Κατά την επίσκεψη του στη ΔΕΘ, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αναφερόμενος στην Παιδεία που «οραματίζεται», είπε:
«Το παιδί από τη Μενεμένη πρέπει να ξέρει, ότι αν δουλεύει σκληρά, θα έχει ίδιες ευκαιρίες με αυτό από το Πανόραμα».
Ας αναλύσουμε τη σκέψη του Κυριάκου για λίγο.
Κατ΄ αρχήν, με την πρόταση του αυτή μας λέει ότι εμείς, τα παιδιά των φτωχών, πρέπει να δουλέψουμε σκληρά για να έχουμε τις ίδιες ευκαιρίες με τα παιδιά των πλουσίων, για τα οποία, η προϋπόθεση της σκληρής εργασίας δεν τίθεται!
Στην καλύτερη περίπτωση λοιπόν στο μυαλό του Κυριάκου, «ισότητα» είναι όταν κάποιος πρέπει να δουλέψει σκληρά για να έχει ίσες ευκαιρίες με κάποιον που έχει τις ευκαιρίες έτσι κι αλλιώς.
Σε δεύτερο επίπεδο, η πρόταση αυτή υπονοεί ότι για την φτώχεια, την ανεργία, τους χαμηλούς μας μισθούς, κτλ, δηλαδή τα κοινωνικά χαρακτηριστικά που κυριαρχούν σε περιοχές όπως η Μενεμένη, δεν φταίνε τα αφεντικά μας, δεν φταίνε οι κυβερνήσεις και τα μέτρα λιτότητας, αλλά φταίμε εμείς που δεν δουλεύουμε αρκετά σκληρά.
Η ευθύνη λοιπόν αν παραμένεις κάτοικος Μενεμένης είναι δικιά σου. Άρα, όσοι παραμένουν κάτοικοι Μενεμένης είναι τεμπέληδες, στο μυαλό του Κυριάκου.
Αμέρικαν ντριμ
Η δήλωση βέβαια αυτή, δεν είναι καμία πρωτότυπη σκέψη του Κυριάκου, αφού διαχρονικά το καπιταλιστικό σύστημα προσπαθεί να μας πείσει πως «κανένας δεν χάνεται, αν πιστεύει πραγματικά στα όνειρά του», ότι έχουμε όλοι και όλες ίσες ευκαιρίες και με πολλή δουλειά και αποφασιστικότητα μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα. Η αντίληψη αυτή, βρήκε ένθερμους υποστηρικτές στους ακραίους εκφραστές του νεοφιλελευθερισμού που ισχυρίζονται ότι η ελεύθερη αγορά και ο ανταγωνισμός, κινητοποιούν τους ανθρώπους, τους κάνουν πιο παραγωγικούς και δημιουργούν προοπτικές οικονομικής ανέλιξης.
Για να μας πείσουν γι’ αυτήν την προπαγάνδα, χρησιμοποιούν μεμονωμένα παραδείγματα ανθρώπων που ξεκινώντας «από χαμηλά» κατάφεραν να δημιουργήσουν τεράστιες περιουσίες. Έτσι, αφού τα κατάφεραν ο Bill Gates, ο Jeff Bezos και ο Mark Zuckerberg, μπορούμε και εμείς! Αυτοί όμως είναι ένας στο εκατομμύριο (πιο σωστά, ένας στο δισεκατομμύριο). Τί γίνεται με τα υπόλοιπα εκατομμύρια φτωχών; Τι δυνατότητες οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης έχουν;
Η κοινωνική κινητικότητα είναι… ακίνητη
Ο Michael Hout, κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, διεξήγαγε μία έρευνα σύμφωνα με την οποία οι πιθανότητες για κάποιον να κατακτήσει υψηλόβαθμη θέση εργασίας και άρα και υψηλότερη αμοιβή, είναι πολύ καλύτερες εάν οι γονείς του κατείχαν αντίστοιχες υψηλόβαθμες θέσεις. Ο Michael Hout δήλωσε για τα αποτελέσματα της έρευνάς του:
«Οι συνθήκες γέννησής σας –ειδικά τα επαγγέλματα των γονιών σας– αποτελούν ακόμα μεγαλύτερο παράγοντα για το πόσο μακριά θα φτάσετε στην ζωή σας, από όσο είχαμε συνειδητοποιήσει. Γενιές Αμερικάνων θεωρούσαν ότι οι ΗΠΑ είναι η γη των ευκαιριών. Αυτή η έρευνα εγείρει μερικά απογοητευτικά ερωτήματα σχετικά με αυτήν την αντίληψη».
Ακόμα πιο αποκαλυπτική είναι η έρευνα του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σύμφωνα με την οποία η κοινωνική κινητικότητα (η μετακίνηση δηλαδή από μια κοινωνική τάξη σε μια άλλη) στις πλουσιότερες χώρες έχει σταματήσει από τη δεκαετία του 1990!
Θα γίνουμε πλουσιότεροι… σε πέντε γενιές
Μάλιστα, η έρευνα συνεχίζει και λέει πως η οικονομική και κοινωνική ανέλιξη των φτωχότερων στρωμάτων είναι τόσο αργή που γίνεται στην ουσία άπιαστο όνειρο.
Ένα παιδί για παράδειγμα που γεννιέται σήμερα στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια φτωχή οικογένεια, θα έχει τόσο αργή αύξηση στον μισθό του και στην προαγωγή του σε υψηλότερες θέσεις, που θα χρειαζόταν να δουλεύει 150 χρόνια για να καταφέρει να αμείβεται με τον μέσο μισθό!
Δηλαδή με τους ρυθμούς «κινητικότητας» που υπάρχουν σήμερα θα πρέπει ένας φτωχός άνθρωπος να δουλέψει για πέντε γενιές μόνο και μόνο για να πιάσει το μέσο εισόδημα! Με βάση αυτά τα στοιχεία, στην Ελλάδα που ο Κυριάκος οραματίζεται «ίσες ευκαιρίες» για όλα τα παιδιά, ένα φτωχό παιδί θα χρειαστεί αντίστοιχα τέσσερις γενιές για να φτάσει στον μέσο μισθό.
Οι κάτω και οι πάνω
Με άλλα λόγια; Από την δεκαετία του ’90 τα χαρτιά της τράπουλας μένουν στα ίδια χέρια. Οι φτωχοί στη συντριπτική τους πλειοψηφία παραμένουν φτωχοί, και μάλιστα γίνονται φτωχότεροι. Οι πλούσιοι γίνονται όλο και πλουσιότεροι, στο σημείο που 6 άνθρωποι κατέχουν πλούτο όσο ο μισός πληθυσμός της γης.
Τα «λαμπρά παραδείγματα» των «αυτοδημιούργητων Κροίσων» αποτελούν απλά την εξαίρεση του κανόνα! Εξαίρεση που το καπιταλιστικό σύστημα ενσωματώνει και υπερπροβάλλει, αφού αποτελεί το μοναδικό του επιχείρημα στην απατηλή θεωρία των «ίσων ευκαιριών». Την ίδια ώρα αξιοποιεί αυτή την εξαίρεση για να μας ωθήσει σε ατομικές λύσεις, όπου ο καθένας μας πρέπει να αγωνιστεί για την προσωπική του διαφυγή από την φτώχεια, αγνοώντας το κοινωνικό σύνολο, και μάλιστα πατώντας επί πτωμάτων για να μπορέσει να ανελιχθεί.
Τι στέκεται εμπόδιο;
Τι εμποδίζει λοιπόν τους κατοίκους της Μενεμένης να μετακομίσουν στο Πανόραμα αν όχι η τεμπελιά τους;
Κατ’ αρχήν οι πολιτικές που υπερασπίζεται με πάθος ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης! Σε αντίθεση με την νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα, οι πολιτικές της «ελευθερίας της αγοράς» έχουν συγκριμένα αποτελέσματα: κάνουν πιο ασύδοτους τους ισχυρούς, οδηγούν στο μαράζωμα των δημοσίων υπηρεσιών (στις οποίες καταφεύγουν πρωτίστως οι φτωχοί), περιορίζουν την κοινωνική πολιτική. Όλα αυτά καθόλου δεν προωθούν την κοινωνική κινητικότητα, αλλά έχουν τα αντίθετα αποτελέσματα: εντείνουν τις κοινωνικές ανισότητες, βαθαίνουν τη φτώχεια, περιορίζουν τις ευκαιρίες των πιο φτωχών να ξεφύγουν από την μιζέρια.
Τελικά, το σύστημα είναι οργανωμένο με έναν πολύ σκληρό τρόπο, έστω και αν υπάρχει η επίφαση της «ελευθερίας». Αν γεννηθείς φτωχός, ο κανόνας είναι ότι φτωχός θα παραμείνεις. Αν γεννηθείς από εργατική οικογένεια, εργαζόμενος θα γίνεις. Αν γεννηθείς πλούσιος, πλούσιος θα παραμείνεις. Εξαιρέσεις υπάρχουν, αλλά οι στατιστικές είναι συντριπτικές.
Για να πάμε λοιπόν σε μια κοινωνία που θα επιλέγουμε αν θα μείνουμε στη Μενεμένη ή στο Πανόραμα μόνο με βάση γεωγραφικά και όχι κοινωνικά κριτήρια, θα πρέπει να βγάλουμε από τη μέση τα εμπόδια των ανισοτήτων που παράγει ο καπιταλισμός, καθώς και κάθε Κυριάκο που τις υποστηρίζει!
