής του ηγέτης, ο Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, δολοφονήθηκε στο Memphis του Tennessee. Έχοντας κινηθεί σταδιακά προς τα αριστερά, ο Κίνγκ εκείνη την μέρα μίλησε σε συγκέντρωση συμπαράστασης στους απεργούς εργάτες της αποκομιδής των σκουπιδιών.
Έξι μήνες μετά, στους Ολυμπιακούς αγώνες στο Μεξικό, οι Αφροαμερικάνοι δρομείς Tommy Smith και John Carlos, σήκωσαν την πασίγνωστη πια γροθιά με το μαύρο γάντι την ώρα της απονομής των μεταλλείων στο πόντιουμ. Αυτή η γροθιά, σήμα κατατεθέν των Μαύρων Πανθήρων, συμβόλιζε την ανυπακοή απέναντι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και την αλληλεγγύη στον αγώνα των μαύρων για τα δικαιώματά τους στις ΗΠΑ. Εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο τους υποδέχτηκαν σαν ήρωες, αντιμετώπισαν όμως την οργή των ΜΜΕ για την «προσβολή» των κανόνων. Η εμπάθεια της αμερικάνικης αστικής τάξης αντανακλάστηκε στο γεγονός ότι η Ολυμπιακή Επιτροπή τους απαγόρεψε την συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες για πάντα.
Δέκα μέρες πριν την έναρξη αυτών των Ολυμπιακών Αγώνων, έλαβε χώρα ένα από τα πιο φρικτά γεγονότα αυτής της θυελλώδους χρονιάς. Δεκάδες χιλιάδες διαδήλωσαν προς το Ολυμπιακό στάδιο για να εκφράσουν την οργή τους για τον πόλεμο και την δικτατορία. Τα τάνκ και τα όπλα του καθεστώτος του Diaz Ordaz, με την βοήθεια του Πενταγώνου, τους επιτέθηκαν, σκοτώνοντας πάνω από 300. Σκηνές των στοιβαγμένων πτωμάτων στην πλατεία Τλατελόλκο ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο, αυξάνοντας την οργή των εργαζομένων ενάντια στους καταπιεστές και το σύστημά τους.
Ασία και Αφρική
Το ’68 ήταν η χρονιά που στελέχη του κόμματος Μπαάθ στο Ιράκ έκαναν το πραξικόπημα που έφερε τον Σαντάμ Χουσεΐν στην εξουσία. Μια από τις χειρότερες δικτατορίες επιβλήθηκε στην χώρα και, όπως πολλές άλλες, απολάμβανε την στήριξη της Δύσης για πολλά χρόνια. Το ’68 επίσης είδε την εγκατάσταση στην Ινδονησία του δικτάτορα Στρατηγού Σουχάρτο. Με την πλήρη στήριξη των ΗΠΑ και του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, τα προηγούμενα δύο χρόνια ήταν υπεύθυνος για την σφαγή 1 εκατομμυρίου (!) μελών και φίλων του κάποτε πολύ ισχυρού Κομμουνιστικού Κόμματος Ινδονησίας.
Στην Ροδεσία – σήμερα Ζιμπάμπουε – ο Ian Smith, ο λευκός επικυρίαρχος της χώρας που πέθανε αυτή τη χρονιά, προσπαθούσε να υπερασπιστεί την δικτατορία της μικρής λευκής μειοψηφίας ενάντια στην πλειοψηφία του μαύρου πληθυσμού. Στην Νότια Αφρική, το αποτρόπαιο καθεστώς του Άπαρντχαϊντ, βασισμένο, και αυτό, σε μια εξαρτημένη από τους ιμπεριαλιστές λευκή μειοψηφία κρατούσε χιλιάδες εργαζόμενους και νέους σκλαβωμένους κυριολεκτικά. Η αντίσταση όμως στη χώρα, αλλά και διεθνώς, όλο και μεγάλωνε.
Το ’68 συνεχίζεται η λεγόμενη «πολιτιστική επανάσταση» στην Κίνα, παρά τα αδιέξοδα που την χαρακτηρίζουν και την εξωφρενική και ανεξέλεγκτη βία. Η εκστρατεία αυτή είχε ξεκινήσει σαν μια προσπάθεια, υποτίθεται, για να καθαρίσει την γραφειοκρατική ελίτ από τους λεγόμενους «συνοδοιπόρους του καπιταλισμού». Στην πραγματικότητα πίσω από την «πολιτιστική επανάσταση» ήταν η προσπάθεια του Μάο να επανακτήσει τον έλεγχο, καθώς το κύρος του αδιαμφισβήτητου ηγέτη μέσα στον κομματικό μηχανισμό είχε καταρρακωθεί λόγω της τραγωδίας που προκάλεσε η πολιτική του «μεγάλου άλματος προς τα μπρος». Εμπνευστής του «μεγάλου άλματος» ήταν ο ίδιος ο Μάο και το αποτέλεσμα ήταν ο μεγάλος λιμός και ο θάνατος δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων. Όπως και στην Σοβιετική Ένωση και τα υπόλοιπα σταλινικά κράτη, η Κίνα ελεγχόταν από τη σκληρή δικτατορία μιας γραφειοκρατικής ελίτ, – στο όνομα του κομμουνισμού. Παρά τα μεγάλα λόγια του Μάο, η «επανάσταση» του δεν κατάφερε να προσφέρει ούτε ίχνος δημοκρατίας. Ποτέ στην διάρκεια της πολιτιστικής επανάστασης δεν τέθηκαν τα ζητήματα της πραγματικής εξουσίας της εργατικής τάξης, του εργατικού ελέγχου και διαχείρισης, της εργατικής δημοκρατίας – βασικές αρχές των κλασσικών του μαρξισμού και απαραίτητες προϋποθέσεις για τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Η «πολιτιστική επανάσταση» ώθησε την προσωπολατρία προς τον Μάο σε εφιαλτικά επίπεδα. Στο όνομα της εξουσίας των «από κάτω» ο Μάο μετέτρεψε τον εαυτό του σε «θεό»…
Στην Ινδία, η αντίθεση του κόσμου στις πολιτικές του Κόμματος του Κογκρέσου, ανάγκασε την Ίντιρα Γκάντι να προσποιηθεί ότι κινείται προς τα αριστερά, χρησιμοποιώντας όμως παράλληλα τις υπερεξουσίες της προεδρικής θέσης για να διατηρήσει τον έλεγχο σε τέσσερα από τα πιο μεγάλα κρατίδια της χώρας.
Στο Πακιστάν το ’68 μαζικά κινήματα αμφισβήτησαν τον ρόλο των φεουδαρχών, των τσιφλικάδων και του στρατού, οδηγώντας στην πτώση του δικτάτορα Ayub Khan την επόμενη χρονιά.
Ευρώπη
Τον Αύγουστο αυτού του χρόνου, η σταλινική γραφειοκρατία που διοικούσε την Σοβιετική Ένωση, υπό τον Μπρέζνιεφ, έστειλε 200.000 στρατιώτες για να καταπνίξουν την «Άνοιξη της Πράγας».Το κίνημα στην Τσεχοσλοβακία ζητούσε πραγματική δημοκρατία στα πλαίσια μιας εθνικοποιημένης και κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας – ήταν δηλαδή μια εξέγερση στην κατεύθυνση του πραγματικού σοσιαλισμού. Παρά το γεγονός ότι ο ηγέτης αυτού του κινήματος, ο Alexander Dubcek, δεν υποστήριζε με ένα καθαρό τρόπο μια πραγματική ρήξη με τον σταλινισμό, οι συζητήσεις που γινότανε στους δρόμους αφορούσαν ιδέες για πραγματική εργατική δημοκρατία, εργατικό έλεγχο και εργατική διαχείριση, ελευθερία της έκφρασης και του Τύπου, κτλ. Ο Μπρέζνιεφ και η σοβιετική γραφειοκρατία δεν μπορούσαν φυσικά να επιτρέψουν τέτοιου είδους αμφισβητήσεις, από το φόβο ότι θα δημιουργούσαν αντίστοιχες διεργασίες και στις υπόλοιπες χώρες του Ανατολικού μπλοκ, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τη δική τους εξουσία και τα δικά τους προνόμια.
Ίσως σε καμιά άλλη χώρα δεν επέδρασε τόσο πολύ ο Γαλλικός Μάης όσο στην Ιταλία. Η έμπνευση των Ιταλών από τα επαναστατικά γεγονότα της Γαλλίας οδήγησε στο «Καυτό Φθινόπωρο» του ’69. Όπως περιγράφει την κατάσταση ο ιστορικός Paul Ginsborg: «Ακολούθησε η πιο εκπληκτική και ασυνήθιστη περίοδος κοινωνικής αναταραχής, η πιο έντονη περίοδος συλλογικής δράσης στην ιστορία της Δημοκρατίας. Κατά την διάρκειά της, η οργάνωση της Ιταλικής κοινωνίας αμφισβητήθηκε σχεδόν σε όλα τα επίπεδα. Καμιά άλλη στιγμή η Ιταλία δεν έμοιαζε τόσο πολύ σε ένταση και επαναστατική προοπτική με την Γαλλία κατά τη διάρκεια του Μάη του ’68. Το Ιταλικό κίνημα όμως ήταν το πιο «βαθύ» και το πιο μακροσκελές στην Ευρώπη. Επεκτάθηκε από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια στα εργοστάσια, και από εκεί στην κοινωνία σαν σύνολο.»
Το 1968 στην Βόρεια Ιρλανδία είχαμε τις πρώτες «εκρήξεις» του κινήματος για πολιτικά δικαιώματα ενάντια στην κυριαρχία των υπέρμαχων της «Ένωσης με την Βρετανία», Προτεσταντών. Κυνηγημένοι και κατατρεγμένοι από τις ακραίες Προτεσταντικές ομάδες και την μισητή αστυνομία, οι εργάτες και οι νέοι από τις καθολικές περιοχές του Derry εξεγέρθηκαν. Το μαζικό κίνημα που ακολούθησε έδωσε εξαίρετα παραδείγματα ταξικής ενότητας μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών εργαζομένων και νεολαίας (των οποίων τη σημασία, δυστυχώς, η αριστερά γενικά αγνόησε).
Να βγάλουμε τα συμπεράσματα απ’ το Μάη.
Σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο, από την ανατολή ως τη δύση, πολιτικές και πολιτιστικές εξεγέρσεις βρισκόταν σε άνθηση. Ήταν μια χρονιά στην οποία ο αγώνας των γυναικών για ισότητα στα δικαιώματα και τους μισθούς και για απόκτηση του ελέγχου της ζωής τους είχε σημαντική άνοδο. Ήταν επίσης μια χρονιά στην οποία το κίνημα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων άρχισε να ανεβαίνει. Ένα πνεύμα αμφισβήτησης και οργής διαπερνούσε την κοινωνία, και ειδικά την νεολαία.
Η οργή αυτή δεν έχει ακόμα δικαιωθεί. Οι καπιταλιστές, φοβισμένοι από τα φαντάσματα του Μάη, και πιεσμένοι από τους αγώνες, έκαναν κάποιες παραχωρήσεις τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Από το ’90 όμως και μετά, όταν αισθάνθηκαν πάλι ισχυροί, άρχισαν να τα παίρνουν πίσω.
Σήμερα είμαστε πάλι στην κατάσταση όπου το σύστημα έχει εξαπολύσει ένα πόλεμο ενάντια στην κοινωνία. Να χρησιμοποιήσουμε τα συμπεράσματα του Μάη για προετοιμαστούμε γι’ αυτό τον πόλεμο. Και να δικαιώσουμε τελικά τους αγωνιστές του ’68 ξεμπερδεύοντας μια και καλά με τον καπιταλισμό, χτίζοντας μια σοσιαλιστική κοινωνία.
____________
Ζητείστε την μπροσούρα του Μάη του ’68 από τις Οργανώσεις του «Ξ» στις ακόλουθες πόλεις
-Αθήνα 210 2283019,
-Θ/νίκη 2310 540432,
-Βόλος 24210 34641,
ή κατεβάστε την από το σάιτ του «Ξ»: https://xekinima.org/polkeim/keim5.php
