Το Σαββατοκύριακο 29 και 30 Οκτώβρη πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το 1ο συνέδριο του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (ΚΕΑ). Σε αυτό συμμετείχαν 17 κόμματα ως μέλη (μεταξύ αυτών ο ΣΥΝ, η Κομμουνιστική Επανίδρυση της Ιταλίας, το γερμανικό PDS, το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, το Αριστερό Μπλοκ Πορτογαλίας) και 9 κόμματα ως παρατηρητές (ΑΚΟΑ, ΑΚΕΛ, κόμμα Ελευθερίας και Αλληλεγγύης Τουρκίας).
Οι πολιτικές θέσεις του ΚΕΑ που δημοσιεύθηκαν τον Οκτώβρη και η ‘Διακήρυξη των Αθηνών’ στο τέλος του συνεδρίου είναι τα κείμενα που συμπυκνώνουν τους στόχους και την πολιτική του κόμματος για την επόμενη περίοδο. Ουσιαστικά πρόκειται για δύο δεξιά ρεφορμιστικά κείμενα, χωρίς καμιά ριζοσπαστικότητα και καμιά συγκεκριμένη πρόταση που να κινείται στην κατεύθυνση της υπεράσπισης των συμφερόντων των εργαζομένων. Με αυτή την έννοια είναι και αποκαλυπτικά για τις προοπτικές των κομμάτων που απαρτίζουν το ΚΕΑ.
Πολιτικές θέσεις και ‘διακήρυξη των Αθηνών
Ο ύμνος της Διεθνούς στη λήξη του συνεδρίου δεν ήταν αρκετός για να καλύψει την απόσταση που χωρίζει τις αποφάσεις και τα κείμενα του ΚΕΑ από τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας για μια άλλη αριστερά. Γενικά ευχολόγια, καμία ταξική ανάλυση για τις σημερινές συνθήκες (καμιά ή ελάχιστες αναφορές στις λέξεις ‘καπιταλισμός’, ‘σοσιαλισμός’, ‘εργατική τάξη’), αυταπάτες για την ΕΕ και τους διεθνείς οργανισμούς, γενικές διακηρύξεις ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, έδειξαν τη φυσιογνωμία αλλά και τα όρια του ΚΕΑ.
Τα κείμενα του ΚΕΑ, προσπαθώντας να περιγράψουν τους στόχους του κόμματος και το λόγο της ίδρυσής του, δεν καταλήγουν σε τίποτα συγκεκριμένο. Γενικές αναφορές για “μια άλλη Ευρώπη”, για “ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο”, για “ένα νέο είδος δημοκρατίας” αποκαλύπτουν την ουσία. Που δεν είναι άλλη από την απουσία συγκεκριμένης πολιτικής πρότασης και την αδυναμία των κομμάτων που απαρτίζουν το ΚΕΑ να δώσουν μια πολιτική προοπτική στους αγώνες ενάντια στην επίθεση των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων.
Ευρωπαϊκή Ένωση
Το ΚΕΑ βάζει ως πρωταρχικό στόχο το χτίσιμο μιας ΕΕ που να έχει “έναν αυτόνομο ρόλο στην εξωτερική πολιτική, την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, βασισμένη στην εφαρμογή των δικαιωμάτων του ανθρώπου”. Και ακόμα “αυτονομία έναντι των ΗΠΑ για να παίξει η Ευρώπη έναν ισχυρότερο ρόλο στον κόσμο”, μια ΕΕ που “θα μπορέσει να δράσει σε ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ, με τις αρχές της ειρήνης και υπέρ των αρχών της ειρήνης στον κόσμο” κοκ.
Με άλλα λόγια η κριτική του ΚΕΑ απέναντι στην ΕΕ περιορίζεται στην ‘έλλειψη ανεξαρτησίας’ απέναντι στις ΗΠΑ.
Η πραγματικότητα όμως είναι πως δεν είναι η ‘εξάρτηση από της ΗΠΑ’ που εμποδίζει την ΕΕ να παίξει έναν ρόλο υπέρ της ειρήνης στον κόσμο, ούτε η αδυναμία της ‘να έχει ένα αυτόνομο σχέδιο απέναντι στο υπάρχον σχέδιο της αμερικανικής ηγεμονίας’, αλλά ο ίδιος ο χαρακτήρας της. Το ΚΕΑ παραγνωρίζει την ίδια τη φύση της ΕΕ που είναι από μόνη της ένας ιμπεριαλιστικός οργανισμός ο οποίος επιβάλει τις πολιτικές λιτότητας σε όλη την Ευρώπη και που δεν θα διστάσει να παίξει το ρόλο των ΗΠΑ αν και όταν καταφέρει “να παίξει έναν ισχυρότερο ρόλο στον κόσμο”.
Το να ζητάει η αριστερά από την ΕΕ να παίξει το ρόλο του ειρηνοποιού προάγοντας μια “εναλλακτική πολιτική ασφάλειας” όχι μόνο είναι ανεδαφικό αλλά ουσιαστικά αφαιρεί το καθήκον της υπεράσπισης της ειρήνης από το μαζικό εργατικό και νεολαιίστικο κίνημα και το δίνει στις κυβερνήσεις της Ευρώπης. Ο ρόλος της ΕΕ στα Βαλκάνια άλλωστε με τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 90 αποδεικνύει στην πράξη τι σημαίνει ‘ισχυρός ρόλος’.
Διεθνείς οργανισμοί
Τις ίδιες αυταπάτες φαίνεται να έχει το ΚΕΑ και για τους Διεθνείς οργανισμούς. “Η ΕΕ πρέπει να παίξει κύριο ρόλο στη μεταρρύθμιση και στην ενίσχυση των διεθνών οργανισμών, ξεκινώντας από τα Ηνωμένα Εθνη”. “Δεν πρέπει να επιτραπεί(!) ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα να παραμένουν όργανα κυριαρχίας και να δημιουργούν και άλλες αδικίες”..
Τα Ηνωμένα Έθνη όμως δεν μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο για την αποτροπή των πολέμων όπως ελπίζει το ΚΕΑ και δεν το έχουν κάνει σε καμιά στιγμή στο παρελθόν. Οι αποφάσεις τους καθορίζονται σχεδόν αποκλειστικά από το Συμβούλιο Ασφαλείας στο οποίο συμμετέχουν οι πλουσιότερες χώρες του πλανήτη. Στον πόλεμο του Ιράκ φάνηκε ξεκάθαρα ότι ακόμα και όταν ο ΟΗΕ προσπαθεί να ψελλίσει μια σχετική διαφωνία, οι ΗΠΑ μπορούν απλά να τον προσπερνάνε.
Όσο για τον ΠΟΕ, το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα που το ΚΕΑ έχει βάλει ως στόχο να “μην τους επιτρέψει να δημιουργούν άλλες αδικίες”, είναι οι κατεξοχήν οργανισμοί που δημιουργήθηκαν για να κάνουν ακριβώς αυτό. Να προωθούν τα συμφέροντα των μεγάλων πολυεθνικών και των ισχυρών κρατών επεμβαίνοντας σε κάθε χώρα και επιβάλλοντας τα πιο σκληρά μέτρα λιτότητας. Το μόνο αίτημα που θα μπορούσε να μπει από τη σκοπιά των εργαζομένων είναι η κατάργηση αυτών των οργανισμών. Η ‘μεταρρύθμισή’ τους δεν έχει κανένα περιεχόμενο.
‘Αντίσταση’ στο νεοφιλελευθερισμό
Ο νεοφιλελευθερισμός παρουσιάζεται στις θέσεις και τη διακήρυξη του ΚΕΑ ως ο βασικός άξονας που ενώνει όλα τα κόμματα που συμμετείχαν. Ακόμα και σε αυτό το ζήτημα όμως, που θα περίμενε κανείς να είναι το βασικό χαρτί του ΚΕΑ, τα κείμενα είναι ‘απογοητευτικά’.
Δεν είναι μόνο οι γενικότητες που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την επίθεση του κεφαλαίου σε όλη την Ευρώπη (“αυτός ο δρόμος είναι μη-κοινωνικός, μη-δημοκρατικός, του λείπει η αλληλεγγύη και καταστρέφει το περιβάλλον”).
Είναι η ουσιαστική αποδοχή της στρατηγικής της Λισσαβόνας (“η αντίθεση του ΚΕΑ δεν είναι τόσο απέναντι στους διακηρυγμένους στόχους της στρατηγικής της Λισαβόνας, αλλά στην υποταγή τους στην πολιτική του καπιταλιστικού ανταγωνισμού και στη λογική της απελευθέρωσης”).
Είναι η ανυπαρξία συγκεκριμένης θέσης για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων (δεν υπάρχει καμία φράση που να μιλάει για την αντίθεση στις ιδιωτικοποιήσεις, στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, στην υπεράσπιση της δημόσιας ασφάλισης κλπ).
Αντί το ΚΕΑ να προσπαθήσει να μπει μπροστά στα αιτήματα των εργαζομένων για αυξήσεις στους μισθούς, λιγότερη δουλειά κλπ προτιμά πάλι τις γενικές αναφορές για “μια νέα κοινωνική δέσμευση”, “νέο κοινωνικό συμβόλαιο” κοκ. Σε όποια σημεία μάλιστα προσπαθεί να γίνει συγκεκριμένο τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα. “Η εναλλακτική πρόταση… πρέπει να προάγει ευρωπαϊκές στρατηγικές επενδύσεις…”, “είναι αναγκαία μια ευρωπαϊκή φορολογική μεταρρύθμιση και ειδικότερα η δυνατότητα να κυκλοφορήσει ευρωπαϊκά δημόσια ομόλογα”, “η επιστροφή σε παλιούς τρόπους κοινωνικής ασφάλισης δεν θα είναι δυνατή. Οι νέες ριζοσπαστικές απαιτήσεις χρειάζονται εναλλακτικές πολιτικές”.
Η απάντηση με απλά λόγια του ΚΕΑ στη νεοφιλελεύθερη επίθεση έχει να κάνει με τις ‘ευρωπαϊκές επενδύσεις’, η φορολογική μεταρρύθμιση δεν έχει να κάνει με τη βαριά φορολογία των μεγάλων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων αλλά με τα ευρωπαϊκά ομόλογα και όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση το ΚΕΑ φαίνεται να έχει ήδη εγκαταλείψει τη μάχη της υπεράσπισής της αφού “οι παλιοί τρόποι δεν είναι δυνατοί”.
Αντίσταση στις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού σημαίνει πολύ συγκεκριμένα πράγματα. Σημαίνει κινητοποιήσεις, διαδηλώσεις, απεργίες, συντονισμός των εργαζομένων σε ευρωπαϊκό επίπεδο ώστε να ανατραπούν οι αυτές οι πολιτικές και οι κυβερνήσεις που τις προωθούν, και το ΚΕΑ δεν προτείνει τίποτα τέτοιο.
Ευρωσύνταγμα
Τα ίδια πάνω κάτω ισχύουν και για τη θέση του ΚΕΑ για το Ευρωσύνταγμα. Το ΚΕΑ δεν το απορρίπτει στο σύνολό του αλλά “ασκεί κριτική” σε αυτό επειδή “δεν το έγραψαν οι λαοί της Ευρώπης” και επειδή “δίνει μια απόλυτη κεντρική θέση στην αγορά σε σχέση με την προώθηση της πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης”.
Το ΟΧΙ στο Ευρωσύνταγμα αξιολογείται μεν ως θετικό αλλά οι πολιτικές θέσεις του ΚΕΑ βάζουν και τα αρνητικά που είναι το γεγονός ότι “το ‘όχι’ ‘άνοιξε μια κρίση για την άρχουσα τάξη, που μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τη δημοκρατία”(!).
Αντί τα κόμματα του ΚΕΑ δηλαδή να πανηγυρίζουν για την κρίση της άρχουσας τάξης και να την βλέπουν ως ευκαιρία για την ανάδειξη των δυνάμεων της αριστεράς, φοβούνται ότι αυτό θα αποτελέσει κίνδυνο!
Θεσμολαγνεία
Η αδυναμία του ΚΕΑ να έχει συγκεκριμένες προτάσεις και θέσεις το οδηγεί να επικαλείται συνέχεια θεσμούς και διεθνείς οργανισμούς για να λύσουν τα προβλήματα των εργαζομένων, αφαιρώντας έτσι από τους ίδιους τους εργαζόμενους το ρόλο να δώσουν αυτοί τις μάχες για τα δικαιώματα και τις κατακτήσεις τους.
Η επίκληση του ΟΗΕ και των διεθνών κανόνων δικαίου γίνεται για την επίτευξη της παγκόσμιας ειρήνης, η υπογραφή της Διεθνής Σύμβασης για την προστασία των Δικαιωμάτων των Μεταναστών Εργατών είναι αναγκαία για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών, η ‘εφαρμογή κοινών κοινωνικών, οικολογικών και δημοκρατικών κανόνων’ αποτελεί βάση για την αντίσταση στις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού, η υπογραφή της συνθήκης του Κιότο θα μας προστατεύσει από την καταστροφή του περιβάλλοντος…
Ωστόσο δεν είναι οι συνθήκες και οι διεθνείς οργανισμοί που θα υπερασπίσουν τα συμφέροντα των εργαζομένων αλλά οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Ούτως ή άλλως ακόμα και χώρες που έχουν υπογράψει τις παραπάνω συνθήκες δεν έλυσαν κανένα από τα παραπάνω προβλήματα.
Μετασχηματισμός της κοινωνίας
Το ΚΕΑ όπως είπαμε στην αρχή, αρνείται να αναλύσει την πραγματικότητα με βάση ταξικούς όρους.
Από τα κείμενα των πολιτικών θέσεων και της διακήρυξης φαίνεται ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη πολιτική πρόταση των κομμάτων του ΚΕΑ όχι μόνο για τα συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν αυτή την περίοδο τους εργαζόμενους σε όλη την Ευρώπη (επίθεση σε μισθούς, κατακτήσεις, δικαιώματα). Αλλά και συνολική πρόταση για την κοινωνία (δεν υπάρχει πουθενά η λέξη ‘σοσιαλισμός’).
Η απάντηση στο “ποια Ευρώπη θέλουμε” δίνεται μέσα από την “οικοδόμησης μιας συμμετοχικής δημοκρατίας”. Και στην ερώτηση τι σημαίνει αυτό, το ΚΕΑ, πέρα από τα αφηρημένα “άμεση δημοκρατία”, “κυριαρχία των πολιτών της Ευρώπης” κλπ, το μόνο συγκεκριμένο που λέει είναι ότι “…υπογραφές για δημοψηφίσματα, διεξαγωγή δημοψηφισμάτων είναι εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση”.
Η αντίληψη αυτή, πέρα από ότι αφήνει στην άκρη το ζήτημα του σοσιαλισμού, για να μην αναφέρουμε την εργατική δημοκρατία θυμίζει υπερβολικά την αντίληψη του Γ. Παπανδρέου για τη δημοκρατία…
Στο επόμενο: ΚΕΑ, συμμαχίες και κεντροαριστερά
Κυριάκος Χάλαρης
