Του Πάρη Μακρίδη
Εδώ και περίπου δύο μήνες, η δημοτική αρχή Κερατσινίου – Δραπετσώνας διεξάγει μια πολύ σημαντική μάχη για την αξιοποίηση και το χαρακτήρα των 640 στρεμμάτων της λιμενικής και (πρώην) βιομηχανικής ζώνης του Δήμου. Μια μάχη ζωής και επιβίωσης των κατοίκων της περιοχής ενάντια σε ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά.
Ένα σύντομο ιστορικό της «ζώνης»
Για πολλές δεκαετίες σε αυτή την έκταση των 640 στρεμμάτων λειτουργούσαν πολλές από τις ρυπογόνες βιομηχανίες και βιοτεχνίες του λεκανοπεδίου. Μεγάλα και μικρά εργοστάσια (βυρσοδεψεία, υαλουργεία, ΑΓΕΤ Ηρακλής, Λιπάσματα κ.α.) με την πάροδο των χρόνων σταματούσαν τη λειτουργία τους μέχρι να φτάσουμε στο 2004 όταν έκλεισαν και οι εγκαταστάσεις της BP και μαζί τους τελείωσε κάθε βιομηχανική δραστηριότητα.
Το αίτημα του λαού της Δραπετσώνας για μια διαφορετική εκμετάλλευση αυτής της περιοχής έτσι ώστε να γίνει χώρος πρασίνου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής τους, αφού η επιβάρυνση τόσο του περιβάλλοντος, όσο και της υγείας των κατοίκων της περιοχής τα προηγούμενα χρόνια (καρκίνος, φυματίωση κ.λπ.) ήταν μεγάλη, φαινόταν να μπορεί να προχωρήσει.
Όμως δέκα χρόνια μετά, όχι μόνο δεν έχει γίνει τίποτα προς αυτή την κατεύθυνση αλλά, αντιθέτως, επιχειρηματικά συμφέροντα προσπαθούν να μετατρέψουν (ξανά) τη Δραπετσώνα σε «χαβούζα», παίζοντας με τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων αφού 75 μέτρα από το τελευταίο σπίτι λειτουργεί διυλιστήριο.
Σύγκρουση ισχυρών επιχειρηματικών συμφερόντων
Αρχικά, πρέπει να επισημανθεί ότι στην έκταση της ζώνης υπάρχουν πολλοί συνδικαιούχοι. Συγκεκριμένα, σχεδόν 240 στρέμματα έχει στην κατοχή της η Εθνική Τράπεζα, 110 ο ΟΛΠ και μικρότερα τεμάχια η Lafarge – ΑΓΕΤ Ηρακλής, ο Δήμος Κερατσινίου – Δραπετσώνας και ο Λάτσης.
To 2012 προστέθηκε ακόμα ένας παράγοντας του κεφαλαίου στο «παιχνίδι». Συγκεκριμένα, τον Οκτώβρη του 2012 η εταιρεία «OIL ONE ABEE», ιδιοκτησίας Δημήτρη Μελισσανίδη, αγοράζει τις εγκαταστάσεις «BP Ελληνική Ανώνυμη Εταιρία Πετρελαιοειδών» (82 στρέμματα) με σκοπό τη λειτουργία εγκαταστάσεων αποθήκευσης και επεξεργασίας πετρελαιοειδών αποβλήτων. Για να γίνει αυτό βέβαια, χρειάζονταν μερικές… αλλαγές. Κι αυτό γιατί ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας με δύο του αποφάσεις (1997 και 2007) όρισε την περιοχή ως χώρο ανάπλασης, αναιρώντας ουσιαστικά τη δυνατότητα οποιασδήποτε βιομηχανικής λειτουργίας σε αυτή.
Βέβαια, η ανάπλαση που ονειρεύονταν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και, κυρίως, της ΝΔ επί Κ. Καραμανλή (αφού η πρόθεση ανάπλασης έγινε νόμος επί Σουφλιά το 2007) δεν είχε καμία σχέση με βελτιωτικές παρεμβάσεις στην ποιότητα ζωής των πολιτών της Δραπετσώνας. Το συγκεκριμένο σχέδιο αφορούσε τη μετατροπή της έκτασης σε χώρο υπηρεσιών και για το λόγο αυτό η Εθνική Τράπεζα είχε εκπονήσει μελέτη το 2008 για τη δημιουργία οικονομικού και ναυτιλιακού κέντρου με γραφεία, εμπορικά κέντρα και ξενοδοχεία, αλλά και επέκταση των λιμενικών εγκαταστάσεων. Φυσικά, ένα τέτοιο πρότζεκτ (το οποίο στηριζόταν από το εφοπλιστικό κεφάλαιο) δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί δίπλα σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας πετρελαιοειδών. Μια κόντρα μεταξύ επιχειρηματικών συμφερόντων είχε αρχίσει να ξεσπά στην περιοχή, η οποία μάλιστα πήρε και… δημοτικές διαστάσεις με τους Μώραλη – Μαρινάκη να κατεβαίνουν στις αυτοδιοικητικές εκλογές με στόχο να διασφαλίσουν τα συμφέροντα των εφοπλιστών στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά.
Ο Μελισσανίδης… νομοθετεί
Έτσι λοιπόν, η κυβέρνηση Σαμαρά μαζί με την Περιφερειακή Αρχή του Γ. Σγουρού ξεκίνησαν ένα νομοθετικό όργιο που διασφάλιζε στον επιχειρηματία Δ. Μελισσανίδη τη δυνατότητα να βάλει σε εφαρμογή τα σχέδιά του:
Αρχικά το Περιφερειακό Συμβούλιο γνωμοδότησε υπέρ της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την λειτουργία της μονάδας παραγωγής ορυκτελαίων και αποθήκευσης – διακίνησης υγρών καυσίμων της εταιρείας BP ΕΛΛΗΝΙΚΗ Α.Ε Πετρελαιοειδών (η οποία βέβαια έχει κλείσει πριν δέκα χρόνια!!).
Στη συνέχεια η άδεια αυτή περνάει ταχυδακτυλουργικά από τη BP στην OIL ONE ABEE και προστίθεται η δυνατότητα της τελευταίας για επεξεργασία πετρελαιοειδών αποβλήτων.
Τον Απρίλη του 2014 ο υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής Γιάννης Μανιάτης αλλάζει το χαρακτήρα της χρήσης γης στη ζώνη, μετατρέποντάς την σε περιοχή Μητροπολιτικής Παρέμβασης θέτοντας σε ισχύ το θεσμό της Ζώνης Ελεγχόμενης Ανάπτυξης, βάσει του οποίου ο Δήμος δεν θα ελέγχει τον πολεοδομικό σχεδιασμό του χώρου. Παράλληλα, ο συντελεστής δόμησης πέφτει από 0,6 σε 0,4. Με λίγα λόγια: η ζώνη επαναχαρακτηρίζεται ως βιομηχανική και με βάση τη μείωση του συντελεστή δόμησης, δίνεται η δυνατότητα χτισίματος περίπου 130.000 τ.μ. τσιμέντου παραπάνω.
Η απόφαση αυτή επικυρώνεται και στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Πειραιά (ναι, στο ίδιο Σχέδιο που παραχωρεί στο Μελισσανίδη στρέμματα από το Άλσος της Νέας Φιλαδέλφειας για την κατασκευή γηπέδου).
Στις 21 Γενάρη (δηλαδή τέσσερις μέρες πριν τις εκλογές) το ΥΠΕΚΑ αποφασίζει «τη χορήγηση άδειας λειτουργίας των εγκαταστάσεων της OIL ONE ΑΒΕΕ, με δραστηριότητες ανάμιξης και συσκευασίας ορυκτελαίων, αποθήκευσης και διακίνησης υγρών καυσίμων, επεξεργασίας υγρών πετρελαιοειδών αποβλήτων και χωρητικότητα 20.695 κ.μ (4 δεξαμενές) για υγρά καύσιμα, 3.433 κ.μ. (18 δεξαμενές) για ορυκτέλαια, 20.957 κ.μ (7 δεξαμενές) ανάκτηση πετρελαιοειδών».
Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να συμπληρωθούν και οι ιδιαίτερα προνομιακές δουλειές της Hellenic Environmental Center (HEC) ιδιοκτησίας Μελισσανίδη, με τον ΟΛΠ. Συγκεκριμένα, η εν λόγω εταιρεία έχει αναλάβει το έργο παραλαβής των υγρών αποβλήτων των πλοίων από το λιμάνι του Πειραιά. Το 2014 η σύμβαση ανανεώθηκε με «φωτογραφικό» διαγωνισμό αφού οι προϋποθέσεις ανάληψης του έργου καλύπτονταν μόνο από τη συγκεκριμένη εταιρεία. Το πιο χτυπητό παράδειγμα είναι ότι ο διαγωνισμός ζητούσε ο χώρος εγκατάστασης αυτού που θα αναλάμβανε το έργο «να βρίσκεται πέριξ ή εγγύς της λιμενικής ζώνης του ΟΛΠ και να έχει τη δυνατότητα πρόσβασης στη θαλάσσια περιοχή του ΟΛΠ». Τι υπέροχη σύμπτωση να έχει αγοράσει πρόσφατα ο Μελισσανίδης εγκαταστάσεις (της Δραπετσώνας) που να πληρούν ακριβώς αυτές τις προϋποθέσεις!
Είδατε που αν το ζήτημα είναι η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας, κάθε εμπόδιο ξεπερνιέται με συνοπτικές διαδικασίες;
Οι θέσεις του Δήμου
Με την εκλογική νίκη της παράταξης «Άλλος Δρόμος» στις δημοτικές εκλογές του 2014, ξεκίνησε ένας αγώνας για την ανατροπή των παραπάνω αποφάσεων με σκοπό την εκμετάλλευση της περιοχής προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων του δήμου.
Ο αγώνας αυτός είχε σαν «σταθμό» την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου στις 9 Μάρτη, βάσει της οποίας διεκδικεί:
- Να αποχαρακτηριστεί η περιοχή από βιομηχανική ζώνη.
- Ο συντελεστής δόμησης να οριστεί αυστηρά σε 0,1 επί της συνολικής έκτασης, που επαρκεί να καλυφθούν οι ανάγκες των χρήσεων για τις οποίες διεκδικεί την έκταση ο Δήμος.
- Να προκηρυχτεί από το δήμο και την περιφέρεια διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών για την ανάπλαση της περιοχής.
- Να προχωρήσει η απαλλοτρίωση μέρους της έκτασης που φέρεται σαν ιδιοκτήτης η Εθνική τράπεζα.
- Να υλοποιηθεί πρόγραμμα σωτηρίας και ανάδειξης των μνημείων βιομηχανικής αρχαιολογίας.
- Να διεκδικηθεί από το δήμο, η αξιοποίηση της έκτασης που διαχειρίζεται ο ΟΛΠ στη συγκεκριμένη περιοχή.
- Να διακοπούν άμεσα οι εργασίες κατασκευής και να μη λειτουργήσει μέσα στα όρια της πόλης το διυλιστήριο επεξεργασίας πετρελαιοειδών της OIL ONE, συμφερόντων Μελισσανίδη.
Παράλληλα, επιχείρησε να «ανοίξει» το ζήτημα στην τοπική κοινωνία, διοργανώνοντας ένα πολύ πετυχημένο διήμερο δράσης (4 – 5 Απρίλη) στο χώρο, με δεντροφύτευση, μπάζωμα, καθαρισμό κ.λπ. Ο προγραμματισμός ανάλογων δράσεων και εκδηλώσεων μάλιστα θα κρατήσει μέχρι και το Σεπτέμβρη, με συναυλίες, ποδηλατοδρομίες, περιπάτους κ.λπ.
…και η απάντηση των ολιγαρχών
Οι δράσεις αυτές βέβαια δεν έμειναν αναπάντητες από την πλευρά των ολιγαρχών.
Η πρώτη αντίδραση ήρθε από την πλευρά της OIL ONE η οποία σε ανακοίνωσή της μας «πληροφορεί» για το περιβαλλοντικό της έργο (!) και για το ότι στο χώρο που δραστηριοποιείται δεν υπάρχει διυλιστήριο και δεν υπάρχουν χώροι επεξεργασίας και αποθήκευσης τοξικών αποβλήτων.
Η δεύτερη προήλθε από την πλευρά της Εθνικής Τράπεζας. Η «Πρότυπος Κτηματική και Τουριστική Α.Ε.» (θυγατρική της Εθνικής, στην οποία πέρασε η περιουσία του παλιού εργοστασίου Λιπασμάτων για χρέη του Ομίλου Μποδοσάκη – Αθανασιάδη προς το ελληνικό δημόσιο) κατέθεσε αίτηση ασφαλιστικών μέτρων με την οποία ζητάει χρηματική ποινή 30.000 ευρώ και προσωποκράτηση του Δημάρχου Κερατσινίου – Δραπετσώνας, Χρήστου Βρεττάκου. Ο λόγος είναι η δεντροφύτευση που πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Δήμου στο συγκεκριμένο χώρο κατά τη διάρκεια της οποίας μάλιστα υπάλληλοι της εταιρείας ξερίζωναν δέντρα και τραμπούκιζαν τους συμμετέχοντες στη δράση.
Είναι φανερό ότι οι καπιταλιστές δεν θα πέσουν αμαχητί. Το «φιλέτο» των 640 στρεμμάτων είναι πολύ μεγάλο και «ζουμερό» για να το αφήσουν ανεκμετάλλευτο. Σε αντίθεση όμως με τα προηγούμενα χρόνια και την υποτελή στάση των δημάρχων της περιοχής, τώρα έρχονται αντιμέτωποι με μια αριστερή και ριζοσπαστική δημοτική αρχή που έχει την πολιτική βούληση να έρθει σε σύγκρουση με μεγάλα και ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, προτάσσοντας το συμφέρον και τις ανάγκες του εργαζόμενου λαού.
Αυτή τη μάχη βέβαια δεν πρέπει να τη δώσει μόνη της. Έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία οι δυνάμεις της Αριστεράς, τα εργατικά σωματεία και κάθε συλλογικότητα να στηρίξει αυτή την προσπάθεια και να συμβάλλει στη νίκη της.
Θετική η τελευταία εξέλιξη
Πριν μερικές μέρες μια θετική εξέλιξη φαίνεται ότι βάζει σε εφαρμογή τις προτάσεις του Δήμου για την αξιοποίηση της περιοχής.
Σύμφωνα με την τροπολογία που ετοιμάστηκε σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή και η οποία θα κατέβει σε επόμενο νομοσχέδιο, στο χώρο της ζώνης θα απαγορευτεί κάθε βιομηχανική δραστηριότητα και θα μετατραπεί σε πάρκο με χρήσεις πολιτισμού, εκπαίδευσης, υγείας, αθλητισμού, πρασίνου και αναψυχής.
Ας ελπίσουμε η τροπολογία αυτή να μη «σκοντάψει» πουθενά και να κατατεθεί το συντομότερο δυνατό.
_______________________
Σημειώσεις
Για το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω πηγές:
