Στις 21 και 22 Ιούνη πραγματοποιήθηκε στο Πάντειο διήμερο συζητήσεων που διοργάνωσαν από κοινού πέντε οργανώσεις της Αριστεράς, (Αναμέτρηση, ΑΠΟ, ΔΕΑ, Μετάβαση και Ξεκίνημα) με τίτλο: «Η εμπειρία του 2010-2015, για την Αριστερά που έχουμε ανάγκη σήμερα».
Παρακάτω δημοσιεύουμε την εισήγηση της σ. Ελένης Μήτσου στη συζήτηση με θέμα: «Στοιχεία στρατηγικής και τακτικής της Αριστεράς: Κράτος, κυβέρνηση, εξουσία».
Η Αριστερά έχει έρθει πολλές φορές στην εξουσία, σε πολλές χώρες. Όμως δεν έχει καταφέρει να αλλάξει την κοινωνία, γι’ αυτό και σήμερα σε όλο τον πλανήτη κυριαρχεί η βαρβαρότητα.
Ιστορικά, τα πιο σημαντικά βήματα γίνανε με την ρωσική επανάσταση. Ωστόσο η επανάσταση δεν κατάφερε να επιβιώσει. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 είχε αρχίσει ο εκφυλισμός στο κόμμα και στη κοινωνία.
Πιο πρόσφατα είχαμε τα κόμματα της νέας Αριστεράς – προφανώς, δεν κάνω οποιαδήποτε σύγκριση των κομμάτων της νέας Αριστεράς με τους Μπολσεβίκους. Σε αυτά ανήκει και ο ΣΥΡΙΖΑ (ήταν ο πιο προβεβλημένος ανάμεσά τους) που οδήγησε στο ξεπούλημα και την ήττα με διεθνή αντίκτυπο.
Προκύπτει ένα κεντρικό ερώτημα: ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την Αριστερά που θέλει την κοινωνική ανατροπή –κι’ όχι για την Αριστερά που θέλει να διαχειριστεί το σύστημα– για να πετύχει τους στόχους της;
- Η πιο σημαντική προϋπόθεση είναι το πρόγραμμα – να έχει δηλαδή ένα πρόγραμμα που να οδηγεί σε ρήξη με το σύστημα.
- Η δεύτερη είναι η κινητοποίηση των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων. Χωρίς την ενεργή εμπλοκή των εργατικών και των λαϊκών στρωμάτων στον αγώνα για την ανατροπή των πολιτικών εκμετάλλευσης, φτώχειας και καταπίεσης, και την ανατροπή του συστήματος συνολικά, δεν πας πουθενά.
Το Πρόγραμμα και η κινητοποίηση των εργατικών και λαϊκών μαζών είναι αλληλένδετα. Το πρόγραμμα δίνει την κατεύθυνση και τον στόχο στον αγώνα των εργατιών και λαϊκών μαζών. Χωρίς να πειστούν οι εργατικές και οι λαϊκές μάζες, χωρίς να δουν προοπτική και να κινητοποιηθούν, το πρόγραμμα μένει στα χαρτιά.
***
Με βάση το πρόγραμμά της, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν καταδικασμένη. Το πρόγραμμα της ΔΕΘ του 2014, γνωστό σαν «Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης», ήταν ξεκάθαρο: Διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Καμία διάθεση, κανένας στόχος ανατροπής.
Ακόμα και την περίοδο του δημοψηφίσματος, όταν όλη η κοινωνία ήξερε ότι ψηφίζοντας «όχι» το πιο πιθανό ήταν πως η Ελλάδα θα βρισκόταν εκτός ευρώ (η αστική τάξη το έκανε ξεκάθαρο με κάθε μέσο), η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ διαβεβαίωνε πως δεν έμπαινε θέμα μη συμμετοχής στην ΕΕ και το Ευρώ – πόσο μάλλον θέμα ρήξης με το σύστημα συνολικά.
Στη συνέχεια, οι ίδιοι, συμβιβασμένοι και ξεπουλημένοι, έριχναν την ευθύνη για το ξεπούλημά τους στον κόσμο. Ότι δήθεν ο κόσμος δεν ήταν έτοιμος για ρήξη, ότι δεν υπήρχε κίνημα από τα κάτω για να στηρίξει την κυβέρνηση κοκ.
Το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν ένα Μεταβατικό Πρόγραμμα, δεν ήταν δηλαδή ένα πρόγραμμα που συνέδεε την πάλη για τα άμεσα ζητήματα με τον κοινωνικό μετασχηματισμό, ήταν ένα πρόγραμμα ενταγμένο στα πλαίσια του καπιταλισμού.
Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν καταλάβαινε 2 πράγματα
- Ότι η ΕΕ θα πετούσε την Ελλάδα εκτός ευρώ αν ο ΣΥΡΙΖΑ δοκίμαζε να εφαρμόσει το πρόγραμμα του 2014.
- Και ότι το κεφάλαιο θα σαμπόταρε τις φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις που θα επιχειρούσε η κυβέρνηση της Αριστεράς
Επομένως, ο μόνος τρόπος να εφαρμοζόντουσαν οι φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, ήταν να συνδυαστούν
- Με την εθνικοποίηση των τραπεζών και όλων των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, ώστε να εμποδιστεί το σαμποτάρισμα της οικονομίας από το ιδιωτικό κεφάλαιο και να κατευθυνθούν οι δαπάνες και οι επενδύσεις στις κοινωνικές ανάγκες, στη βάση ενός κατ’ αρχήν σχεδιασμού της οικονομίας.
- Με τη δημιουργία θεσμών εργατικής και λαϊκής εξουσίας στους χώρους εργασίας και τις συνοικίες. Όχι βάζοντας απλά Συριζαίους διευθυντές στα διάφορα πόστα, συμπεριλαμβανομένου όλων των καιροσκόπων που τότε μπήκαν στο ΣΥΡΙΖΑ για να γίνουν κομμάτι του μηχανισμού εξουσίας. Θυμόμαστε για παράδειγμα πως σε παρά πολλούς εργατικούς χώρου οι συνδικαλιστές ΠΑΣΚίτες «β’ διαλογής», που δεν κατάφερναν να εκλεγούν στο ΔΣ, έγιναν «μέσα σε μια νύχτα» ΣΥΡΙΖΑ.
- Με την προετοιμασία για τη μετάβαση σε εθνικό νόμισμα.
- Με capital controls και έλεγχο του εξωτερικού εμπορίου. Capital controls και έλεγχο του εξωτερικού εμπορίου ως επιλογή της κυβέρνησης, για να μην μπορεί το κεφάλαιο να βγάλει τα χρήματα εκτός χώρας. Όχι ως επιβολή στην ουσία από τους δανειστές, αφότου οι πλούσιοι είχαν ήδη βγάλει τα χρήματά τους έξω.
- Και βέβαια με άρνηση πληρωμής του χρέους.
Αντί γι’ αυτά, και παρά τον πόλεμο από την Τρόικα, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ από την πρώτη στιγμή, πλήρωνε κανονικά τις δόσεις του χρέους. Οι ευθύνες γι’ αυτό βαρύνουν τον Τσίπρα και το επιτελείο του, αλλά και τον Βαρουφάκη, που λέει πως αναγνωρίζει τα λάθη που έκανε, αλλά είναι αμφίβολο ότι έχει καταλάβει την έκταση και το βάθος τους.
***
Ιδιαίτερα όταν το σύστημα βρίσκεται σε κρίση, είναι αδύνατο διασφαλιστούν τα βασικά δικαιώματα και ανάγκες των εργατικών και λαϊκών μαζών. Μεταβατικό Πρόγραμμα (με την έννοια των κλασσικών) είναι το πρόγραμμα που ξεκινά από τις βασικές μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη η κοινωνία και το κίνημα, από τα βασικά φιλολαϊκά μέτρα για να ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες των εργατικών και λαϊκών μαζών και τα συνδυάζει με προτάσεις που οδηγούν στην αφαίρεση της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας του κεφαλαίου, ξένου και ντόπιου. Αυτό σημαίνει, σαν βασικά σημεία (υπάρχουν ασφαλώς πολλά άλλα)
- Εθνικοποιήσεις τραπεζών κ στρατηγικών τομέων.
- Εργατικό και κοινωνικό έλεγχο – διαφορετικά θα έχουμε γραφειοκράτες-παράσιτα που θα καταστρέψουν ότι πάει να χτιστεί.
- Έλεγχο της ροής κεφαλαίων και του εμπορίου για να μην μπορούν οι «αγορές» να τινάξουν την οικονομία στον αέρα.
- Στις ειδικές συνθήκες του 2015, μετάβαση σε εθνικό νόμισμα.
Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αρνούνταν να υιοθετήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα και το δικαιολογούσε, μεταξύ άλλων, λέγοντας με διάφορους τρόπους ότι η ελληνική κοινωνία δεν ήταν έτοιμη για ρήξη, ότι δεν υπήρχε κίνημα για να στηρίξει τέτοιες πολιτικές κοκ. Αυτό ήταν ένα μεγάλο ψέμα, αλλά ταυτόχρονα και εντελώς λαθεμένη λογική.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, στην πραγματικότητα, σαμπόταρε τα κινήματα.
Ακόμα όμως κι αν κάνουμε την αφαίρεση ότι δεν υπήρχαν κινήματα, η κυβέρνηση θα μπορούσε να τα δημιουργήσει. Όταν δίνεις στα εργατικά και λαϊκά στρώματα την προοπτική μάχης ενάντια στους καταπιεστές, μιας μάχης με πραγματικές πιθανότητες νίκης, το κίνημα δημιουργείται.
Η μεγαλύτερη απόδειξη είναι το δημοψήφισμα.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έφερε το δημοψήφισμα πιστεύοντας ότι θα χάσει και έτσι θα έχει άλλοθι για το συμβιβασμό. Όμως η κοινωνία, τα εργατικά και τα λαϊκά στρώματα που δεν ήξεραν τα κίνητρα και τα σχέδια της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ, πιάστηκαν από το στόχο που είχε διακηρυχτεί. Πιάστηκαν από την ελπίδα της ανατροπής των μνημονίων και έδωσαν τη μάχη. Δημιουργήθηκε έτσι ένα τεράστιο κίνημα, το οποίο βέβαια η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ στο τέλος πρόδωσε.
Την προδοσία προσπάθησαν τότε να την δικαιολογήσουν ακόμα και με αναφορά στο Μπολσεβίκικο κόμμα, στη συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ, με αποσπάσματα από τον Λένιν που μιλούσαν για τις αναγκαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμούς. «Ξεχάσανε» βέβαια ότι η κυβέρνηση των Μπολσεβίκων το 1917 πήρε ακριβώς αυτά τα μέτρα για τα οποία συζητάμε. Εθνικοποίησε τις τράπεζες και τις μεγάλες επιχειρήσεις, αρνήθηκε να πληρώσει το χρέος του τσάρου, στήριξε και έδωσε την εξουσία στις αυτό-οργανωμένες εργατικές και λαϊκές μάζες, στα σοβιέτ, ακόμα και στα κοινωνικά στρώματα που δεν είχε πλειοψηφία όπως ήταν οι αγρότες. Και το έκανε σε συνθήκες απείρως πιο δύσκολες. Σε συνθήκες καταστροφής που προκάλεσε ο 1ος παγκόσμιος πόλεμος και στη συνέχεια σε συνθήκες εμφυλίου και πολεμικής εισβολής από πάνω από 20 χώρες.
***
Ο ΣΥΡΙΖΑ χρωστάει σε μεγάλο βαθμό την απογείωση των ποσοστών του στην πρόταση προς το ΚΚΕ για «κυβέρνηση της Αριστεράς».
Το ΚΚΕ πλήρωσε την άρνηση του με μείωση και καθήλωση των ποσοστών του, με κρίση και σοβαρές απώλειες στις γραμμές του τόσο ψηφοφόρων όσο και οργανωμένων μελών εκείνη την περίοδο.
Το Ενιαίο Μέτωπο αφορά κατά κύριο λόγο κινηματικές διαδικασίες, αλλά ανάλογα με τις συνθήκες αφορά και πολιτικές συνεργασίες και μάλιστα εκλογικές συνεργασίες με στόχο την ανάληψη της διακυβέρνησης.
Το 4ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, που συζήτησε πιο εκτενώς (σε σχέση με τα προηγούμενα συνέδρια) το Ενιαίο Μέτωπο δεν συζήτησε μόνο τις συνεργασίες σε επίπεδο συνδικάτων και κινημάτων, αλλά καταπιάστηκε με την στάση που πρέπει να έχουν οι επαναστατικές δυνάμεις απέναντι στις ρεφορμιστικές κυβερνήσεις ή στη δυνατότητα σχηματισμού τους. Και βέβαια δεν καταπιάστηκε μόνο θεωρητικά αλλά συζητώντας τις συγκεκριμένες αριστερές ρεφορμιστικές κυβερνήσεις της περιόδου στην Ευρώπη.
Οι τακτικές που συζητά το 4ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς δεν ήταν «καμία σχέση με τους ρεφορμιστές», αλλά βλέπουμε να ξεδιπλώνονται μια σειρά τακτικές ανάλογα με τη χώρα, τις συνθήκες, το μέγεθος των επαναστατικών δυνάμεων.
Υπήρχαν αποφάσεις για κριτική υποστήριξη, για ανοχή και για συμμετοχή σε «εργατικές κυβερνήσεις» – δηλαδή σε ρεφορμιστικές κυβερνήσεις (ο ρεφορμισμός τότε είχε ρίζες στην εργατική τάξη και πολύ μεγάλους αριθμούς εργατριών/ων στις γραμμές του). Στόχος ήταν πάντα όχι το ένα ή το άλλο «εκλογικίστικο» όφελος, αλλά η ενίσχυση του κινήματος και των επαναστατικών ιδεών μέσα σε αυτό.
Το 4ο συνέδριο δεν αποτελούσε εξαίρεση. Θα δούμε την τακτική του Ενιαίου Μετώπου να διαπερνά την δράση των Μπολσεβίκων πριν την ρώσικη επανάσταση, αλλά και σε κείμενα όπως ο «Αριστερισμός», όπου ο Λένιν συμβουλεύει τις αριθμητικά μικρές δυνάμεις των κομμουνιστών στην Αγγλία να μπουν στο ρεφορμιστικό Εργατικό Κόμμα και να ζυμώσουν εκεί τις επαναστατικές ιδέες.
Μεταφέροντας τα παραπάνω στο 2014-2015 συμπεραίνουμε πως αν το ΚΚΕ ήταν ένα επαναστατικό κόμμα, ένα «κομμουνιστικό» με την πραγματική έννοια της λέξης κόμμα, θα έλεγε «ναι» στην συνεργασία για κυβέρνηση της Αριστεράς», αλλά, «να συζητήσουμε όμως πρώτα το πρόγραμμα – τι είδους ”κυβέρνηση της Αριστεράς”», και με ποιους στόχους.
Θα μετέφερε τη συζήτηση στο επίπεδο του προγράμματος που ήταν το σημείο κλειδί. Θα μπορούσε με αυτό τον τρόπο να ξεδιπλώσει δημόσια το σχέδιο και το στόχο που είχε ανάγκη το κίνημα, και να αλλάξει όλα τα δεδομένα της περιόδου. Το ΚΚΕ όμως δεν είναι ένα επαναστατικό κόμμα (αυτός ο χαρακτηρισμός δεν αφορά τους χιλιάδες αγωνιστές που βρίσκονται στις γραμμές του). Χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα την «επαναστατική καθαρότητα» κρατήθηκε έξω από κάθε μάχη για την εξουσία και την ανατροπή.
Παρόμοια (όχι ίδια) ήταν η στάση της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Στην πλειοψηφία της θεωρούσε πως σαν επαναστάτες όφειλαν να αρνηθούν οποιαδήποτε συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ και ότι όσο πιο ακραία επιθετική ήταν τόσα περισσότερα θα αποκόμιζε μετά το ξεπούλημα του ΣΥΡΙΖΑ. Έγινε το αντίθετο, πέσανε σε κρίση, καταστρέψανε μια δύναμη που υπό προϋποθέσεις μπορούσε να επιφέρει συνολική ανατροπή – με πάνω από 3000 μέλη μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν καταλύτης. Πόσο μάλλον αν εκείνη την περίοδο οι οργανώσεις της ανατρεπτικής Αριστεράς εντός και εκτός ΣΥΡΙΖΑ είχαμε καταφέρει να έρθουμε σε συνεννόηση και από διαφορετικές θέσεις να παλεύουμε για τον ίδιο σκοπό.
Συνοψίζοντας, Ενιαίο Μέτωπο, σε όλα τα επίπεδα, και σε όλες τις μορφές, που είναι πολλές, έχει στη βάση του τη συνεργασία των επαναστατών με τους ρεφορμιστές – η αντίληψη ότι Ενιαίο Μέτωπο σημαίνει συνεργασία των επαναστατών μεταξύ τους δεν έχει καμία σχέση με το επαναστατικό κίνημα από την εποχή του Μαρξ.
***
Όλα τα πιο πάνω είναι συνδεδεμένα, άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους. Το πρόγραμμα: Μεταβατικό κι όχι απλά μεταρρυθμιστικό, όχι μίνιμουμ και μάξιμουμ που σημαίνει παραπομπή της σοσιαλιστικής κοινωνίας σε κάποιο ακαθόριστο μέλλον. Το Ενιαίο Μέτωπο: σαν τακτική ενταγμένο στο στρατηγικό στόχο κατάληψης της εξουσίας από όργανα εργατικής-λαϊκής εξουσίας στο πολιτικό, οικονομικό και ευρύτερα κοινωνικό επίπεδο.
***
Βρισκόμαστε στην περίοδο που ακόμα κυριαρχεί η αίσθηση ότι δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική (το TIΝA). Χρειάζεται να παλέψουμε για να το αλλάξουμε. Να συμβάλουμε στο ξαναχτίσιμο μιας μαζικής ανατρεπτικής Αριστεράς. Και χρειάζεται να επαναφέρουμε το όραμα της εναλλακτικής κοινωνίας. Το όραμα του Σοσιαλισμού, του Κομμουνισμού, καθαρίζοντας αυτές τις έννοιες από το στίγμα κυβερνήσεων όπως του ΠΑΣΟΚ, από το στίγμα της σταλινικής ΕΣΣΔ και των επιγόνων κοκ, από προδοσίες όπως αυτή των αποστατών της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ. Πρέπει να το κάνουμε τολμηρά. Αυτό που κινητοποιεί τον κόσμο, ειδικά τη νέα γενιά, είναι από τη μια η πάλη για τα άμεσα ζητήματα κι από την άλλη η προοπτική μιας άλλης κοινωνίας – και η σύνδεση των δύο σε μια ενιαία και διαρκή πάλη.
