Αλέξανδρος Πραντούνας, Χανιά
Τα ξημερώματα του Σαββάτου 5/9 οι δυνάμεις των ΜΑΤ προχώρησαν στην βίαιη εκκένωση της κατάληψης «Rosa Nera» στο Παλιό Ενετικό Λιμάνι της πόλης των Χανίων, συλλαμβάνοντας 16 από τους καταληψίες οι οποίοι βρίσκονταν εκείνη την στιγμή στον χώρο. Οι 14 από τους συλληφθέντες αφέθηκαν ελεύθεροι αφού πρώτα τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες για διατάραξη κοινής ειρήνης και φθορά μνημείου, ενώ οι άλλοι δυο εξακολουθούν να κρατούνται καθώς είναι μετανάστες χωρίς χαρτιά. Λίγο μετά την εισβολή των ΜΑΤ συγκεντρωμένοι αλληλέγγυοι έξω από το κτήριο δέχτηκαν την επίθεση των αστυνομικών δυνάμεων που είχε ως αποτέλεσμα και τον μικροτραυματισμό στο πόδι της δημοσιογράφου της ΕΡΤ Σοφίας Θεοδωράκη από χειροβομβίδα κρότου-λάμψης.
Στις 12 το μεσημέρι, μέσα σε λίγες μόνο ώρες από την εκκένωση της κατάληψης καλέστηκε η πρώτη πορεία διαμαρτυρίας στην οποία συμμετείχαν περίπου 500 άτομα ενώ το ίδιο βράδυ καλέστηκε εκ νέου πορεία που κινήθηκε στους κεντρικούς δρόμους της πόλης, του ενετικού λιμανιού και του Κουμ Καπί. Στην βραδινή συγκέντρωση συμμετείχαν περισσότερα από 1.000 άτομα, αριθμός πολύ σημαντικός για τα δεδομένα της πόλης.
Η κατάληψη ενός αναξιοποίητου χώρου…
Η κατάληψη της Rosa Nera μετρά 16 χρόνια ζωής. Το 2004 μια ομάδα αναρχικών προχώρησε στην κατάληψη του αναξιοποίητου κτηρίου το οποίο και μετέτρεψε σε έναν ζωντανό χώρο στον οποίο πραγματοποιήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια, πέρα από τις πολιτικές δράσεις αναρχικών ομάδων, πολιτιστικά δρώμενα τα οποία συσπείρωναν σημαντικό τμήμα της τοπικής νεολαίας (και όχι μόνο).
Όμως η ελεύθερη χρήση χωρίς αντίτιμο από τους πολίτες ενός χώρου «φιλέτο» μέσα στην καρδιά της παλιάς πόλης δεν θα μπορούσε παρά να αποτελεί «αγκάθι» για επιχειρηματικά και πολιτικά συμφέροντα.
…οι προσπάθειες «αξιοποίησης»…
Το Μάρτιο του 2014 η Σύγκλητος του Πολυτεχνείου Κρήτης αποφάσισε να προχωρήσει στην παραχώρηση του κτηρίου της Rosa Nera και κάποιων ακόμη κτηρίων που ανήκουν στο Πολυτεχνείο Κρήτης, στην Εταιρία Αξιοποίησης Περιουσίας του Πολυτεχνείου Κρήτης, εταιρίας μονομετοχικής που ελέγχεται μόνο από το Πολυτεχνείο και πρόεδρος της είναι ο εκάστοτε πρύτανης.
Το 2017, ο πρώην πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης και σημερινός υφυπουργός Παιδείας, Βασίλης Διγαλάκης, έχοντας τότε αναλάβει και πρόεδρος της Εταιρείας Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Πολυτεχνείου προχώρησε στην παραχώρηση του χώρου στην εταιρεία «Belvedere Μονοπρόσωπη ΕΠΕ, Ξενοδοχειακές Επιχειρήσεις» για 25 χρόνια, με αντίτιμο 8,9 εκατ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί πως παρά τον αρχικό εντυπωσιασμό από το ποσό, αυτό αναλογεί σε μόλις 6 ευρώ το μήνα (!) ανά τετραγωνικό μέτρο για μια έκταση εντός της παλιάς πόλης των Χανίων.
Αυτή η κίνηση του Πρύτανη προκάλεσε τότε αντιδράσεις ακόμη και από δυο κοσμήτορες (προέδρους τμημάτων) του Πολυτεχνείου, μεταξύ άλλων επειδή το ενοίκιο ήταν εξωφρενιά χαμηλό.
Η υπουργοποίηση του πρώην πρύτανη έδειχνε από την αρχή της θητείας της κυβέρνησης Μητσοτάκη πως η κατάληψη παραμένει στο στόχαστρο και πως τα σχέδια για την ξενοδοχοποίηση του χώρου παραμένουν ενεργά, παρά το γεγονός πως αυτά αντιμετωπίζουν σειρά προβλημάτων, με σημαντικότερα τόσο τον χαρακτήρα διατηρητέου του κτιρίου από την Υπηρεσία Νεώτερων Μνημείων Κρήτης, όσο και το γεγονός πως ακόμα σήμερα δεν έχει εγκριθεί Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) από τον δήμο Χανίων που να αλλάζει την χρήση γης στην περιοχή και να επιτρέπει την ανέγερση μεγάλου ξενοδοχείου. Μάλιστα, στην τελευταία συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου για το θέμα, όλες ανεξαιρέτως οι δημοτικές παρατάξεις πήραν θέση ενάντια στην ανέγερση ξενοδοχειακής μονάδας.
Ωστόσο, τα παραπάνω δεν εμπόδισαν την εταιρεία Belvedere να επανέλθει μέσα στον Αύγουστο, όταν και με σειρά εγγράφων σε δημόσιους φορείς (στην υπουργό Πολιτισμού, τον Δήμαρχο Χανίων, την τεχνική υπηρεσία και την υπηρεσία δόμησης του Δήμου, τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανιών, το Υπουργείου Πολιτισμού, τις υπηρεσίες Νεωτέρων Μνημείων, τη γενική διεύθυνση αναστήλωσης, τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και αλλού) ενημέρωνε για την εντολή της Εισαγγελίας Χανίων για την εκκένωση του κτιρίου, κάνοντας παράπονα ακόμα και για τη δημόσια παρουσία μελών της κατάληψης στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης.
Μάλιστα, κατά τραγική ειρωνεία, μέσω της διαμαρτυρίας της η εταιρεία αναγνώριζε την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας που απολαμβάνει η κατάληψη της Rosa Nera, καθώς μεταξύ άλλων σημείωνε πως «είναι εύκολα αντιληπτό ότι η παράνομη κατάληψη έχει αναχθεί όλα αυτά τα χρόνια σε ΘΕΣΜΟ (σ.σ. τα κεφαλαία της εταιρείας) της πόλης των Χανίων, καθώς έχει διαμορφωθεί πλέον μια παγιωμένη κατάσταση αδράνειας εκ μέρους των αρμόδιων φορέων και αρχών, οι οποίοι δυστυχώς τυγχάνουν απλοί παρατηρητές, ανήμποροι να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στην αναχαίτιση της ως άνω παράνομης κατάληψης, ενώ πλέον η τοπική κοινωνία των Χανίων φαίνεται να έχει συμβιβαστεί με αυτή την κατάσταση και να την επικροτεί κιόλας!».
Χαρακτηριστικό μάλιστα της αποδοχής που έχει η κατάληψη στην τοπική κοινωνία είναι το γεγονός πως σε σχετική συλλογή διαδικτυακών υπογραφών που τρέχει από τις 9 Αυγούστου του 2019 για το κλείσιμο της κατάληψης, έχουν συλλεχθεί μόλις 192 υπογραφές, σε μία πόλη που προσεγγίζει τους 160.000 κατοίκους.
…και ο (πανταχού παρών) Άδωνις
Λίγες ώρες μετά την εκκένωση της κατάληψης ο Υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης πανηγύριζε στο Twitter για το γεγονός δηλώνοντας πως «άνοιξε ο δρόμος να υλοποιηθεί επιτέλους μία σημαντική επένδυση που θα αλλάξει την εικόνα της πόλης τους επόμενους μήνες». Όμως η «εικόνα της πόλης» που ονειρεύονται οι διάφοροι Αδώνιδες είναι μια εικόνα αποκρουστική: πλήρης τουριστικοποίηση, αναψυχή μόνο για όσους αντέχει η τσέπη τους, απαγορευτικά ενοίκια για τους ντόπιους που θα δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί και συνολικά μια βιτρίνα που πίσω της θα κρύβει μιζέρια. Χωρίς ελεύθερους χώρους, χωρίς πολιτιστική δραστηριότητα, χωρίς συμμετοχή των πολιτών. Ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε!
Τα επόμενα βήματα
Είναι γεγονός πως η λύση στο πρόβλημα δεν μπορεί να έρθει με «στρατιωτικούς» όρους. Ακόμα και μια πολύ μαζική και επιτυχημένη απόπειρα επανακατάληψης θα έχει να αντιμετωπίσει νέες, καθημερινές επιθέσεις των δυνάμεων καταστολής που εν τέλει θα πετύχουν τον σκοπό τους. Η μόνη ελπιδοφόρα προοπτική είναι η ανάπτυξη μιας πλατιάς εκστρατείας μέσα στην τοπική κοινωνία που να αναδεικνύει συνολικά το ζήτημα των ελεύθερων χώρων, όπως της «Rosa Nera» και της τσιμεντοποίησης/επιχειρηματικής αξιοποίησής τους και να εμπλέκει όσο το δυνατόν μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού στον αγώνα για να μπει φραγμός στα σχέδια της κυβέρνησης. Σε αυτή την κατεύθυνση πρέπει να ριχτούν όλες οι δυνάμεις του κινήματος την επόμενη περίοδο.
Ιστορικά στοιχεία
Η Rosa Nera (μαύρο ρόδο) είναι κτίριο το οποίο κατασκευάστηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας 1870-1880 και αξιοποιήθηκε ως οίκημα από τον Πασά. Βρίσκεται στα Χανιά στο λόφο Καστέλι στο κέντρο της Μινωικής Κυδωνίας, στον οικιστικό πυρήνα της πόλης, στο πιο κεντρικό σημείο της παλιάς πόλης των Χανίων με θέα το ενετικό λιμάνι.
Μετά την επανάσταση του 1897-1898 και την απελευθέρωση της Κρήτης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το κτίριο πέρασε στον Πρίγκιπα Γεώργιο, ο οποίος είχε οριστεί ως ύπατος αρμοστής έως και το 1905.
Κατά την Περίοδο της Γερμανικής Κατοχής το κτίριο αξιοποιήθηκε από τους Ναζί καθώς εγκαταστάθηκε η κομαντατούρα της Γκεστάπο.
Τα υπόγεια του κτιρίου αξιοποιήθηκαν ως κελιά για βασανιστήρια. Τέλος την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας του Παπαδόπουλου, εγκαταστάθηκε η στρατιωτική διοίκηση και η Ε.Σ.Α., χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της 5ης Μεραρχίας του Στρατού, όπου έμεινε και σαν όνομα το κτίριο της Μεραρχίας.
Το 1985 το κτίριο της Μεραρχίας περνάει από το Υπουργείο Άμυνας στο Υπουργείο Παιδείας, όπου στην συνέχεια δίνεται στο νεοσύστατο Πολυτεχνείο Κρήτης για να στεγάσει τις εκπαιδευτικές του δραστηριότητες. Από το 1985 έως και το 2004 το κτίριο δεν αξιοποιήθηκε με κανένα τρόπο.
