Της Ηλέκτρας Κλείτσα
Οι ισπανικές εκλογές επιφύλασσαν άσχημα νέα για την αριστερή εκλογική συνεργασία των Unidos Podemos (ανάμεσα στο Podemos του Π. Ιγκλέσιας και την «Ενωμένη Αριστερά»). Συγκεκριμένα, ανατρέποντας τις δημοσκοπήσεις, αλλά και το γενικό κλίμα που ήθελε τους Unidos Podemos δεύτερο κόμμα[1] τα αποτελέσματα ήταν αρκετά διαφορετικά.
Το δεξιό Λαϊκό Κόμμα του Μαριάνο Ραχόι ήρθε πρώτο με περίπου 33% και 137 έδρες, σημειώνοντας άνοδο (από 28,7% και 123 έδρες) χωρίς όμως να συγκεντρώνει τον απαραίτητο αριθμό βουλευτών προκειμένου να προχωρήσει στο σχηματισμό κυβέρνησης. Το PSOE («Σοσιαλιστικό Κόμμα», αντίστοιχο του ΠΑΣΟΚ) συγκέντρωσε περίπου 23% και 85 έδρες, παρά τα προγνωστικά με βάση τα οποία ερχόταν τρίτο κόμμα, ενώ οι Unidos Podemos δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν κατά πολύ το αποτέλεσμα που είχαν πάρει οι Podemos μόνοι τους στις προηγούμενες εκλογές (21,2% και 71 από 69 έδρες). Σημαντικές απώλειες είχαν και οι κεντροδεξιοί Ciudadanos (κόμμα αντίστοιχο με το ελληνικό «Ποτάμι») που συγκέντρωσαν περίπου 12% και 32 έδρες, από 40 που είχαν στην προηγούμενη βουλή.
Μειωμένη ήταν και η συμμετοχή στις εκλογές, αφού από 73,2% περίπου των ψηφοφόρων που εμφανίστηκαν στις κάλπες τον περασμένο Δεκέμβρη, στις τελευταίες εκλογές ψήφισε περίπου το 70% των εγγεγραμμένων. Δεδομένης της αδυναμίας του πρώτου κόμματος να σχηματίσει κυβέρνηση, το επόμενο διάστημα θα γίνει προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης συνεργασίας. Μια προσπάθεια που δε θα είναι εύκολη, αφού ακόμη και με τη στήριξη των «Ciudadanos», το «Λαϊκό Κόμμα» δε συγκεντρώνει τον απαραίτητο αριθμό εδρών για το σχηματισμό κυβέρνησης (απαιτούνται 176 έδρες, ενώ το άθροισμα τους είναι 169).
Γιατί «άντεξε» ο Ραχόι;
Παρά την αναπόφευκτη φθορά και απαξίωση με την οποία βρίσκονται αντιμέτωπα τα κόμματα του συστήματος πανευρωπαϊκά, το «Λαϊκό Κόμμα» κατάφερε να επιβιώσει και μάλιστα με άνοδο. Όλα τα τελευταία χρόνια η ισπανική κοινωνία βιώνει τη λιτότητα και την πτώση του βιοτικού της επιπέδου, με αύξηση της ανεργίας, μείωση εισοδημάτων για τους εργαζόμενους, εξώσεις, υποβάθμιση των κοινωνικών υπηρεσιών, κλπ.
Ωστόσο, οι τελευταίοι μήνες, από τις εκλογές του περασμένου Δεκέμβρη μέχρι σήμερα, αποτέλεσαν μια περίοδο μουδιάσματος και αναμονής για τους Ισπανούς εργαζόμενους, αφού δεν υπήρχε κυβέρνηση, επομένως δεν υπήρχαν και νέες επιθέσεις στα δικαιώματα και τις κατακτήσεις τους.[2] Έτσι, το «Λαϊκό Κόμμα» κατάφερε να επενδύσει στη λογική της αποφυγής της ακυβερνησίας, αντλώντας κυρίως από τη δεξαμενή των «Ciudadanos», που στις προηγούμενες εκλογές είχαν συγκεντρώσει βασικά ψήφους διαμαρτυρίας από τα δεξιά.
Το αποτέλεσμα των Unidos Podemos
Αν και η εκλογική συνεργασία ανάμεσα σε δυο μαζικά αριστερά κόμματα θα μπορούσε να αποτελέσει πραγματική ελπίδα και διέξοδο για μεγάλα τμήματα της κοινωνίας, το εκλογικό αποτέλεσμα δείχνει ότι η συγκεκριμένη συνεργασία δεν κατάφερε να εμπνεύσει.
Καταρχήν οι ίδιοι οι Podemos, που αποτελούν τη μεγαλύτερη δύναμη της συμμαχίας, έχουν σε μεγάλο βαθμό ταυτιστεί με το ΣΥΡΙΖΑ και αυτό δε συμβαίνει μόνο εξαιτίας της σχέσης τους μαζί του. Συμβαίνει κυρίως επειδή το πρόγραμμα και οι θέσεις τους δεν έχουν να παρουσιάσουν τίποτα που να δίνει στον κόσμο την ελπίδα ότι αν αποτελούσαν τον κορμό της επόμενης κυβέρνησης θα κρατούσαν άλλη στάση από την υποταγή στους δανειστές.
Σε μια σειρά κομβικά ζητήματα, όπως για παράδειγμα η σχέση της χώρας με την ΕΕ και το Ευρώ, ή τον έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, οι Podemos όχι μόνο δεν έχουν καθαρή θέση προς τα έξω, αλλά δεν έχουν κάνει καν τις σχετικές συζητήσεις στο εσωτερικό τους.
Έτσι κι αλλιώς, δεν πρόκειται για ένα κόμμα με δομές, συνεδριάσεις, όργανα κλπ, αλλά ένα χαλαρό δίκτυο, στο οποίο οι αποφάσεις είναι αυτές που παίρνει μόνη της η ηγεσία, μετά από διαδικτυακές ψηφοφορίες των μελών, οι οποίες στην καλύτερη περίπτωση έχουν συμβουλευτικό χαρακτήρα. Το θέμα της εσωτερικής δημοκρατίας αποτελεί επομένως κεντρικό πρόβλημα στην περίπτωση των Podemos.
Επιπλέον, τα σενάρια για εκλογική συνεργασία μεταξύ Podemos και PSOE που κυκλοφορούσαν όλο το διάστημα μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων, μάλλον αποθάρρυναν ένα σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων των Podemos: το πιο ριζοσπαστικό κομμάτι των άλλοτε υποστηρικτών του, που δεν είχε ιδιαίτερη διάθεση να δει ένα κόμμα που γεννήθηκε μέσα από το κίνημα των «Αγανακτισμένων» να μετατρέπεται σε «μια από τα ίδια».
Στην πραγματικότητα οι Ποδέμος επιχείρησαν την προηγούμενη περίοδο να κινηθούν προς τα δεξιά έχοντας τη συνηθισμένη, στις γραμμές της ρεφορμιστικής Αριστεράς, αυταπάτη ότι έτσι θα ενισχύσουν την εκλογική τους απήχηση. Πλήρωσαν το κόστος της ασυνέπειας και της ασάφειας.
Brexit και τρομοκρατία
Την ίδια ώρα, ο πανικός που προσπαθεί να σπείρει το σύστημα πανευρωπαϊκά πριν και μετά το δημοψήφισμα στη μεγάλη Βρετανία έχει σε ένα βαθμό πιάσει τόπο.
Η υστερία των μέσων ενημέρωσης και των εκπροσώπων του συστήματος, σύμφωνα με την οποία κάθε παρέκκλιση από τον ευρωπαϊκό δρόμο ισοδυναμεί με βιβλική καταστροφή, φαίνεται πως έπαιξε κάποιο ρόλο στο να οδηγήσει ένα τμήμα των Ισπανών ψηφοφόρων μακριά από «πειραματισμούς» τύπου Podemos. Οι ισπανικές εκλογές συνέβησαν ακριβώς τη στιγμή που η τρομοϋστερία που καλλιέργησαν (και συνεχίζουν) οι άρχουσες τάξεις της ΕΕ σε σχέση με το Brexit βρισκόταν στο απόγειό της.
Παρά το γεγονός ότι οι Ποδέμος δεν έχουν σε καμία περίπτωση θέση υπέρ της εξόδου από το ευρώ και την ΕΕ, την ίδια στιγμή δεν μπορούσαν να προσφέρουν καθαρή πρόταση και προοπτική για όλους τους λόγους που αναφέραμε πιο πάνω. Κι αυτό ενέτεινε την ανησυχία για πιθανούς τυχοδιωκτισμούς – μετά και την εμπειρία με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Το επόμενο διάστημα
Η κυβέρνηση που θα σχηματιστεί την επόμενη περίοδο (που το πιο πιθανό είναι να έχει ως κορμό το «Λαϊκό Κόμμα») θα βάλει τέλος στα ερωτηματικά περί ακυβερνησίας. Αυτό που δεν πρόκειται να καταφέρει όμως είναι να φέρει σταθερότητα στην οικονομία και την κοινωνία καθώς αυτό που σίγουρα θα δούμε θα είναι νέες επιθέσεις στο βιοτικό επίπεδο και τις κατακτήσεις. Η κοινωνία θα αναγκαστεί ξανά να μπει στο δρόμο της αντίστασης και του αγώνα.
Το κεντρικό ερώτημα όμως είναι τι θα κάνει η ισπανική Αριστερά. Αν οι Unidos Podemos βγάλουν τα σωστά συμπεράσματα από το εκλογικό αποτέλεσμα και από τη συνεχιζόμενη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, τότε μπορεί να γίνουν καταλύτης για μεγάλες ανατροπές όχι μόνο για την Ισπανία αλλά για όλη την Ευρώπη. Σωστά συμπεράσματα σημαίνει καθαρές θέσεις, όχι μασημένα λόγια, σοσιαλιστική απάντηση στην κρίση και εξήγηση ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρχει σαν ενιαίο σύνολο στη βάση του καπιταλιστικού συστήματος. Σε αντίθετη περίπτωση η πιθανότητα το εκλογικό αποτέλεσμα να είναι η αρχή μιας περιόδου βαθιάς κρίσης στις γραμμές των Unidos Podemos κάθε άλλο παρά μικρή είναι.
