Δημοσιεύουμε μετάφραση συνέντευξης του Μάρκο Βερούτζιο (Marco Veruggio), μέλους της μαρξιστικής συλλογικότητας «Contro Corrente» (Ενάντια στο Ρεύμα) στην Ιταλία, που έδωσε στο InternationalistStandpoint.org.
- • Η Ιταλία βρίσκεται αντιμέτωπη με ακόμα μια πολιτική κρίση. Ποιοι είναι οι λόγοι για την παραίτηση του Ντράγκι;
Την Τετάρτη 21.07.2022 διεξήχθη η διαδικασία παροχής ψήφου εμπιστοσύνης στη Γερουσία (το Ανώτατο Τμήμα του ιταλικού Κοινοβουλίου) και τρία από τα κόμματα του μεγάλου συνασπισμού υπό τον Ντράγκι –η Forza Italia του Μπερλουσκόνι, η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά και το Κίνημα 5 Αστέρων– ψήφισαν εναντίον του.
Αλλά το ζήτημα είναι πιο γενικό – η κυβέρνηση Ντράγκι ήταν γεμάτη από εσωτερικές αντιφάσεις. Άλλωστε, οι βουλευτικές εκλογές θα γίνονταν σε κάθε περίπτωση την άνοιξη του 2023. Έτσι, αναπόφευκτα κατά την προεκλογική περίοδο το ένα κόμμα θα στρέφονταν ενάντια στο άλλο, οπότε η συγκυβέρνηση δεν θα μπορούσε να είναι ομαλή.
- • Ποιες συνθήκες οδήγησαν να συγκροτηθεί ο μεγάλος συνασπισμός υπό τον Ντράγκι, έναν τραπεζίτη, και ποιες είναι οι πολιτικές διαφορές που οδήγησαν σήμερα στην παραίτησή του;
Στις αρχές του 2021 η ιταλική κυβέρνηση είχε επικεφαλής τον ηγέτη του Κινήματος 5 Αστέρων, Τζουζέπε Κόντε, και υποστηριζόταν από έναν κεντροαριστερό συνασπισμό που σχηματίστηκε από το Κίνημα 5 Αστέρων, το Δημοκρατικό Κόμμα και τη LeU, μια διάσπαση του Δημοκρατικού Κόμματος με σοσιαλδημοκρατικό υπόβαθρο.
Το Κίνημα 5 Αστέρων ήταν το μεγαλύτερο κόμμα στο Κοινοβούλιο. Εκπροσωπεί τα συμφέροντα των μικρών επιχειρήσεων, των ελεύθερων επαγγελματιών και των απλών ανθρώπων που ελκύονται από τη ρητορική κατά των μεγάλων επιχειρήσεων. Η ευρωπαϊκή και η ιταλική άρχουσα τάξη δεν εμπιστεύονταν τον Κόντε και προτιμούσαν μια πιο αξιόπιστη κυβέρνηση για να διαχειριστεί τον θησαυρό των σχεδόν 200 δισεκατομμυρίων ευρώ που είχε δεσμευτεί να καταβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Ιταλία (στο πλαίσιο της πανδημίας του κορονοϊού και άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων). Ο Ντράγκι, πρώην τραπεζίτης της Goldman Sachs και επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ήταν η τέλεια λύση.
Ένας κοινοβουλευτικός ελιγμός με επικεφαλής τον πρώην πρωθυπουργό, Ματέο Ρέντσι, ανέτρεψε τον Κόντε του Κινήματος 5 Αστέρων και τοποθέτησε τον Ντράγκι στη θέση του. Ο «μεγάλος συνασπισμός» υπό την ηγεσία του πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ σχηματίστηκε από τη Forza Italia και τη Λέγκα του Βορρά (αυτοαποκαλούνται «Κεντροδεξιός Συνασπισμός»), από την Italia Viva του Ρέντσι (κέντρο) και από το Δημοκρατικό Κόμμα και τη LeU (κεντροαριστερός συνασπισμός). Τα Fratelli d’ Italia («Αδέλφια της Ιταλίας», ένα λαϊκιστικό δεξιό κόμμα, το οποίο αποτελεί επίσης μέρος του Κεντροδεξιού Συνασπισμού) προσχώρησαν στις τάξεις της αντιπολίτευσης –αν και μέρος της ηγεσίας τους θα προτιμούσε μια κριτική υποστήριξη στον Ντράγκι– μαζί με την Sinistra Italiana (Ιταλική Αριστερά) και ορισμένες μικρότερες ομάδες.
Στην αρχή ο Ντράγκι και η «Κυβέρνηση των Καλύτερων» (όπως χαρακτηρίζονταν η κυβέρνησή του από την άρχουσα τάξη), είχαν μια πανηγυρική υποδοχή σαν να ήταν οι σωτήρες του Έθνους, αλλά μήνα με τον μήνα οι αντιθέσεις μεταξύ των κομμάτων του μεγάλου κεφαλαίου και των μικροαστικών κομμάτων εντός του συνασπισμού γίνονταν όλο και πιο εκρηκτικές.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτέλεσε σημείο καμπής, καθώς οι οικονομικές κυρώσεις και ο πληθωρισμός έπληξαν ιδιαίτερα τους μικρούς επιχειρηματίες και η πλειοψηφία του ιταλικού λαού δεν συμφωνεί με την πολιτική του Ντράγκι στο ζήτημα αυτό. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, η Ιταλία αποτελεί τον πιο πιστό σύμμαχο των ΗΠΑ, ενώ στον οικονομικό τομέα ο Ντράγκι προσπάθησε να ακυρώσει ορισμένα μέτρα και επιδοτήσεις που εφάρμοσε η προηγούμενη κυβέρνηση υπέρ των ανέργων και των εταιρειών που ανακαινίζουν παλιές κατοικίες και να «απελευθερώσει» υπηρεσίες όπως τα ταξί κ.α., επιτιθέμενος έτσι και πάλι στις μικρές επιχειρήσεις, που αποτελούν μέρος της κοινωνικής βάσης της Λέγκας του Βορρά και των Αδελφιών της Ιταλίας.
Η πτώση του Ντράγκι αντανακλά αυτές τις μεγάλες αντιφάσεις. Πριν από μια εβδομάδα, ακόμη και ένας πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος παρατήρησε ότι η «Κυβέρνηση των Καλύτερων» δεν είναι απαραίτητα η καλύτερη των κυβερνήσεων.
- • Γιατί δεν ήταν διατεθειμένος να κάνει έναν συμβιβασμό, δηλαδή κάποιες παραχωρήσεις προς το Κίνημα 5 Αστέρων, προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία;
Δεν είναι εύκολο να απαντηθεί αυτή η ερώτηση. Δεν είμαι σίγουρος αν η επιλογή του έγινε ύστερα από κάποια πολιτική εκτίμηση ή ήταν απλώς ένα λάθος ή μια πράξη αλαζονείας. Εννοώ ότι δεν ξέρουμε εάν προσπάθησε να εκβιάσει τις καταστάσεις ή αν έβαλε σκόπιμα τέλος στην ίδια του την κυβέρνηση. Θα ήθελε ο Ντράγκι να παίξει κάποιον πολιτικό ρόλο μετά τις εκλογές; Θα ήθελε να απεμπλακεί και να γίνει, για παράδειγμα, ο επόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ; Τους επόμενους μήνες θα καταλάβουμε γιατί είπε «όχι» σε κάποιον συμβιβασμό.
- • Τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για την άρχουσα τάξη της Ιταλίας και για το κατεστημένο της ΕΕ;
Η ιταλική άρχουσα τάξη είναι κατακερματισμένη και η ευρωπαϊκή επίσης. Έτσι, για ορισμένα στρώματα της ευρωπαϊκής και της ιταλικής άρχουσας τάξης, η απειλή μιας κεντροδεξιάς κυβέρνησης που θα σχηματιστεί από λαϊκιστικούς-ακροδεξιούς σχηματισμούς όπως η Λέγκα του Βορρά και τα Αδέλφια της Ιταλίας θα είναι ένα σημαντικό πρόβλημα. Ωστόσο, με την πολιτική της θα διευκολύνει κάποια άλλα στρώματα, υπερασπίζοντας τα συμφέροντά τους, καθώς επίσης και στο να αποκτήσουν περισσότερα περιθώρια ελιγμών και μεγαλύτερη ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
- • Ποιες είναι οι κοινωνικές συνθήκες πίσω από αυτή την πολιτική κρίση, ποιος είναι ο αντίκτυπός της στις μάζες του πληθυσμού;
Αυτό που κυριαρχεί είναι ο φόβος και η απογοήτευση.
Πριν από πέντε χρόνια, όταν το Κίνημα 5 Αστέρων έγινε το μεγαλύτερο κόμμα στο Κοινοβούλιο, υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες από αυτό. Μίλησαν στο όνομα των πολιτών και υποσχέθηκαν να εφαρμόσουν διαδικασίες «άμεσης δημοκρατίας» και πολιτικές κατά των μεγάλων επιχειρήσεων και της διαφθοράς. «Θα ανοίξουμε το Κοινοβούλιο όπως μια κονσέρβα με τόνο» ήταν το σύνθημά τους. Παρ’ όλα αυτά, σχημάτισαν αρχικά συνασπισμό με τη Λέγκα του Βορρά, στη συνέχεια με το Δημοκρατικό Κόμμα και τελικά υποστήριξαν έναν πρώην τραπεζίτη της Goldman Sachs.
Τα στρώματα των εργαζομένων και της νεολαίας, που το 2018 πίστευαν ότι μια κυβέρνηση με επικεφαλής το Κίνημα 5 Αστέρων θα τους βοηθούσε, σήμερα απογοητεύονται τρομερά. Υποθέτω ότι, τηρουμένων των αναλογιών, πρόκειται για μια παρόμοια αντίδραση στη χρεοκοπία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα.
- • Ποιος είναι ο ρόλος που έχει παίξει ο πόλεμος στην Ουκρανία στην παρούσα κρίση;
Όπως αναφέρθηκε ήδη, η πλειοψηφία των Ιταλών δεν συμφωνεί με τις πολιτικές που εφαρμόζει ο Ντράγκι για να αντιμετωπίσει τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία – αποστολή όπλων στην Ουκρανία, αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στον προϋπολογισμό κατά 15 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως και ούτω καθεξής. Η αίσθηση που κυριαρχεί στους χώρους εργασίας είναι ότι οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να πληρώσουν για έναν παράλογο πόλεμο.
- • Τι συμβαίνει στο πεδίο της οικονομίας, με τον πληθωρισμό, το υψηλό δημόσιο χρέος κ.λπ. Ποιος είναι ο αντίκτυπος στην εργατική τάξη και τη νεολαία;
Η κατάσταση μοιάζει με τις «Δέκα Πληγές του Φαραώ»: πόλεμος, ξηρασία και καύσωνας, καταστροφή των γεωργικών εκτάσεων και εκτίναξη των τιμών στα ύψη. Όλες αυτές οι συμφορές πλήττουν τη χώρα ενώ πλησιάζει η ώρα της αποπληρωμής των τεράστιων δανείων προς την ΕΕ.
Εν τω μεταξύ, υπάρχουν 5,6 εκατομμύρια άνθρωποι (σε σύνολο 60 εκ.) που ζουν σε συνθήκες απόλυτης φτώχειας, αριθμός που έχει τριπλασιαστεί από το 2005. Ο πληθωρισμός χτυπάει τους μισθούς και περισσότερες από τις μισές νέες θέσεις εργασίας είναι επισφαλείς, το υψηλότερο ποσοστό από το 1977.
- • Θεωρείς ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να οδηγήσει σε μαζικές κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες;
Μπορεί, φυσικά, αλλά νομίζω ότι είναι απίθανο να δούμε μαζικά και γενικευμένα κινήματα – είναι πιο πιθανό να έχουμε τοπικές και κλαδικές κινητοποιήσεις. Από την άλλη πλευρά, η πανδημία και ο πόλεμος έχουν επηρεάσει το επίπεδο συνείδησης των εργαζομένων και της νεολαίας, έτσι ώστε τα επόμενα χρόνια να είναι πολιτικά πολύ γόνιμα για τη σοσιαλιστική Αριστερά.
- • Ποια είναι η εκτίμηση για τις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου; Ποιος θεωρείς ότι θα καταφέρει να επωφεληθεί από την κατάσταση;
Οι περισσότεροι αναλυτές αναμένουν νίκη του «Συνασπισμού της Κεντροδεξιάς» υπό την ηγεσία της Τζόρτζια Μελόνι (Αδέλφια της Ιταλίας). Αυτό είναι το πιο πιθανό σενάριο, αλλά δεν αποκλείονται και οι εκπλήξεις. Λόγω του εκλογικού νόμου, ο Συνασπισμός της Κεντροδεξιάς ενδέχεται να μην λάβει επαρκή αριθμό εδρών στη Γερουσία. Αυτό θα μπορούσε να τον αναγκάσει σε μεγαλύτερες συμμαχίες, οι οποίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Μελόνι να αντιμετωπίσει την επικείμενη κρίση.
Επιπλέον, την περασμένη εβδομάδα πραγματοποιήθηκαν ορισμένες σημαντικές διασπάσεις. Ο Λουίτζι Ντι Μάιο, πρώην επικεφαλής του Κινήματος 5 Αστέρων και υπουργός Εξωτερικών, αποχώρησε με 60 βουλευτές και ίδρυσε νέο κόμμα. Ακόμα, ύστερα από την ψήφο του Forza Italia εναντίον του Ντράγκι, 3 υπουργοί και εξέχουσες προσωπικότητες του περιβάλλοντος του Μπερλουσκόνι εγκατέλειψαν το κόμμα.
Θα έλεγα ότι βρισκόμαστε εν μέσω ενός κύματος αποσύνθεσης και αναδιάταξης του πολιτικού σκηνικού, τα αποτελέσματα του οποίου δεν είναι ακόμη σαφή.
- • Ποια είναι η κατάσταση της Ακροδεξιάς στην Ιταλία και ποιες είναι οι προοπτικές της;
Κατ’ αρχήν να δούμε ποιοι εντάσσονται στην Ακροδεξιά του ιταλικού πολιτικού σκηνικού και ποιες είναι οι αποχρώσεις της. Αναφέρθηκαν ήδη τα Αδέλφια της Ιταλίας και η Λέγκα του Βορρά ως επίσημα μέλη του «Κεντροδεξιού Συνασπισμού» μαζί με τη Forza Italia. Οι περισσότεροι αριστεροί σχολιαστές θα χαρακτήριζαν τον Σαλβίνι και την Μελόνι ως «φασίστες». Ο σωστός χαρακτηρισμός τους θα ήταν «εθνικιστές» και «αντιδραστικοί», αλλά όχι φασίστες, που χρησιμοποιούν ακροδεξιά ρητορική. Τα κόμματά τους είναι μάλλον συντηρητικά νεοφιλελεύθερα κόμματα, με μικρούς κύκλους ακροδεξιών ακτιβιστών στις γραμμές τους, ενώ η Forza Italia είναι ένα παραδοσιακό φιλελεύθερο δεξιό κόμμα. Τα κόμματα αυτά περνάνε την ίδια κρίση που αντιμετωπίζουν όλα τα ιταλικά κόμματα του κατεστημένου.
Οι μικρές ακροδεξιές και νεοφασιστικές ομάδες αντιμετωπίζουν μεγάλη κρίση για διαφορετικούς λόγους. Ορισμένες από αυτές προσπάθησαν να επωφεληθούν από το κίνημα κατά των εμβολίων, αλλά με φτωχά αποτελέσματα. Ολόκληρη η ηγεσία της Forza Nuova βρίσκεται στη φυλακή, αφού οργάνωσε την επίθεση στα κεντρικά γραφεία της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας της Ιταλίας (CGIL) στη Ρώμη κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης εναντίον των εμβολιασμών τον Οκτώβριο του 2021. Ο ηγέτης του Casapound, των «φασιστών της νέας χιλιετίας», εγκατέλειψε πρόσφατα το κόμμα.
- • Υπάρχει ελπίδα να ανακάμψει η Αριστερά υπό τις παρούσες συνθήκες, μετά τη μαζική κρίση της τα τελευταία 10-15 χρόνια;
Η Κομμουνιστική Επανίδρυση και άλλες αριστερές ομάδες, μαζί με τον πρώην Δήμαρχο της Νάπολης, ίδρυσαν την Λαϊκή Ενότητα (Unità Popolare) πριν από μερικές εβδομάδες. Πρόκειται για μια όχι πολύ πετυχημένη προσπάθεια να μιμηθεί το γαλλικό NUPES με επικεφαλής τον Μελανσόν. Πράγματι, δεν έβγαλαν κανένα συμπέρασμα από την εμπειρία του ψηφοδελτίου «Λίστα Τσίπρα» που είχε δημιουργηθεί το 2014.
Αντί να εστιάζουν στις κοινωνικές αντιφάσεις συνεχίζουν να επηρεάζονται από την ασθένεια του «κοινοβουλευτικού κρετινισμού». Ως εκ τούτου, νομίζω ότι δεν μπορεί να προκύψει τίποτα καινούργιο από αυτές τις οργανώσεις. Ωστόσο, υπάρχει ακόμα πολλή δουλειά που πρέπει να γίνει, δηλαδή να προετοιμαστεί το έδαφος για μια νέα γενιά μαρξιστών, η οποία θα μπορούσε να ξεδιπλωθεί μόνο μέσα από τη μελέτη, τη συζήτηση και την παρέμβαση στην ταξική πάλη.
