Το λεγόμενο «Summer Campus» της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, που διοργανώνεται φέτος από 7 έως 11 Ιουλίου στην Καναπίτσα Λιτοχώρου, δεν είναι μια απλή «εκδρομή γνωριμίας». Είναι ένα οργανωμένο πρόγραμμα εξοικείωσης ανηλίκων μαθητών με τις δομές, την πειθαρχία και την αισθητική του στρατού. Κάτω από τον τίτλο της «εμπειρίας ζωής» και της «ενημέρωσης για τις ευκαιρίες στις Ένοπλες Δυνάμεις», το κράτος καλεί νέους 16 και 17 ετών να συμμετέχουν σε δραστηριότητες στρατιωτικού τύπου.
Δεν πρόκειται για παιδαγωγική δραστηριότητα, αλλά για πολιτικό σχέδιο. Σχέδιο εξοικείωσης της κοινωνίας και κυρίως της νεολαίας με τον στρατό. Είναι η ίδια λογική που συναντάμε, πιο οργανωμένα, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Μια πανευρωπαϊκή τάση με συγκεκριμένη στόχευση
Στη Γαλλία, το περίφημο «Service National Universel», μια προαιρετική περίοδος υπηρεσίας στον στρατό, απευθύνεται σε εφήβους προκειμένου να τους φέρει σε επαφή με στρατόπεδα, στολές και δραστηριότητες «εθνικής συνοχής». Πάνω από 30.000 μαθητές συμμετείχαν το 2023 στο SNU, το οποίο σταδιακά επεκτείνεται ώστε να καταστεί υποχρεωτικό.
Στη Γερμανία «αξιωματικοί νεολαίας», οι λεγόμενοι Jugendoffiziere πραγματοποιούν κάθε χρόνο πάνω από 7.000 παρουσιάσεις σε σχολεία, προωθώντας τις «ειρηνευτικές αποστολές» και την αναγκαιότητα της στρατιωτικής παρουσίας της χώρας στο εξωτερικό. Προσπαθούν να στρατολογήσουν νεολαία στο γερμανικό στράτευμα και παραδίδουν μαθήματα για τις διεθνείς αποστολές του ΝΑΤΟ.
Στην Πολωνία, τα στρατιωτικά λύκεια πολλαπλασιάζονται, ενώ και στα υπόλοιπα σχολεία (όχι μόνο λύκεια, αλλά και γυμνάσια και δημοτικά) ο στρατός διοργανώνει ενημερωτικά προγράμματα για τις δραστηριότητές του, με τη στήριξη της κυβέρνησης.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Combined Cadet Force εκπαιδεύει μαθητές σε στρατιωτικές τακτικές με στόχο να τους εμφυσήσει την πειθαρχία και να αναδείξει τις αρχηγικές τους ικανότητες, ενώ εκπαιδεύει τους μαθητές και τις μαθήτριες και στη χρήση όπλων. Στην Ουγγαρία, όπου σήμερα βρίσκονται σε λειτουργία δύο στρατιωτικά λύκεια, η κυβέρνηση έχει βάλει στόχο να έχουν γίνει δέκα μέχρι το 2030.
Η κοινή ιδεολογική συνισταμένη όλων των παραπάνω είναι σαφής: να κατασκευαστεί ο νέος Ευρωπαίος πολίτης ως πειθαρχημένος, εθνικά ταυτισμένος, εκπαιδευμένος στην αποδοχή της βίας ως μέσο επίλυσης συγκρούσεων. Πρόκειται για μια ενιαία τάση, από ανατολή ως δύση: η νεολαία να εθιστεί στον μιλιταρισμό, να αναγνωρίσει τον στρατό ως θεσμό «ασφάλειας και σταθερότητας» και να προετοιμαστεί ιδεολογικά για την αποδοχή του πολέμου ως κανονικότητας.
Rearm Europe: η ΕΕ επενδύει στον πόλεμο
Η στρατιωτικοποίηση της εκπαίδευσης δεν έρχεται σε κενό αέρος. Εντάσσεται σε μια συνολική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που αποτυπώνεται με σαφήνεια στην πρωτοβουλία «Rearm Europe». Πρόκειται για ένα σχέδιο ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, με κεντρικό στόχο την αύξηση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών για την «ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος της Ευρώπης» στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού αλλά και για τις ανάγκες του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει πακέτα χρηματοδότησης ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ προς τις αμυντικές βιομηχανίες – με τη ρητή απαίτηση να αυξήσουν την παραγωγή σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Παράλληλα, ενισχύεται η συνεργασία με το ΝΑΤΟ, και προωθείται η ενοποίηση των στρατιωτικών πολιτικών των κρατών – μελών.
Ποιο είναι το πραγματικό διακύβευμα;
Σε μια περίοδο που οι εξοπλιστικές δαπάνες αυξάνονται ραγδαία σε όλη την Ευρώπη -με πρόσχημα πάντα την «άμυνα»- τα κράτη δεν μπορούν να πείσουν τις κοινωνίες με απλές κυβερνητικές αποφάσεις. Χρειάζονται κοινωνική συναίνεση, εθνική συνοχή, και νέες γενιές έτοιμες να αποδεχτούν τη στρατιωτική λογική ως αναγκαία και «φυσιολογική».
Σύμφωνα με πηγές του ΝΑΤΟ, οι συνολικές αμυντικές δαπάνες των κρατών – μελών αυξήθηκαν κατά 11% το 2023 σε σχέση με το 2022. Η Γαλλία προγραμματίζει να διαθέσει πάνω από 413 δισ. ευρώ για στρατιωτικές δαπάνες έως το 2030. Η Γερμανία δημιούργησε «ειδικό ταμείο» 100 δισ. ευρώ για στρατιωτικές επενδύσεις. Στην Ελλάδα, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ξεπερνά τα 5,4 δισ. ευρώ για το 2024 – τη στιγμή που τα σχολεία υποχρηματοδοτούνται και οι κοινωνικές ανάγκες παραμένουν ακάλυπτες.
Οι μαθητές, αντί να μαθαίνουν πώς να σκέφτονται κριτικά, πώς να αναζητούν την ειρήνη και τη συνεργασία, καλούνται να μάθουν να υπακούν, να συντάσσονται, να αποδέχονται την ιεραρχία και την επιβολή.
«Έξω ο στρατός από την τάξη»
Η στρατιωτικοποίηση της εκπαίδευσης δεν είναι ουδέτερη. Δεν αφορά τη «γνωριμία με τα επαγγέλματα» ή την «πληροφόρηση για τις Ένοπλες Δυνάμεις». Είναι μια σαφής ιδεολογική παρέμβαση που στοχεύει στον εθισμό της κοινωνίας στη λογική του πολέμου, της επιτήρησης, της πειθαρχίας και του ελέγχου.
Το εκπαιδευτικό και μαθητικό κίνημα πρέπει να αποκρούσει αυτή την προσπάθεια. Πρέπει να παλέψουμε για ένα σχολείο ανοιχτό, ελεύθερο, που να μορφώνει πολίτες και όχι υποψήφιους στρατιώτες. Ενάντια σε κάθε μορφή πειθαρχίας που καλλιεργεί τον φόβο, τον αυταρχισμό και την υποταγή. Να απαιτήσουμε πόρους για τη δημόσια εκπαίδευση, για βιβλία, δασκάλους, υποδομές και τέχνη – όχι για παραλλαγές και καψόνια.
