Σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση, ο νέος νόμος κινείται στη λογική του Κοινού Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης και της στρατηγικής της Λισαβόνας, τη στρατηγική, δηλαδή, της μερικής απασχόλησης, της ανασφάλειας και των ευέλικτων εργασιακών σχέσεων. Μας λέει επίσης ότι αυτές οι αλλαγές είναι αναγκαίες γιατί «…χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, διαθέτουν όλο και μεγαλύτερο υψηλής εξειδίκευσης ανθρώπινο δυναμικό που προσφέρει χαμηλού κόστους υπηρεσίες» και άρα τα ελληνικά και ευρωπαϊκά πανεπιστήμια θα πρέπει να προετοιμάσουν επιστήμονες έτοιμους να δουλέψουν σε άθλιες εργασιακές συνθήκες ίδιες μ’ αυτές των Ινδών προγραμματιστών (που χτυπάνε 12ωρα και 16ωρα για να πάρουν το βασικό μισθό). Μας λέει, τέλος, ότι ο νέος νόμος ακολουθεί πιστά τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κατοχυρώνει για τα ιδρύματα «ευέλικτους μηχανισμούς χρηματοδότησης», δηλαδή χορηγούς και δίδακτρα. Και είμαστε ακόμα στην εισηγητική έκθεση! Ας δούμε και τον ίδιο το νόμο:
Μείωση δαπανών
Καταργείται η πρώτη παράγραφος του άρθρου 1 του παλιού νόμου, που λέει ότι «Το κράτος έχει την υποχρέωση να παρέχει την ανώτατη εκπαίδευση σε κάθε Έλληνα πολίτη που το επιθυμεί». Αφού δεν μπόρεσε να περάσει την αναθεώρηση του αρ. 16, η κυβέρνηση προσπαθεί μ’ αυτό το κόλπο να αποποιηθεί απ’ τις ευθύνες της για τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης και απ’ την υποχρέωσή της να παρέχει δωρεάν σπουδές. Και αφού το κράτος δεν θα έχει πλέον καμιά τέτοια υποχρέωση, ο καθένας μόνος του θα πρέπει να κόψει το λαιμό του για να σπουδάσει όπως μπορεί και αν μπορεί.
-Η θέση μας: άμεση αύξηση των κρατικών δαπανών για την παιδεία ώστε όλα τα έξοδα των πανεπιστημίων και ΤΕΙ να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Κατάργηση ασύλου
Οι αλλαγές στο άσυλο είναι ακόμη χειρότερες απ’ αυτές που προέβλεπε το προσχέδιο του Ιουνίου. Το άσυλο πλέον «αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας». Επίσης, το άσυλο δεν καλύπτει όλους τους χώρους των ΑΕΙ, αλλά μόνο όσους «γίνεται εκπαίδευση και έρευνα» και τους οποίους θα ορίζουν οι Σύγκλητοι. Αρμόδιο όργανο για την τήρηση του ασύλου γίνεται το 5μελές Πρυτανικό Συμβούλιο, που μπορεί να αποφασίζει την άρση του με απλή πλειοψηφία. Τι σημαίνουν πρακτικά οι αλλαγές;
Οι καταλήψεις, οι παραστάσεις διαμαρτυρίας σε μια Σύγκλητο και γενικά οι κινητοποιήσεις θεωρείται ότι καταλύουν το άσυλο, αφού εμποδίζουν την εργασία των καθηγητών. Η αστυνομία θα μπορεί να μπαίνει στο πανεπιστήμιο, να συλλαμβάνει όσους κάνουν τέτοιες κινητοποιήσεις και να τους φυλακίζει τουλάχιστον για έξι μήνες (προβλέπεται και αυτό)!
Τα Προπύλαια, η Πλατεία Χημείου στο ΑΠΘ, οι αυλές των Πανεπιστημίων, (ακόμα ίσως και τα φουαγιέ!) μπορεί να μην καλύπτονται από το άσυλο, αφού σ’ αυτά δεν γίνεται διδασκαλία και έρευνα
Την άρση του ασύλου θα μπορεί να την αποφασίζει μόνος του ο πρύτανης με τους αντιπρυτάνεις (αυτό σημαίνει απλή πλειοψηφία), οι οποίοι ως γνωστόν ανήκουν πάντα στην ίδια παράταξη. Οι φοιτητές θα παίζουν πλέον απλά διακοσμητικό ρόλο
-Η θέση μας: Να μην καταργηθεί το άσυλο. Πανεπιστήμια που να έχουν ζωή όλη τη διάρκεια της ημέρας με εκδηλώσεις και δραστηριότητες των Φοιτητικών Συλλόγων και των πολιτικών παρατάξεων. Το άσυλο να περιφρουρείται από κοινές εκλεγμένες επιτροπές περιφρούρησης των ΦΣ και των σωματείων των εργαζομένων ειδικά κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων κλπ.
4ετή Αναπτυξιακά Προγράμματα-
Τα ιδρύματα πλέον θα είναι υποχρεωμένα να συντάσσουν 4ετές ακαδημαϊκό αναπτυξιακό πρόγραμμα «…εντός των προβλεπόμενων ορίων του κρατικού προϋπολογισμού». Στο πρόγραμμα αυτό τα ιδρύματα θα καθορίζουν και θα ιεραρχούν τους στόχους τους, θα καταγράφουν τις δαπάνες τους και μάλιστα θα προγραμματίζουν τη χρηματοδότησή τους «από άλλες πηγές, εκτός του κρατικού προϋπολογισμού», βλέπε ιδιώτες. Η κυβέρνηση πλέον θα μπορεί να «κλειδώνει» για 4 χρόνια τις δαπάνες της για την παιδεία, να υποχρεώνει τα ιδρύματα να ευθυγραμμίζονται με την οικονομική της πολιτική και να δικαιολογεί την υποχρηματοδότηση. Επίσης, τα ιδρύματα θα είναι πλέον υποχρεωμένα να αναζητούν και άλλες πηγές χρηματοδότησης (βλέπε ενοικίαση χώρων, κατάργηση δωρεάν σίτισης, εταιρίες-χορηγούς, δίδακτρα στα μεταπτυχιακά και τα προπτυχιακά κα).
Το παζλ της ιδιωτικοποίησης ολοκληρώνεται με την πρόβλεψη για τη θέση Γραμματέα στα ιδρύματα. Μπορεί η κυβέρνηση να μην τον ονομάζει ούτε manager ούτε οικονομικό διευθυντή όπως στο προσχέδιο, οι αρμοδιότητες που θα έχει όμως παραμένουν ίδιες: Ο τύπος αυτός θα κόβει και θα ράβει μέσα στα ιδρύματα, θα ελέγχει την τήρηση των εσωτερικών κανονισμών και τελικά θα οδηγεί στην λειτουργία των πανεπιστημίων με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Τέλος στο 4ετές πρόγραμμα θα περιλαμβάνεται και ο ακριβής αριθμός των εισακτέων σε κάθε τμήμα. Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση επιδιώκει την παραπέρα μείωση των εισακτέων κάτι που ήδη πέτυχε με την βάση του 10.
Συμπερασματικά, με τις νέες αυτές ρυθμίσεις τα ιδρύματα θα λειτουργούν σαν κλασσικές επιχειρήσεις με business plan, εσωτερικούς κανονισμούς και μάνατζερ. Θα έχουν όση «αυτοτέλεια» θέλουν προκειμένου να διαχειριστούν τη μιζέρια της κρατικής υποχρηματοδότησης, να βρουν χορηγούς και να επιβάλλουν αυταρχικά μέτρα και δίδακτρα. Δεν θα έχουν όμως καμιά «αυτοτέλεια» να παράγουν βασική έρευνα για τις κοινωνικές ανάγκες αφού αυτή δεν θα χωρά στα 4ετή σχέδια και δεν θα «πουλάει», ενώ επίσης δεν θα έχουν καμιά «αυτοτέλεια» να συντάσσουν προοδευτικούς εσωτερικούς κανονισμούς, αφού οι τελευταίοι θα πρέπει να ανταποκρίνονται στο πρότυπο της κυβέρνησης για να εγκρίνονται απ’ αυτήν.
-Η θέση μας: ο σχεδιασμός είναι απαραίτητος αλλά πρέπει να γίνεται από τους φοιτητές, τους διδάσκοντες και τους εργαζόμενους στα ΑΕΙ-ΤΕΙ καθώς και τα συνδικάτα και τους επιστημονικούς φορείς. Αυτός ο σχεδιασμός θα πρέπει να εξυπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες σε γνώση και έρευνα και να χρηματοδοτείται εξολοκλήρου από το κράτος.
Εντατικοποίηση
Στο άρθρο 14 ορίζεται ως «ανώτατη διάρκεια φοίτησης στις προπτυχιακές σπουδές…ο ελάχιστος αριθμός εξαμήνων που απαιτούνται για τη λήψη του πτυχίου προσαυξανόμενος κατά 100%» επιπλέον προβλέπεται ότι«δεν επιτρέπεται η επιλογή και εξέταση υποχρεωτικών μαθημάτων ανωτέρων εξαμήνων αν δεν έχουν εξεταστεί επιτυχώς σε υποχρεωτικά μαθήματα κατωτέρων εξαμήνων» Τα προαπαιτούμενα αυτά μαθήματα θα τα ορίζει η Γ.Σ. του κάθε τμήματος. Επίσης, κάθε εξάμηνο θα λειτουργεί «τουλάχιστον 13 πλήρεις εβδομάδες» (δεν μπορεί να λειτουργήσει και παραπάνω- 12 μήνες έχει ο χρόνος), ενώ τέλος «κάθε μάθημα εξετάζεται στο τέλος του εξαμήνου στο οποίο διδάχτηκε και στην εξεταστική περίοδο του Σεπτεμβρίου».
Εδώ ο νόμος φαίνεται να είναι πιο ελαστικός σε σχέση με το προσχέδιο του Ιουνίου που προέβλεπε διαγραφή φοιτητών μετά τα ν+2 έτη. Εισάγεται όμως ο περιορισμός στα έτη σπουδών και αύριο-μεθαύριο αυτός μπορεί να γίνει πιο σφικτός. Ο συνδυασμός όλων αυτών των μέτρων οδηγεί σε ένα κλίμα εντατικοποίησης, ένα κλίμα που θυμίζει περισσότερο Λύκειο, παρά πανεπιστήμιο. Καταργείται η ελευθερία που είχαν οι φοιτητές να επιλέξουν μόνοι τους τη σειρά με την οποία θα περάσουν τα μαθήματα, να ακολουθήσουν τους δικούς τους ρυθμούς ανάλογα με τις ανάγκες τους. Οι «αιώνιοι» φοιτητές εξακολουθούν να αντιμετωπίζονται ως «τεμπέληδες» που πρέπει να διαγραφούν χωρίς να λαμβάνονται καθόλου υπ’ όψη τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και ότι πολλές φορές αναγκάζονται να δουλεύουν και χωρίς να λαμβάνεται κανένα ουσιαστικό μέτρο που να τους βοηθά να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Αν μάλιστα ένας φοιτητής κοπεί σε ένα υποχρεωτικό μάθημα θα είναι αναγκασμένος να παρατείνει τη διάρκεια των σπουδών τουλάχιστον για ένα έτος, αφού δεν θα μπορεί να δηλώσει το επόμενο υποχρεωτικό μάθημα της αλυσίδας, με τον κίνδυνο να διαγραφεί από το πανεπιστήμιο αν συμπληρώσει την «ανώτατη διάρκεια φοίτησης».
Τα δύο τελευταία μέτρα, έρχονται να χτυπήσουν τις κινητοποιήσεις και τον ελεύθερο συνδικαλισμό. Η διάταξη για εξάμηνο 13 εβδομάδων σημαίνει ότι το εξάμηνο μπορεί να χάνεται ακόμα και με 1-2 εβδομάδες κατάληψη (δωράκι προς τη ΔΑΠ του μέλλοντος), ενώ η διάταξη για τις εξεταστικές ουσιαστικά απαγορεύει τις διπλές εξεταστικές μετά από κινητοποιήσεις και τις πτυχιακές εξεταστικές για όσους φοιτητές βρίσκονται στο πτυχίο.
-Η θέση μας: Έλεγχος των φοιτητών πάνω στα φαινόμενα των μαζικών κοψιμάτων. Βελτίωση των συνθηκών εκπαίδευσης- μείωση των φοιτητών ανά αίθουσα, ενίσχυση των εργασιών και αντίστοιχη σταδιακή υποβάθμιση (με στόχο την κατάργηση) των ολιγόωρων γραπτών εξετάσεων. Οικονομική ενίσχυση των φτωχών φοιτητών για να μην είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν. Κανένας περιορισμός στα έτη σπουδών. Όχι στις αλυσίδες και τα προαπαιτούμενα μαθήματα.
Ανταποδοτικές υποτροφίες- φοιτητοδάνεια-
Συγγράμματα
Όσον αφορά τα ζητήματα φοιτητικής μέριμνας το προσχέδιο λέει (Κεφ Δ‘- άρθρο 13) «Σε φοιτητές και φοιτήτριες…παρέχονται από τα ιδρύματα…ανταποδοτικές υποτροφίες με υποχρέωση…να προσφέρουν εργασία με μερική απασχόληση…σε διάφορες υπηρεσίες του Πανεπιστημίου». Επιπλέον όσοι «αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν άτοκα εκπαιδευτικά δάνεια …εφόσον έχουν εξεταστεί με επιτυχία σε όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα του προηγούμενου εξαμήνου…».
Πρόκειται για την πιο ωμή και απροκάλυπτη ανατροπή του δικαιώματος στις δωρεάν σπουδές. Μέχρι σήμερα το κράτος ήταν υποχρεωμένο να στηρίζει τους οικονομικά αδύνατους φοιτητές μέσα από δωρεάν στέγαση, σίτιση κλπ (βέβαια αυτή η φοιτητική μέριμνα ήταν πάντα ελλιπής). Με βάση το νόμο ο οικονομικά αδύνατος φοιτητής θα είναι πλέον υποχρεωμένος να δουλεύει «σε διάφορες υπηρεσίες του Πανεπιστημίου: γραμματείες, βιβλιοθήκες, καθαριότητα…» κλπ. Έτσι η κυβέρνηση και οι επενδυτές στα ΑΕΙ θα πετύχουν«με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια», αφού από τη μια δεν θα πληρώνουν για φοιτητική μέριμνα και από την άλλη θα αντικαταστήσουν χιλιάδες θέσεις πλήρους απασχόλησης (δηλαδή πιο ακριβές…), με θέσεις μερικής (…φτηνής) απασχόλησης.
«Εναλλακτικά» δίνεται το δικαίωμα στο φτωχό φοιτητή να χρεώνεται στις τράπεζες, εφόσον βέβαια έχει περάσει όλα τα μαθήματα του προηγούμενου εξαμήνου!
Για τα συγγράμματα, τέλος, η κυβέρνηση διασφαλίζει τη δωρεάν παροχή μόνο ενός συγγράμματος για κάθε μάθημα, ενώ όλα τα υπόλοιπα τα παραπέμπει σε μελλοντικά ΠΔ και τους εσωτερικούς κανονισμούς.
-Η θέση μας: αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για τη φοιτητική μέριμνα. Δωρεάν συγγράμματα, σίτιση, στέγαση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και μεταφορές για όλους τους φοιτητές.
Δημήτρης Χατζηκώστας –
ΠΜΣ Παιδαγωγικού ΑΠΘ
______________
