Δημοσιεύουμε μετάφραση άρθρου του σ. Dimeji Macaulay που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Internationalist Standpoint
Το Σάββατο 15 Απριλίου ξέσπασαν στο Σουδάν σφοδρές στρατιωτικές συγκρούσεις, σε μια σοβαρή κλιμάκωση της διαμάχης για την εξουσία μεταξύ των στρατιωτικών δυνάμεων που είναι πιστές στον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν και αυτών που υποστηρίζουν τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο (είναι γνωστός και ως Χεμεντί). Ο Αμπντέλ Φατάχ αλ-Μπουρχάν είναι ο de facto επικεφαλής του κράτους και ήταν πρόεδρος της Μεταβατικής Κυβέρνησης του Σουδάν και στην πραγματικότητα ελέγχει τον «επίσημο» σουδανικό στρατό. Ο Μοχάμεντ Χαμντάν είναι ο ηγέτης των παραστρατιωτικών «Δυνάμεων Άμεσης Υποστήριξης» (RSF) και ήταν επίσης αναπληρωτής πρόεδρος της ίδιας Μεταβατικής Κυβέρνησης. Πρόκειται για μια μάχη ανάμεσα στις δύο υποομάδες που ενορχήστρωσαν το πραξικόπημα του 2021.
Σύμφωνα με αναφορές που έρχονται από την πρωτεύουσα Χαρτούμ, η πόλη δεν έχει υδροδότηση, η παροχή ρεύματος δεν είναι σταθερή, τα τρόφιμα είναι ελάχιστα και υπάρχουν συνεχείς ανταλλαγές πυροβολισμών στους δρόμους. Σημειώνονται επίσης σφοδροί βομβαρδισμοί και αεροπορικές επιδρομές γύρω από το αεροδρόμιο, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του Χαρτούμ και ακριβώς δίπλα στο αρχηγείο του στρατού. Παράλληλα, σε ορισμένους δρόμους έχουν κάνει την εμφάνισή τους τανκς, ενώ σε σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία και πανεπιστήμια, οι άνθρωποι είναι παγιδευμένοι από τις μάχες και δεν μπορούν να απομακρυνθούν. Επιπλέον, τα νοσοκομεία έχουν ξεμείνει από απαραίτητες προμήθειες.
Η μάχη έχει κλιμακωθεί από το Χαρτούμ μέχρι το Ομντουρμάν, τη Νιάλα, το Πορτ Σουδάν, το Μερόουε, αλλά και άλλες πόλεις. Περίπου 200 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί και περισσότεροι από 1.800 έχουν τραυματιστεί μέχρι στιγμής, αλλά ο αριθμός των νεκρών στρατιωτών δεν είναι ακόμη σαφής. Ο ειδικός αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών στο Σουδάν, Φόλκερ Πέρθες, δήλωσε στο BBC ότι βρίσκεται σε καθημερινή επαφή με τους δύο στρατηγούς των οποίων οι δυνάμεις μάχονται για τον έλεγχο της χώρας, αλλά δεν υπάρχει επικοινωνία μεταξύ τους. Στο μεταξύ όλες οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, από τις ΗΠΑ μέχρι την Κίνα και τη Ρωσία, έχουν ζητήσει να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις, αλλά μέχρι τη στιγμή που γράφεται το άρθρο οι προσπάθειες για κατάπαυση του πυρός έχουν αποτύχει.
Μια ατελείωτη κρίση
Το Σουδάν βρίσκεται στη βορειοανατολική Αφρική και πρόκειται για μια χώρα της οποίας η ιστορία είναι ταυτισμένη με την αστάθεια. Είναι η τρίτη σε μέγεθος χώρα της Αφρικής και συνορεύει με την Ερυθραία, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, το Τσαντ, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, τη Λιβύη και το Νότιο Σουδάν (το οποίο απέκτησε την ανεξαρτησία του από το Σουδάν το 2011). Λόγω της στρατηγικής της θέσης και των φυσικών πόρων της, η περιοχή αποτελεί πεδίο μάχης ανάμεσα σε αντικρουόμενα συμφέροντα. Το ίδιο το Σουδάν είναι πλούσιο σε πετρέλαιο και χρυσό.
Από την ώρα που το Σουδάν απέκτησε την ανεξαρτησία του από την Αίγυπτο και το Ηνωμένο Βασίλειο το 1956, εισήλθε σε μια μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας με συχνά στρατιωτικά πραξικοπήματα. Το 1989, ο Ομάρ Αλ Μπασίρ ηγήθηκε μιας στρατιωτικής δικτατορίας που διήρκεσε 30 χρόνια.
Ο Αλ Μπασίρ ήταν ένας βίαιος δικτάτορας με δεσμούς με τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, τον οποίο φιλοξένησε στα πρώτα χρόνια του τζιχαντιστικού του κινήματος που οδήγησε στη δημιουργία της Αλ Κάιντα. Για τον λόγο αυτό, το Σουδάν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των ΗΠΑ με τις χώρες που στηρίζουν την τρομοκρατία. Η εξουσία του Αλ Μπασίρ συνοδεύτηκε από σκληρή καταστολή και μαζικές δολοφονίες, ιδιαίτερα στο Νταρφούρ (περιοχή του Σουδάν που φιλοξενεί μια εθνοτική μειονότητα). Το αποτέλεσμα ήταν 300.000 νεκροί και εκατομμύρια εκτοπισμένοι.
Οι πολιτικές του Αλ Μπασίρ έπληξαν τα φτωχά στρώματα της χώρας και οδήγησαν σε μαζική δυστυχία τον πληθυσμό των 45 εκατομμυρίων Σουδανών, γεγονός που προκάλεσε πολλές φορές διαμαρτυρίες και κινήματα αντίστασης σε αυτές τις πολιτικές. Κάθε κίνημα ωστόσο, καταστέλλονταν σκληρά από τον στρατό, όπως και τα γεγονότα του 2018-19 που οδήγησαν στην πτώση του Αλ Μπασίρ. Όμως, παρά την προσπάθεια του καθεστώτος να συνεχίσει την πολιτική της καταστολής, βρέθηκε απέναντι σε ένα κίνημα αποφασισμένο και μαζικό, κουρασμένο από την μακρόχρονη εξουσία του Αλ Μπασίρ. Έτσι, ακόμη και ο ίδιος ο στρατός και οι σύμμαχοί του στράφηκαν εναντίον του, φοβούμενοι μια ευρύτερη εξέγερση.
Ακόμη και όταν το καθεστώς άρχισε να σκοτώνει ανθρώπους που διαμαρτύρονταν, το κίνημα συνέχισε να εξαπλώνεται. Η κυβέρνηση έκλεισε το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διέκοψε την παροχή ηλεκτρισμού και ύδρευσης, ενώ παράλληλα χτυπούσε τις διαδηλώσεις με βία και δακρυγόνα. Μετά από δεκάδες νεκρούς στις κινητοποιήσεις, ο Αλ Μπασίρ συνέλαβε ηγέτες της αντιπολίτευσης, επέβαλε καθεστώς έκτακτης ανάγκης και απαγόρευση κυκλοφορίας σε πολλές πόλεις και ανέστειλε τα μαθήματα σε σχολεία και πανεπιστήμια.
Ήταν όμως ήδη σαφές ότι ο κόσμος ήταν αποφασισμένος να απαλλαγεί από τη δικτατορία με κάθε κόστος. Έτσι, τμήματα του ίδιου του καθεστώτος του, αποφάσισαν ότι έπρεπε να τον ξεφορτωθούν. Ο Αλ Μπασίρ συνελήφθη, τέθηκε υπό κράτηση και εξαναγκάστηκε σε παραίτηση από τον στρατό, ο οποίος έφτιαξε μια μεταβατική κυβέρνηση (με στρατηγούς και πολιτικούς ηγέτες) και ξεκίνησε μια διαδικασία για τη λεγόμενη μετάβαση από τη στρατιωτική δικτατορία σε ένα καθεστώς με πολιτικές ελευθερίες.
Μπουρχάν και Χεμεντί
Οι δύο αντιμαχόμενοι στρατηγοί στις σημερινές στρατιωτικές συγκρούσεις, ο Αλ-Μπουρχάν και ο Χεμεντί, ήταν στενοί σύμμαχοι για δεκαετίες. Και οι δύο ήταν υψηλόβαθμα στελέχη της δικτατορίας του Αλ Μπασίρ μέχρι το 2018. Και οι δύο πρωτοστάτησαν στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στις συλλήψεις και στα βασανιστήρια αντιφρονούντων. Και οι δύο συμμετείχαν στον πόλεμο του Νταρφούρ και διέπραξαν φρικαλεότητες κατά του σουδανικού λαού.
Μετά την εκδίωξη του Αλ-Μπασίρ το 2019, και οι δύο ηγήθηκαν της Μεταβατικής Κυβέρνησης, η οποία υποσχέθηκε πως θα διενεργήσει εκλογές. Αλλά αυτή η «ειρηνική μετάβαση» από μια δικτατορία σε μια πολιτική διακυβέρνηση σε καπιταλιστική βάση δεν μπόρεσε να λύσει κανένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο λαός του Σουδάν. Σύντομα, οι εντάσεις άρχισαν να αυξάνονται και οδήγησαν σε ένα νέο πραξικόπημα το 2021, κατά το οποίο ο Μπουρχάν και ο Χεμεντί έδιωξαν τους πολιτικούς ηγέτες και δημιούργησαν ένα νέο Συμβούλιο που ελεγχόταν αυστηρότερα από τον στρατό, δηλαδή από τους ίδιους.
Καθώς όμως τα προβλήματα παρέμεναν και οι διαμαρτυρίες και η αντίσταση ήταν μαζικές και συνεχείς, οι εντάσεις ανάμεσα στον Μπουρχάν και τον Χεμεντί άρχισαν να αυξάνονται. Έτσι σήμερα, βρισκόμαστε μπροστά σε μια σύγκρουση μεταξύ δύο πολέμαρχων που μάχονται για την εξουσία, που δεν έχει καμία σχέση με τα συμφέροντα του δοκιμαζόμενου λαού του Σουδάν. Η σημερινή στρατιωτική σύγκρουση πρέπει να βρει απέναντί της την αντίσταση της κοινωνίας, καθώς και τα δύο στρατόπεδα είναι αντιδραστικά. Το φάντασμα αυτού που συνέβη στη Συρία ή τη Λιβύη, όπου οι μαζικές εξεγέρσεις χρησιμοποιήθηκαν από διαφορετικές δυνάμεις και οδηγήθηκαν σε εμφύλιους πολέμους, στοιχειώνει σήμερα το Σουδάν.
Ανεξάρτητη θέση
Ο σουδανικός λαός έχει παράδοση σε μαζικούς αγώνες και κινήματα. Ο ηρωικός αγώνας του έβαλε τέλος στην 30ετή κυριαρχία του Αλ Μπασίρ και αυτό αποτελεί απόδειξη της δύναμής του. Το γεγονός ότι η δικτατορία του Αλ Μπασίρ απαγόρευσε τη συνδικαλιστική δράση, επηρέασε φυσικά το εργατικό κίνημα και ενέτεινε την έλλειψη μιας γνήσιας πολιτικής εναλλακτικής για τους εργαζόμενους.
Στην παρούσα φάση, οι εργαζόμενοι και οι φτωχοί στο Σουδάν χρειάζονται ένα ενωτικό κίνημα όλων των καταπιεσμένων, ενάντια στους στρατηγούς και τους πολιτικούς που υπηρετούν το καπιταλιστικό σύστημα. Το Σουδάν έχει άφθονους φυσικούς πόρους, που αρκούν για να λυθούν τα προβλήματα της πείνας και της φτώχειας, αλλά και για να οικοδομηθεί μια χώρα όπου θα βασιλεύει η ειρήνη, η ευημερία και η δικαιοσύνη. Για να επιτευχθούν αυτά, πρέπει να ανατραπεί ο καπιταλισμός και να χτιστεί μια σοσιαλιστική κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι οι πόροι και οι υποδομές της χώρας πρέπει να περάσουν σε δημόσια ιδιοκτησία και ο εργαζόμενος λαός πρέπει να πάρει στα χέρια του τη λειτουργία της, εκλέγοντας σε όλους τους κρίσιμους τομείς επιτροπές εργαζομένων που να λειτουργούν σε συνθήκες κοινωνικού ελέγχου και διαχείρισης.
Για να γίνουν εφικτά τα παραπάνω, είναι απαραίτητο ένα κίνημα ανεξάρτητο από τους στρατηγούς και τους αστούς πολιτικούς, το οποίο θα περιλαμβάνει εργάτες, μικροκαλλιεργητές και εμπόρους, φοιτητές, καταπιεσμένες εθνικές μειονότητες, γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, καθώς και συνδικαλιστές, ομάδες νεολαίας, το σύνολο της Αριστεράς και οποιονδήποτε επιδιώκει πραγματικά να αγωνιστεί για ουσιαστική αλλαγή. Αυτές είναι οι μόνες δυνάμεις που είναι έτοιμες να αγωνιστούν μέχρι τέλους, ανεξάρτητα από τα αστικά αντικρουόμενα συμφέροντα. Σε κάθε άλλη περίπτωση, τα αρπακτικά της άρχουσας τάξης και του στρατού που λεηλατούν σήμερα τους πόρους της χώρας, θα συνεχίσουν να το κάνουν.
Στις σημερινές συνθήκες, είναι σαφές ότι η ευρύτερη διαμάχη για την παγκόσμια κυριαρχία αντανακλάται και στο Σουδάν. Οι ΗΠΑ κρατούσαν για καιρό αποστάσεις από το Σουδάν, καθώς αυτό υπαγόρευε η πολιτική του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας» που εφάρμοζαν. Σήμερα όμως, προσπαθούν να προλάβουν να αποκτήσουν πρόσβαση και έλεγχο στην περιοχή, είτε άμεσα, είτε μέσω των τοπικών τους συμμάχων. Η Κίνα και η Ρωσία προσπαθούν επίσης να αποκτήσουν ερείσματα στην Αφρική για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους. Η Ρωσία, μέσω των επιχειρήσεων της παραστρατιωτικής ομάδας Wagner Group, φαίνεται να έχει τον έλεγχο των επιχειρήσεων εξόρυξης χρυσού σε συνεργασία με την RSF, ενώ επιδιώκει επίσης να δημιουργήσει ναυτική βάση στη χώρα. Διάφορες τοπικές δυνάμεις προσπαθούν επίσης να εμπλακούν, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κ.λπ.
Δεν είναι σαφές μέχρι στιγμής αν ο Μπουρχάν ή ο Χεμεντί έχουν επιλέξει πλευρά στην αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας-Ρωσίας. Είναι πιθανό να διαπραγματεύονται τη θέση τους. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι δεν θα σταματήσουν μπροστά σε τίποτα προκειμένου να εδραιώσουν την εξουσία τους. Είναι επίσης σαφές ότι οι διάφορες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν ενδιαφέρονται για την τύχη του λαού στο Σουδάν, αλλά τους αρκεί να ελέγχουν όποιον βρίσκεται στην εξουσία. Η πικρή εμπειρία των λαών της Λιβύης και της Συρίας πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση για τον λαό στο Σουδάν. Αν η Αριστερά, τα κινήματα και η πλειοψηφία των ανθρώπων της εργατικής τάξης δεν αντιτάξουν μια εναλλακτική απέναντι στα αντιμαχόμενα αντιδραστικά στρατόπεδα, τοπικά και διεθνή, η προοπτική ενός αιματηρού εμφυλίου πολέμου είναι ανοιχτή. Στον αγώνα του για μια ανεξάρτητη θέση, μακριά από τα σημερινά αντίπαλα στρατόπεδα, ο σουδανικός λαός θα πρέπει να έχει την αλληλεγγύη του εργατικού κινήματος διεθνώς.
