Κινηματογράφος: High Rise

Του Ιάκωβου Παναγόπουλου

Παγκόσμια Πρεμιέρα: 13 September 2015

Χρώμα: Έγχρωμο

Σκηνοθεσία: Ben Wheatley

Ηθοποιοί: Tom Hiddleston, Jeremy Irons, Sienna Miller, Luke Evans, and Elisabeth Moss.

Ο Ben Wheatley επιστρέφει πιο δυναμικός από ποτέ στην τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του. Το σενάριο της ταινίας βασίζεται στο μυθιστόρημα του J.G. Ballard το οποίο γράφτηκε το 1975. Η αφήγηση περιγράφει την ζωή των ενοίκων μιας πολυτελούς πολυκατοικίας σε ένα δυστοπικό μέλλον (για την εποχή που γράφτηκε το μυθιστόρημα) και το πως η ανιαρή και δομημένη καθημερινότητα τους ανατρέπεται απότομα και εξελίσσεται σε έναν εσωτερικό «εμφύλιο πόλεμο». Με αυτό το μυθιστόρημα ο J.G. Ballard, πιο επίκαιρος από ποτέ, ήθελε να αναφέρει τους προβληματισμούς του για το μέλλον της ανθρωπότητας και την καθοδική της πορεία προς το χάος.

Πλοκή

Η αφήγηση της ταινίας ξεκινάει με την μετακόμιση του Δρ Robert Laing (Tom Hiddleston) στο νέο του διαμέρισμα το οποίο βρίσκεται σε μια πολυτελή πολυκατοικία. Σε αυτό το κτίριο σε όσο ψηλότερο όροφο έμενες, τόσο πιο πλούσιος ήσουν. Ο Robert, ενώ σαν άνθρωπος είναι λιγομίλητος, αρχίζει σιγά σιγά να ανοίγεται στον κόσμο του κτιρίου και να συμμετέχει στα ατελείωτα πάρτι του. Λόγω του επαγγέλματος του γνωρίζει τον αρχιτέκτονα του κτιρίου ο οποίος μένει στο ρετιρέ και ακροβατεί για ένα διάστημα θεωρητικά μεταξύ δύο κοινωνικών τάξεων.

Αυτή η «ταξική ειρήνη» δεν κρατάει πολύ, καθώς κάποια παράπονα και η παραπάνω εκμετάλλευση του ηλεκτρικού ρεύματος από τους επάνω ορόφους, οδηγεί σε έναν εσωτερικό εμφύλιο «μέσα στους τέσσερις τοίχους». Το κτίριο μετατρέπεται σε ένα πεδίο μάχης, όπου κυριαρχούν μόνο πρωτόγονα ένστικτα της ανθρώπινης ύπαρξης, που δεν είναι άλλα από την επιβίωση και την σεξουαλική ικανοποίηση χωρίς κανόνες και νόμους, καταργώντας έτσι κάθε έννοια «κοινωνικού συμβολαίου» κατά τον Ζαν-Ζακ Ρουσσώ.

Στο τέλος της ταινίας και ενώ τα κάτω διαμερίσματα έχουν βγει νικητές από την εμφύλια σύγκρουση, βλέπουμε τον πρωταγωνιστή της ταινίας να νιώθει πιο άνετος από ποτέ στο σπίτι του και να ολοκληρώνει με ένα αισιόδοξο μήνυμα για το μέλλον. Η αφήγηση κλείνει με τον γιο της πρωταγωνίστριας να ακούει ραδιόφωνο και να μεταδίδει το μήνυμα ότι «Το μόνο σύστημα που υπάρχει είναι ο καπιταλισμός. Η μόνη διαφορά βρίσκεται στο αν ο καπιταλισμός είναι στα χέρια του κράτους ή αν το μεγαλύτερο οικονομικό μέρος βρίσκεται σε άτομα εκτός του κρατικού ελέγχου. Όσο υπάρχει κρατικός καπιταλισμός, δεν θα υπάρχει ποτέ ελευθερία».

Ανάλυση

Ο Ballard στο ομώνυμο μυθιστόρημα θέλησε να κριτικάρει την μεσαία τάξη και την ραγδαία αύξηση της ελεύθερης αγοράς. Μπορούμε να διακρίνουμε αυτό το μήνυμα σε όλο το εύρος της mise-en-scene[¹] του Wheatley.

Η ομοιομορφία των διαμερισμάτων και του κτιρίου, το οποίο έχει αναφορές σε μιας μεσοαστικής μορφής σοβιετικά κτίρια, τα κοστούμια και τα εξαιρετικά props[²] χαρτογραφούν στον θεατή με εξαιρετικό τρόπο την ανιαρή και γκρίζα καθημερινότητα της ζωής των ενοίκων.

Με την γνωριμία του πρωταγωνιστή με τον αρχιτέκτονα και η παράλληλη σχέση του και με τους ενοίκους των ορόφων του (τάξης του) αλλά και των πάνω ορόφων, ο σκηνοθέτης δείχνει την ίδια την φύση της μεσαίας τάξης και τον αποπροσανατολισμό της από την πραγματική της θέση και τους συμμάχους της, που δεν είναι άλλοι από την εργατική τάξη. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στην σκηνή του πάρτι των πάνω ορόφων, όπου ο ήρωας απομονώνεται από τους κατοίκους των πάνω ορόφων μέχρι που διώχνεται βίαια από την ίδια την συγκέντρωση. Η άναρχη ζωή των ενοίκων της πολυκατοικίας με τα ατελείωτα πάρτι, τα ναρκωτικά και τα σεξουαλικά όργια προσπαθούν να κάνουν μια αναφορά στην χαμένη εφηβεία και στα όνειρα που λόγω της καθημερινής αναζήτησης εργασίας και επιβίωσης δεν πραγματοποιούνται ποτέ.

Η αρχική σύγκρουση των ορόφων λόγω των διακοπών ρεύματος και της υπερκατανάλωσης του από τους πάνω ορόφους μας φαίνεται πιο επίκαιρη και πιο συμβολικά καίρια από ποτέ. Η αρχική μάχη όμως βρίσκεται στην σκηνή του παιδικού πάρτι και της απαίτησης των κάτω ορόφων να έχουν πρόσβαση στην πισίνα η οποία είναι κλεισμένη από την αστική τάξη του κτιρίου. Από εκεί και έπειτα οι ένοικοι αφήνουν πίσω τους τις ζωές τους και μπαίνουν αποφασιστικά στον πόλεμο για την οριστική επικράτηση κάποιας εκ των δύο τάξεων στο κτίριο.

Στην πορεία της διαμάχης οι ένοικοι «σπάνε» το ένα μετά το άλλο τα «κοινωνικά συμβόλαια» που έως τότε ρύθμιζαν και κυριαρχούσαν στην ζωή τους, δείχνοντας και την ίδια την σαθρή και επιφανειακή δομή των θεσμών και των κοινωνικών «πρέπει».

Η τελική σκηνή, που αναφέρθηκε παραπάνω, δείχνει με ειρωνικό τρόπο την πρωτόγονη φύση της ανθρώπινης ύπαρξης και ότι η πραγματική ευτυχία μπορεί να βρεθεί σε απλά πράγματα και όχι στο ατέρμονο κυνήγι καριέρας και πλούτου. Το ραδιοφωνικό μήνυμα στο τέλος συνδέει για τελευταία φορά την αφήγηση με την κριτική του δημιουργού σχετικά με την ελεύθερη αγορά και το καπιταλιστικό σύστημα, δίνοντας με την ευρεία έννοια ένα μήνυμα πολιτικής αλλαγής προς το κοινό.

Τα σουρεαλιστικά στοιχεία της ταινίας δένουν άψογα με την αφήγηση δίνοντας μικρούς τόνους ευθυμίας στο κατά τα άλλα σκοτεινό τοπίο. Φυσικά ο ίδιος ο σουρεαλισμός με τα σκηνικά και τα κουστούμια της ταινίας δένουν αρμονικά δίνοντας στον θεατή ένα συμπαγές αισθητικό αποτέλεσμα.

Συμπεράσματα

Το High Rise ενώ είναι μια ταινία που δεν πήγε τόσο καλά στον φεστιβαλικό της κύκλο όσο θα περίμενε κανείς, είναι μια ταινία που πραγματικά αξίζει την προσοχή μας και μας δίνει ένα αποτέλεσμα εντελώς διαφορετικό από τα συνηθισμένα.

Οι έντονες συγκρούσεις, οι παράλογοι διάλογοι και οι συνεχείς μεταβολές στο μοντάζ σίγουρα δεν αφήνουν το θεατή αδιάφορο. Κλείνοντας, η τελευταία «γεύση» που σου αφήνει το High Rise είναι ότι, παρόλο που είναι τόσο παράλογη και σουρεαλιστική, συνδέεται άμεσα με τον εαυτό σου και με αρχετυπικά στοιχεία που βρίσκονται στο συλλογικό ασυνείδητο αλλά και με την δομή της ίδιας της καθημερινότητας σου και την βαθιά ανάγκη σου να επαναστατήσεις απέναντι στο παράλογο και στο άδικο.

Σημειώσεις

1. mise–en–scene: Σαν «mise-en-scene» ορίζονται τα κομμάτια της αισθητικής σε μία κινηματογραφική ή θεατρική παραγωγή. Τα οποία περιλαμβάνουν τα σκηνικά, τον φωτισμό, τους ηθοποιούς, τα κοστούμια κ.ο.κ. Χρησιμοποιείται για το πώς χρησιμοποιεί αυτά τα μέσα ο σκηνοθέτης για να δημιουργήσει το επιθυμητό σε αυτόν αποτέλεσμα.

2. props: Προέρχεται από το Property (δλδ ιδιοκτησία). Είναι όλα τα αντικείμενα που χρησιμοποιούνται μέσα στο κινηματογραφικό κάδρο από τους ηθοποιούς (έπιπλα, φαγητό κ.ο.κ)