Στις 11 Μαΐου δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών ένα άρθρο του Γ. Οικονόμου, με τίτλο «Οκτώβριος 1917: Μαθήματα από το πραξικόπημα των Μπολσεβίκων και την ήττα των Σοβιέτ», στην ουσία αναδημοσίευση του ίδιου άρθρου από το 2019, με αφορμή την κυκλοφορία ενός συλλογικού έργου για τη Ρωσική Επανάσταση. Φυσικά ο τίτλος περί «πραξικοπήματος» δεν αφήνει σοβαρές αμφιβολίες για τη στόχευση του συγγραφέα.
Αν υπάρχει κάτι που δεν προσφέρει το εν λόγω άρθρο, αυτό είναι η πρωτοτυπία: συναντάμε σ’ αυτό το ίδιο ακριβώς μείγμα από ανακρίβειες, ψέματα και μισές αλήθειες που συναντάμε στα περισσότερα κείμενα αυτής της οπτικής, δυστυχώς μάλιστα όχι ιδιαίτερα καλογραμμένα. Θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε συνοπτικά, παραθέτοντας συγκεκριμένα γεγονότα και αποσπάσματα από έργα εκείνης της περιόδου, αφήνοντας τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα.
Ας ξεκινήσουμε από το πραγματικά εκπληκτικό γεγονός, ότι ένα κείμενο για τη ρωσική επανάσταση και την πορεία της, καταφέρνει μέσα σε 4.000 λέξεις να μην αναφέρει ούτε μία φορά τις λέξεις «εμφύλιος πόλεμος».
Ένας εμφύλιος πόλεμος που για τρία ολόκληρα χρόνια (1918 – 1920) κατέστρεψε την ήδη καθημαγμένη από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Ρωσία, ένας εμφύλιος πόλεμος που συνοδεύτηκε και ενισχύθηκε (μπορούμε να πούμε ότι ουσιαστικά δημιουργήθηκε) από τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της εποχής αλλά και από τους μικρότερους συμμάχους τους, μεταξύ των οποίων ακόμα και η μικρή Ελλάδα του Βενιζέλου. Στρατιωτικά σώματα από 21 συνολικά χώρες εισέβαλλαν στο ρωσικό έδαφος, δημιούργησαν μέτωπα συνολικού μήκους 8.000 χλμ. και τελικά ηττήθηκαν, αφού πρώτα σκότωσαν εκατοντάδες χιλιάδες κόκκινους στρατιώτες και άμαχους, χάρη στην αυτοθυσία του ρωσικού λαού που, σύμφωνα με τον συγγραφέα, έδινε τη ζωή του και υπέμενε αφάνταστες κακουχίες υπερασπιζόμενος ένα… πραξικόπημα: κατά τον κ. Οικονόμου, «(…) αποτυχία σημαίνει εκατόμβες θυμάτων που διαφωνούσαν με την μπολσεβίκικη αντίληψη και εξουσία, με τη λενινιστική πρακτική (1917-1921)».
Από τον Φλεβάρη στον Οκτώβρη
Γράφει λίγο πιο κάτω ο κ. Οικονόμου:
«Έχει σωστά ειπωθεί ότι από τον Φεβρουάριο μέχρι και τον Οκτώβριο του 1917 η Ρωσία ήταν η πιο ελεύθερη χώρα στον κόσμο. Αυτή η κατάσταση άρχισε σταδιακά να ανατρέπεται και οι εμμονές και οι ιδεοληψίες των Μπολσεβίκων και του Λένιν οδήγησαν τελικά στην πιο ανελεύθερη χώρα του κόσμου. Οι Μπολσεβίκοι το 1917 ήταν μειοψηφία.»
Μαθαίνουμε λοιπόν πως «η πιο ελεύθερη χώρα στον κόσμο» έπαψε να είναι ελεύθερη εξ αιτίας των Μπολσεβίκων, που «το 1917 ήταν μειοψηφία». Δυστυχώς για τον αρθρογράφο, τα πράγματα ήταν κάπως πιο περίπλοκα.
Είναι γεγονός ότι η επανάσταση του Φλεβάρη του ’17 που γκρέμισε τον Τσάρο έγινε «από κάτω». Κανένα κόμμα, καμιά οργανωμένη ομάδα δεν μπορεί να λάβει τα εύσημα για την πραγματοποίησή της. Ωστόσο, την ίδια κιόλας μέρα της νίκης της, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Παρ’ ότι όλη η δύναμη ήταν συγκεντρωμένη στα χέρια των εξεγερμένων που είχαν οργανωθεί στα Σοβιέτ, η εξουσία παραχωρήθηκε αμέσως στο αστικό κόμμα των ΚαΝτε («Συνταγματικοί Δημοκράτες»).
Η επανάσταση είχε τρία βασικά αιτήματα: το άμεσο σταμάτημα του πολέμου, την αναδιανομή της γης, που σε μια χώρα με 80% αγροτικό πληθυσμό βρισκόταν συγκεντρωμένη στα χέρια μιας χούφτας γαιοκτημόνων και την απαλλαγή από την πείνα που είχε πια καταντήσει ενδημική.
Ούτε οι εκπρόσωποι της τάξης των καπιταλιστών που ήρθαν τόσο αναπάντεχα στην εξουσία ούτε όμως και το Σοβιέτ, όπου κυριαρχούσαν συντριπτικά τα αριστερά κόμματα των Εσέρων και των Μενσεβίκων (με τους Μπολσεβίκους αρχικά να αποτελούν μια πολύ μικρή μειοψηφία), έκαναν το παραμικρό μέσα στους οχτώ μήνες που μεσολάβησαν μέχρι τον Οκτώβρη για να επιλύσουν –έστω και στο ελάχιστο– κάποιο από αυτά τα αιτήματα. Έτσι οι Μπολσεβίκοι, από μια μικρή μειοψηφία άρχισαν να αναπτύσσονται αλματωδώς. Ας αναρωτηθεί ο αρθρογράφος αν γι’ αυτή την εξέλιξη ευθύνονται κάποιες «μηχανορραφίες» των Μπολσεβίκων ή η ανοιχτή προδοσία της επανάστασης από αυτούς που ορίστηκαν θεματοφύλακές της.
Βέβαια, και μόνο η διατύπωση «οι Μπολσεβίκοι το 1917 ήταν μειοψηφία» δείχνει μια πλήρη άγνοια των βασικών νόμων της διαλεκτικής, πράγμα που δεν μας εκπλήσσει, καθώς παρά κάτω θα δούμε πως για τον κ. Οικονόμου ο τελικός και βαθύτερος υπεύθυνος για όλα τα δεινά δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον Μαρξ.
Το 1917 αποτέλεσε ίσως την πιο πυκνή χρονιά της ιστορίας σε γεγονότα, κρίσιμες καμπές και απότομες αλλαγές. Ο Τσάρος που φαινόταν πανίσχυρος τον Γενάρη είχε ήδη πεταχτεί στον κάλαθο των αχρήστων στις αρχές του Μάρτη. Τα πρόσωπα που έγιναν κυβέρνηση τον Μάρτη ήταν ήδη παρελθόν τον Απρίλη. Και το κόμμα που αντιμετωπιζόταν με ειρωνεία τον Απρίλη, κρατούσε κιόλας σταθερά το τιμόνι τον Οκτώβρη. Ενδιάμεσα είχαμε αιματηρές εξεγέρσεις, απόπειρα πραξικοπήματος και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς, γεγονότα που σε συνθήκες ομαλής ιστορικής εξέλιξης θα χρειαζόντουσαν δεκαετίες για να υλοποιηθούν.
Όπως το έθεσε ο Λ. Τρότσκι,
«Τέτοια είναι η διαλεκτική, η βαθιά και συνάμα απλή, της επανάστασης των καταπιεζομένων τάξεων. Ο πιο επικίνδυνος αντικατοπτρισμός της επανάστασης βρίσκεται σε τούτο, ότι ο αυτόματος μετρητής της δημοκρατίας προσθέτει μόνο γεγονότα, χτεσινά, σημερινά κι αυριανά και παρακινεί έτσι τους καθαρόαιμους δημοκράτες ν’ αναζητάνε το κεφάλι της επανάστασης εκεί που βρίσκεται η βαριά ουρά της. Ο Λένιν εκπαίδευε το κόμμα του να ξεχωρίζει το κεφάλι απ’ την ουρά.»
Οι αντιδράσεις των καπιταλιστών και ο πόλεμος
Αλλά και πέρα απ’ αυτά, το 1917 απέχει πολύ από την ειδυλλιακή εικόνα που παρουσιάζεται στο άρθρο, μέχρι τη στιγμή που οι Μπολσεβίκοι πήραν την εξουσία, την τόσο ταιριαστή με τους σκοπούς του συγγραφέα του. Η οικονομική κατάσταση επιδεινωνόταν συνεχώς μέσα στην χρονιά, ενώ οι εργοδότες είχαν επιδοθεί στην προσφιλή τους τακτική του λοκάουτ (δηλαδή, το κλείσιμο των επιχειρήσεών τους ως αντίδραση στις απεργίες). Όπως το έθεσε πολύ γλαφυρά ένας βιομήχανος: «Θ’ αφήσουμε το σκελετωμένο χέρι της πείνας να κάνει τη δουλειά μας, αφού εμείς δεν είμαστε σε θέση να το πετύχουμε».
Από τον Μάρτη μέχρι τον Ιούλη περισσότερες από 350 επιχειρήσεις, με πάνω από 100.000 εργάτες είχαν κατεβάσει τα ρολά, μόνο στην Πετρούπολη. Στα τέλη του Ιούνη, το 1ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ πήρε απόφαση για νέα μεγάλη στρατιωτική επίθεση στο μέτωπο, «τιμώντας» τη συμμαχία της Ρωσίας με τους αγγλογάλλους ιμπεριαλιστές. Δεν είναι χωρίς σημασία να αναφέρουμε ότι μόνο σ’ αυτή την επίθεση, που κράτησε λιγότερο από τρεις βδομάδες, τα θύματα του ρωσικού στρατού ανήλθαν σε εκατοντάδες χιλιάδες. Αυτά τα θύματα ωστόσο προφανώς δεν ενόχλησαν τον κ. Οικονόμου. Δεν ήταν δα και οι «εκατόμβες» που διαφωνούσαν με την μπολσεβίκικη αντίληψη και εξουσία…
Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν.
Οι Μπολσεβίκοι δεν ήρθαν στην εξουσία επειδή απλώς ήταν «συγκεντρωτικοί» και απόλυτα αποφασισμένοι, όπως φαντάζεται ο κ. Οικονόμου. Αν ήταν έτσι, την εξουσία θα την είχε πάρει ο Κορνίλοφ ή κάποιος άλλος στρατηγός, που θα παρουσιαζόταν και αποφασισμένος και συγκεντρωτικός (τι πιο συγκεντρωτικό από μια στρατιωτική δικτατορία;) και έχοντας μάλιστα τη βοήθεια ολόκληρης της τάξης των καπιταλιστών της Ρωσίας. Οι Μπολσεβίκοι ήρθαν στην εξουσία επειδή υποσχέθηκαν ακριβώς αυτά για τα οποία έγινε η επανάσταση, αυτά που όλοι οι υπόλοιποι αρνήθηκαν πεισματικά να υλοποιήσουν, παρ’ ότι είχαν την ισχύ και τη νομιμοποίηση να το κάνουν.
Οι τομές των Μπολσεβίκων
Τα υποσχέθηκαν μόνο; Όχι βέβαια.
Τα πρώτα διατάγματα της επαναστατικής κυβέρνησης, την επαύριον κιόλας της 25ης του Οκτώβρη, αφορούσαν:
- την άμεση πρόταση ειρήνης
- την αναδιανομή της γης, που περνάει από τα χέρια των γαιοκτημόνων, της Eκκλησίας κλπ στην δικαιοδοσία των τοπικών αγροτικών Σοβιέτ
- την άμεση καθολική εφαρμογή του 8ωρου
- την ακύρωση όλων των δανείων που είχε λάβει η τσαρική κυβέρνηση
Εκτός από τα παραπάνω, συντελείται μια άνευ προηγουμένου αλλαγή σε θεσμούς και νόμους και ριζική αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου, που στην ανεπτυγμένη δύση χρειάστηκε πολλές δεκαετίες για να υλοποιηθεί: καθιερώνεται ο πολιτικός γάμος με μια απλή δήλωση στο δημαρχείο, το αυτόματο διαζύγιο, το καθολικό δικαίωμα ψήφου, η ισότητα ανδρών και γυναικών στην εργασία και τους μισθούς. Μέσα στο 1918 καταργήθηκαν τα αδικήματα της μοιχείας και της ομοφυλοφιλίας και ένας ανοιχτά ομοφυλόφιλος άνδρας γίνεται κομισάριος εξωτερικών (Τσιτσέριν).
Πολλά από τα παραπάνω είναι απατηλό όνειρο ακόμα και σήμερα, έναν αιώνα μετά, για την συντριπτική πλειοψηφία των χωρών του πλανήτη. Καθόλου άσχημα για μια «ανελεύθερη» χώρα, θα συμφωνούσε κάθε καλόπιστος παρατηρητής… Ειρήσθω εν παρόδω, ας σημειώσουμε ότι τα περισσότερα απ’ αυτά τα δικαιώματα καταργήθηκαν στην δεκαετία του ’30, όταν απέκτησε την πλήρη εξουσία ο Στάλιν (άλλη μια λέξη που δεν εμφανίζεται ποτέ στο άρθρο) και η γραφειοκρατία που σφετερίστηκε το όνομα της επανάστασης.
Η Κόκκινη Τρομοκρατία και ο «αυταρχισμός» των Μπολσεβίκων
Ναι, όμως οι μπολσεβίκοι κατάργησαν την Συντακτική Συνέλευση και εισήγαγαν την «Κόκκινη Τρομοκρατία» συνεχίζει ο αδάμαντας των δημοκρατικών δικαιωμάτων.
Αγνοεί –ηθελημένα ή αθέλητα, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε– ότι η κόκκινη τρομοκρατία δεν έπεσε από τον ουρανό ή από την αιμοδιψή φύση των Mπολσεβίκων: αμέσως μετά την επικράτηση της επανάστασης, η επαναστατική κυβέρνηση επέδειξε μια άνευ προηγουμένου μετριοπάθεια και προσήλωση στα ουμανιστικά ιδανικά. Οι Ευέλπιδες που συνελήφθησαν στην κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων… αφέθηκαν αμέσως ελεύθεροι, πολλοί μάλιστα κρατώντας τον οπλισμό τους! Ο τσαρικός στρατηγός Κρασνόφ αφέθηκε ελεύθερος αφού του ζητήθηκε να ορκιστεί «στην στρατιωτική του τιμή» (!) ότι δεν θα έπαιρνε στο εξής τα όπλα ενάντια στην σοβιετική εξουσία. Μάταιος κόπος! Τέσσερις μόλις μέρες μετά, οι Ευέλπιδες έλαβαν μέρος σε προσπάθεια πραξικοπήματος υπό την ηγεσία των ΚαΝτε. Ο δε Κρασνόφ έφυγε κατευθείαν για το μέτωπο όπου ηγήθηκε λίγο καιρό μετά ενός στρατού Λευκοφρουρών στον εμφύλιο και ήταν υπεύθυνος για το θάνατο χιλιάδων αμάχων. Τέτοια παραδείγματα υπήρξαν δεκάδες… Φυσικά οι ΚαΝτε τέθηκαν εκτός νόμου μετά το πραξικόπημα. Ο δε Κρασνόφ εκτελέστηκε με συνοπτικές διαδικασίες όταν έπεσε ξανά στα χέρια του Κόκκινου Στρατού. Να τα περιλάβουμε κι αυτά στα «εγκλήματα» των Mπολσεβίκων;
Επομένως η «τρομοκρατία» από τη μεριά των μπολσεβίκων ήρθε σαν μια απόλυτα δικαιολογημένη αντίδραση στην προσπάθεια των ηττημένων τάξεων να επιβάλλουν δια της βίας τον αφανισμό της επανάστασης και να επαναφέρουν το τσαρικό καθεστώς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπήρξαν και υπερβολές και αχρείαστη βία σε πολλές περιπτώσεις. Δυστυχώς αυτή είναι η φύση του εμφυλίου πολέμου, του πιο ειδεχθή από όλους τους πολέμους. Πρέπει όμως να είναι κανείς εντελώς διεφθαρμένος ιδεολογικά για να βάλει στην ίδια ζυγαριά τη βία του καταπιεστή με τη βία του καταπιεζόμενου.
Όσον αφορά στη Συντακτική Συνέλευση (ΣΣ), αξίζει επίσης να πούμε δυο λόγια.
Είδαμε πιο πάνω τον θυελλώδη ρυθμό με τον οποίο κινήθηκαν τα γεγονότα μέσα στο 1917. Οι εκλογές για τη ΣΣ έγιναν πριν την επανάσταση του Οκτώβρη, πριν την εφαρμογή των μέτρων που αναφέραμε και που άλλαξαν ριζικά την εικόνα μέσα στο πολιτικό τοπίο της Ρωσίας. Οι ΚαΝτε που είχαν πάρει 2 εκατομμύρια ψήφους, είχαν ήδη τεθεί εκτός νόμου μετά το αποτυχημένο τους πραξικόπημα. Οι δε Εσέροι που είχαν βγει πρώτο κόμμα είχαν ήδη διασπαστεί σε Aριστερούς (που συμμάχησαν με τους Mπολσεβίκους και συμμετείχαν στην κυβέρνηση) και δεξιούς. Ενώ οι Aριστεροί Eσέροι πήραν το 60% στο συνέδριο της διάσπασης του κόμματος, είχαν μόλις το 10% των αντιπροσώπων για τη ΣΣ. Έτσι, ούτε λόγος δεν μπορούσε να γίνει για διατήρηση αυτής της αναλογίας, που είχε ήδη ξεπεραστεί από τα γεγονότα. Η πρόταση των Mπολσεβίκων για νέες εκλογές όπως είναι φυσικό απορρίφθηκε απ’ όλα τα κόμματα που τους αντιπολιτεύονταν, αφού καταλάβαιναν ότι οι νέες εκλογές θα ήταν συντριπτικά σε βάρος τους. Έτσι, η ΣΣ καταργήθηκε και όλη η εξουσία πέρασε στο ούτως ή άλλως πολύ πιο αντιπροσωπευτικό σώμα των Σοβιέτ.
Τέλος, ας πούμε, εντελώς συνοπτικά, ότι και τα υπόλοιπα γεγονότα που αναφέρονται στο άρθρο επίσης προήλθαν σαν αντίδραση σε πολύ συγκεκριμένες ενέργειες που έθεταν σε άμεσο κίνδυνο την επανάσταση: οι Αριστεροί Εσέροι αποχώρησαν απ’ την κυβέρνηση και τη συμμαχία με τους Μπολσεβίκους κυρίως επειδή δεν δεχόντουσαν την υπογραφή συμφωνίας ειρήνης με τη Γερμανία. Δολοφόνησαν ηγετικά στελέχη των Μπολσεβίκων, τον πρέσβη της Γερμανίας στη Μόσχα, προσπάθησαν να δολοφονήσουν τον Λένιν κλπ. Τα δε κόμματα των Μενσεβίκων και των Δεξιών Εσέρων είχαν ήδη συμμαχήσει σε πολλές περιπτώσεις με αντεπαναστατικά στρατεύματα σε διάφορες περιοχές της Ρωσίας. Γι’ αυτό και τέθηκαν εκτός νόμου.
Για τον Μαρξ
Τα κείμενα που καταπιάνονται με τη ρωσική επανάσταση για να τη δυσφημίσουν συνήθως εμπίπτουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: από τη μια αυτά που εμπνέονται απ’ τον αναρχισμό και ρεύματα όπως του Καστοριάδη κλπ και από την άλλη αυτά που απηχούν καθαρά αστικές θέσεις με μια εσάνς φιλελευθερισμού. Και στις δύο περιπτώσεις, το βασικό επιχείρημα είναι η «κατάλυση της δημοκρατίας» και των «αστικών δικαιωμάτων». Δεν υπάρχει βέβαια εδώ ο χώρος για μια αναλυτική παρουσίαση αυτών των απόψεων και η κριτική τους, μπορούμε να πάρουμε ωστόσο μια ιδέα παρακολουθώντας τη λογική που αναπτύσσεται στο άρθρο του κ. Οικονόμου.
Γράφει λοιπόν πως «πίσω από όλες αυτές τις αντιδημοκρατικές απόψεις και πρακτικές υπάρχουν κάποιες αντιλήψεις του Μαρξ, στις οποίες στηρίχτηκαν οι μαρξιστές Λένιν και Τρότσκι».
Και αναφέρει: 1. την υλιστική αντίληψη της ιστορίας (ιστορικός υλισμός), 2. τη «δικτατορία του προλεταριάτου», 3. την κριτική στα αστικά δικαιώματα και τέλος 4. την αντίληψη για τον δήθεν (sic) επιστημονικό χαρακτήρα της μαρξικής θεωρίας. Δεν είναι λοιπόν ακριβώς ειλικρινής, καθώς δεν πρόκειται για «κάποιες» αντιλήψεις του Μαρξ, αλλά ουσιαστικά για το σύνολο του έργου του.
Αποκρούοντας αυτές τις «απόψεις» ο κ. Οικονόμου μας πληροφορεί για μερικά πολύ ενδιαφέροντα πράγματα: η υλιστική αντίληψη της ιστορίας κατ’ αυτόν είναι εντελώς λανθασμένη, αφού «οι κοινωνίες επιτελούν αυτά που επιθυμούν και όσα τους επιτρέπει το φαντασιακό τους». Πρόκειται για μια ευθεία δικαιολόγηση της σημερινής ζοφερής πραγματικότητας! Αφού οι κοινωνίες «επιτελούν αυτά που επιθυμούν», τότε η φτώχεια, οι ανισότητες και οι πόλεμοι είναι αυτά που επιθυμεί η κοινωνία. Και ποιοι είμαστε εμείς οι ανελεύθεροι επαναστάτες που θα πάμε κόντρα σ’ αυτή την επιθυμία;
Και συνεχίζει στο ίδιο ακριβώς μοτίβο:
«χωρίς την συλλογική ικανότητα ενός ενημερωμένου κι εκπαιδευμένου κοινωνικοπολιτικού υποκειμένου, η οποιαδήποτε κινητοποίηση σίγουρα μεταπίπτει στην κυριαρχία ενός κόμματος, μιας γραφειοκρατίας ή ενός δικτάτορα».
Συνεπώς, μέχρι τη δημιουργία «ενός ενημερωμένου και εκπαιδευμένου κοινωνικοπολιτικού υποκειμένου» πρέπει να απέχουμε από οποιαδήποτε κινητοποίηση, για να μην καταλήξουμε στην κυριαρχία ενός δικτάτορα! Ωραία λόγια, ας μας εξηγήσει όμως: αν το υπάρχον κοινωνικό σύστημα, που βασίζεται ακριβώς στην παραπληροφόρηση, την άγνοια και την ωμή δια της βίας επιβολή των συμφερόντων των κυρίαρχων τάξεων μπορούσε να δημιουργήσει ένα τέτοιο υποκείμενο, γιατί δεν το έχει κάνει μέχρι σήμερα; Τι ανάγκη θα είχαμε –εδώ που τα λέμε– ακόμα και γι’ αυτή τη συζήτηση που κάνουμε εδώ; Η πραγματικότητα δυστυχώς είναι πολύ χειρότερη από το «φαντασιακό» του κ. Οικονόμου.
Αντί επιλόγου: Ρόζα Λούξεμπουργκ
Ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί την κριτική της Ρόζας Λούξεμπουργκ (περίεργο, μια και η Ρόζα ήταν μια μεγάλη μαρξίστρια επαναστάτρια) για να ισχυροποιήσει υποτίθεται την επιχειρηματολογία του.
Είναι γεγονός ότι η Λούξεμπουργκ άσκησε κριτική –σωστή σε κάποια σημεία, λανθασμένη σε άλλα– στην πολιτική των Μπολσεβίκων. Πώς όμως αξιολογεί συνολικά την πολιτική αυτή; Αξίζει να μη σταθούμε στη μια ή την άλλη αποστροφή του λόγου της, αλλά να δούμε ακριβώς τη συνολική της αξιολόγηση, όπως δίνεται στο έργο της «Ρωσική Επανάσταση»:
«Η Ρωσική Επανάσταση επιβεβαίωσε τα βασικά διδάγματα όλων των μεγάλων επαναστάσεων και τον ζωτικό τους νόμο: ή θα προχωρήσει μπροστά με μια ορμή πολύ γρήγορη και αποφασιστική, χτυπώντας με σιδερένιο χέρι όλα τα εμπόδια και προωθώντας τους σκοπούς της ολοένα και πιο πέρα ή θα οπισθοχωρήσει ακόμα πιο πίσω κι απ’ το αδύνατο σημείο της αφετηρίας της και θα τσακιστεί απ’ την αντεπανάσταση. Να σταματήσεις, να κάνεις βήμα σημειωτόν και να αρκεστείς στο πρώτο στάδιο που έφτασες, είναι αδύνατον στην επανάσταση».
Η Λούξεμπουργκ αντιλαμβανόταν ότι αν δεν είχαν προχωρήσει μέχρι τέλους οι Μπολσεβίκοι, το μέλλον της Ρωσίας δεν επρόκειτο να είναι μια δημοκρατία ευρωπαϊκού τύπου, αλλά μια σκληρή φασιστικού τύπου δικτατορία, αρκετά χρόνια πριν αυτή εμφανιστεί στην Ιταλία ή τη Γερμανία.
Και συνεχίζει:
«Οι Μπολσεβίκοι έδειξαν ότι στάθηκαν ικανοί για κάθε τι που θα μπορούσε να πετύχει ένα γνήσιο επαναστατικό κόμμα μέσα στα όρια των ιστορικών δυνατοτήτων. Δεν πρέπει να ζητάμε να κάνουν θαύματα. Γιατί θαύμα θα ήταν μια υποδειγματική και αναμάρτητη προλεταριακή επανάσταση σε μια απομονωμένη χώρα, εξαντλημένη από τον πόλεμο, στραγγαλισμένη απ’ τον ιμπεριαλισμό και προδομένη από το διεθνές προλεταριάτο. Εκείνο που χρειάζεται είναι να γίνεται διάκριση στην πολιτική των Μπολσεβίκων του ουσιώδους από το επουσιώδες, του σταθερού από το συμπτωματικό.
Στην περίοδο που διανύουμε, την παραμονή των αποφασιστικών μαχών σ’ όλον τον κόσμο, το σπουδαιότερο πρόβλημα για το σοσιαλισμό, το καυτό πρόβλημα της στιγμής, δεν είναι αυτή ή η άλλη λεπτομέρεια στην τακτική, αλλά η ικανότητα του προλεταριάτου για δράση, η ενεργητικότητα των μαζών, η θέληση να πάρουν την εξουσία με τη σοσιαλιστική επανάσταση. Από την άποψη αυτή, ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι σύντροφοί τους στάθηκαν οι πρώτοι που μπήκαν με το παράδειγμά τους επικεφαλής του παγκόσμιου προλεταριάτου και μέχρι σήμερα ακόμη είναι οι μόνοι που μπορούν να φωνάξουν: Τόλμησα!
Αυτό είναι το ουσιώδες και εκείνο που θα παραμείνει από την πολιτική των Μπολσεβίκων. Μ’ αυτή την έννοια θα είναι αιώνια η αξία τους στην ιστορία, γιατί αυτοί ηγήθηκαν του παγκόσμιου προλεταριάτου, κατακτώντας την πολιτική εξουσία και θέτοντας πρακτικά το πρόβλημα της πραγματοποίησης του σοσιαλισμού, όπως και γιατί αυτοί μόνο προώθησαν την εκκαθάριση των λογαριασμών ανάμεσα στο Κεφάλαιο και την Εργασία σ’ όλο τον κόσμο. Στη Ρωσία το πρόβλημα μπορούσε μόνο να τεθεί, δεν μπορούσε να επιλυθεί.
Και είναι μ’ αυτή την έννοια που το μέλλον ανήκει παντού στον μπολσεβικισμό.»
