Άρθρο του Oisín Kelly (Όσιν Κέλι)
«Σοσιαλιστικό Κόμμα-CWI», αδελφή οργάνωση του «Ξ» στην Ιρλανδία
Επιμέλεια Νίκος Κοκκάλης
Μια από τις πιο καταπιεσμένες μειονότητες της ιρλανδικής κοινωνίας, οι «Ταξιδιώτες» («Travellers») που από την 1η Μάρτη έχουν αναγνωριστεί επίσημα ως εθνότητα στη Νότια Ιρλανδία (κάτι που ισχύει εδώ και χρόνια για τη Βόρεια Ιρλανδία) βρίσκεται το τελευταίο διάστημα σε σημαντικές κινητοποιήσεις διεκδικήσεις ίσων δικαιωμάτων. Παρά την επίσημη αναγνώριση, η οποία αποτελεί μια μεγάλη νίκη μετά από ένα σκληρό και πολυετή αγώνα, οι «Ταξιδιώτες» συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν το ρατσισμό και την προκατάληψη.
Η ιστορία των «Ταξιδιωτών»
Οι «Ταξιδιώτες» αποτελούν διακριτό κομμάτι της Ιρλανδικής κοινωνίας εδώ και αιώνες, με τη δική του πολιτιστική κληρονομιά, έθιμα και παραδόσεις. Παρ’όλα αυτά, η ιστορία των «Ταξιδιωτών» δε διδάσκεται ούτε στα σχολεία, ούτε στα πανεπιστήμια! Είναι σαν να μην υπήρξαν ποτέ στο παρελθόν!
Υπάρχουν πολλές απόψεις στην ιρλανδική ιστοριογραφία για τους «Ταξιδιώτες». Η κυρίαρχη λέει ότι εμφανίστηκαν με το Μεγάλο Λοιμό του 1840, ως «αποτυχημένοι αγρότες», που εκδιώχτηκαν (όπως και εκατομμύρια άλλοι άνθρωποι) από τα χωράφια τους. Η θεωρία αυτή χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, για να δικαιολογήσει το ρατσισμό και τις διακρίσεις που υφίστανται. Αύτη όμως η εκδοχή φαίνεται να είναι απαρχαιωμένη, μιας και νεότερες έρευνες, με βάση τον έλεγχο DNA, τοποθετούν την εμφάνιση των «Ταξιδιωτών» στην εποχή των Κελτών, πολύ πριν την κατάληψη της Ιρλανδίας από τους Άγγλους ιμπεριαλιστές.
Στην πραγματικότητα, προτού να αναπτυχθεί η βιομηχανία, οι νομαδικοί λαοί αποτελούσαν ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας και της οικονομίας. Η Ιρλανδία, μέχρι και τη βιομηχανική επανάσταση ήταν μια κατά βάση αγροτική κοινωνία, που είχε την ανάγκη ειδικευμένου δυναμικού, όπως πεταλωτών και εμπόρων αλόγων, με τη δυνατότητα να μετακινούνται συχνά. Οι «Ταξιδιώτες» ασχολήθηκαν σε μεγάλο βαθμό με αυτού του είδους τις εργασίες, που για όσο διάστημα η Ιρλανδία ήταν μια αγροτική οικονομία, έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην ύπαρξή της.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στην ιστορία για το πως μια εθνότητα μπορεί να διατηρήσει την ταυτότητα και τις παραδόσεις της, ενώ αποτελεί μειονότητα, ιδιαίτερα όταν σχετίζεται με ένα συγκεκριμένο κομμάτι της οικονομίας (π.χ. Εβραίοι, Αρμένιοι κ.α.). Το ίδιο ισχύει με τον πολιτισμό και τις παραδόσεις των «Ταξιδιωτών» τη γλώσσα, τη μουσική και την οργάνωση της οικογένειας, που ανάγονται στην Κέλτικη κουλτούρα, πριν από την κατάκτηση της Ιρλανδίας.
Όμως, τον εικοστό αιώνα, η Ιρλανδική οικονομία άλλαξε. Τόσο η ανάπτυξη της βιομηχανίας, όσο και η βιομηχανοποίηση της γεωργίας, αχρήστευσαν ουσιαστικά τα επαγγέλματα με τα οποία ασχολούνταν οι «Ταξιδιώτες». Και την ίδια εποχή, δημιουργήθηκαν δύο συντηρητικότατα καπιταλιστικά κράτη στην Ιρλανδία, που άρχισαν να ακολουθούν ρατσιστικές πολιτικές.
Ιδίως στο Νότο ο ρατσισμός ήταν διάχυτος. Συνήθως οι «Ταξιδιώτες» δεν είχαν πρόσβαση στην εκπαίδευση, ενώ έπεφταν συχνά θύματα βίας. Επιπλέον, το ρεύμα αστυφιλίας που αναπτύχθηκε, επηρέασε αρνητικά τους «Ταξιδιώτες», αφού πολλοί Ιρλανδοί μετοικούσαν στις πόλεις, όπου δεν υπήρχε ανάγκη για τα παραδοσιακά επαγγέλματα των «Ταξιδιωτών».
Στη δεκαετία του 1960, η κυβέρνηση της Ιρλανδίας δημιούργησε μια επιτροπή, η οποία σε συνεργασία με την εκκλησία, τους γαιοκτήμονες και τους μεγαλοεπιχειρηματίες, έβαλε στόχο να απομακρύνει τους «Ταξιδιώτες» από την υπόλοιπη κοινωνία.
Η στρατηγική ήταν να «παραχωθούν» οι «Ταξιδιώτες» στην άκρη των πόλεων, σε ακατάλληλα καταλύματα. Όσο μεγάλωναν τα προάστια, οι πολιτικοί του Fianna Fail και του Finne Gael, των δύο βασικών δεξιών κομμάτων, έπαιζαν το παιχνίδι του διαίρει και βασίλευε ανάμεσα στους «Ταξιδιώτες» και την υπόλοιπη κοινωνία. Παράλληλα, η αστυνομία χρησιμοποιούσε υπέρμετρη βία για να εκκενώσει «παράνομους τόπους διαμονής» των «Ταξιδιωτών».
Οι διακρίσεις συνεχίζονται
Σήμερα οι «Ταξιδιώτες» είναι το πιο περιθωριοποιημένο κομμάτι της ιρλανδικής κοινωνίας. Το τελευταίο διάστημα όμως, η κατάσταση έχει αρχίσει να αλλάζει, με μεγάλα τμήματα των «Ταξιδιωτών» να δείχνουν σημαντική διάθεση για αντίσταση ενάντια στο ρατσισμό και τις διακρίσεις.
Η ανισότητα είναι κομμάτι της καθημερινότητας. Στη Βόρεια Ιρλανδία επτά στους δέκα «Ταξιδιώτες» έχουν υποστεί ρατσιστικές συμπεριφορές στο σχολείο ή σε δημόσιες υπηρεσίες, και τρεις στους τέσσερις όταν έψαχναν να βρουν σπίτι. Στη Νότια Ιρλανδία, ένας στους τρεις δεν έχει πρόσβαση σε νερό, ηλεκτρικό και αποχέτευση. 55% των «Ταξιδιωτών» της Νότιας Ιρλανδίας εγκαταλείπουν το σχολείο στα 15 τους, ενώ πάνω από ένας στους τέσσερις 14χρονους «Ταξιδιώτες» της Βόρειας Ιρλανδίας δεν πηγαίνει στο σχολείο. Μόνο το 1% από τους «Ταξιδιώτες» έχει κάποιο πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης, τόσο στη Βόρεια, όσο και στη Νότια Ιρλανδία.
Στη Νότια Ιρλανδία, 87% των ανδρών και 81% των γυναικών δεν έχουν εργασία, ενώ στη Βόρεια, το συνολικό ποσοστό φτάνει στο 86.6%. Τα ποσοστά των αυτοκτονιών είναι έξι φορές μεγαλύτερα από τον μέσο όρο στον Νότο. Σχεδόν όλες οι οικογένειες των «Ταξιδιωτών» υποφέρουν από αυτοκτονίες και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας που προκαλούνται από τις διακρίσεις τις οποίες υφίστανται. Οι μισοί πεθαίνουν πριν να φτάσουν τα 40, ενώ το 10% του πληθυσμού πεθαίνει πριν να συμπληρώσει το δεύτερο έτος της ζωής του. Το 32% πεθαίνει πριν να φτάσει τα 25 και το 80% δεν ξεπερνάει τα 65 χρόνια ζωής.
Ο λόγος για τα πολύ υψηλά αυτά ποσοστά είναι κατά κύριο λόγο οι ακατάλληλες συνθήκες στέγασης. Οι δήμοι στριμώχνουν τις κατοικίες των «Ταξιδιωτών» σε ακατάλληλες περιοχές, πολλές φορές μακριά από τις πόλεις, όπου δημιουργούνται επικίνδυνοι καταυλισμοί. Τον Οκτώβρη του 2015, δέκα «Ταξιδιώτες», ανάμεσα τους πέντε παιδιά κάτω των εννιά ετών έχασαν τη ζωή τους όταν εκδηλώθηκε πυρκαγιά σε έναν τέτοιο καταυλισμό στην περιοχή Κάρικμάινς (Carrickmines). Μετά τη φωτιά, ξέσπασαν ρατσιστικές διαδηλώσεις ενάντια στους «Ταξιδιώτες», ιδίως όταν ανακοινώθηκε ότι η μετεγκατάσταση του καταυλισμού σε άλλο χώρο, πιο κοντά στην πόλη.
Τον Απρίλη του ίδιου χρόνου, λόγω υπερπληθυσμού στους καταυλισμούς της περιοχής Λόουθ (Louth) 23 οικογένειες εγκαταστάθηκαν σε μια περιοχή που αποτελούσε στο παρελθόν τόπο εγκατάστασης των «Ταξιδιωτών». Η αντίδραση της αστυνομίας και του Δημου ήταν άμεση. Τους έκαναν έξωση το Γενάρη του 2016, και στη συνέχεια ο Δήμος αρνήθηκε να επικοινωνήσει με όσες από τις οικογένειες είχαν νομική υποστήριξη!
Αγώνας για τα δικαιώματα των «Ταξιδιωτών»
Μέσα στη διετία 2015-2016, μια σειρά Δήμων δεν έκανε απολύτως καμία δαπάνη για τη στέγαση των «Ταξιδιωτών», παρά το γεγονός ότι όλοι οι Δήμοι χρηματοδοτούνται για το σκοπό αυτό! Ανάμεσα τους και ο Δήμος του Νταν Λονγκχάιαρ (Dun Longhaire) στα όρια του οποίου σημειώθηκε η πυρκαγιά του 2015! Έτσι ξεκίνησε ένας μεγάλος αγώνας για την στέγαση των «Ταξιδιωτών» σε αξιοπρεπείς κατοικίες.
Η νεολαιίστικη εκστρατεία για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων του 2015 στην Ιρλανδία, ο αγώνας των Αμερικανών Ιθαγενών στο Standing Rock και το κίνημα «Black Lives Matter» στις ΗΠΑ, ενέπνευσαν μια γενιά νεαρών «Ταξιδιωτών». Πολλοί από αυτούς βγηκαν στα social media με το hashtag #TravellerLivesMatter για να μιλήσουν για το μεγάλο αριθμό αυτοκτονιών, τις άθλιες κατοικίες, το ρατσισμό και τις διακρίσεις που υφίστανται καθημερινά.
Παράλληλα, γίνεται μια σημαντική προσπάθεια να γίνουν οι «Ταξιδιώτες» πιο «ορατοί» στην ιρλανδική κοινωνία. Ο ακτιβιστής Τζον Κόννορς (John Connors) παρουσίασε μια τηλεοπτική σειρά, πάνω στη δουλειά που γίνεται για να καταγραφεί η ιστορία των «Ταξιδιωτών», από το τμήμα Λαϊκής Παράδοσης του Univercity College Dublin (UCD). Η σειρά παρουσίαζε το ρατσισμό και τις διακρίσεις που υφίστανται οι «Ταξιδιώτες», αλλά και την υπερηφάνεια που νιώθουν για τον πολιτισμό και τις παραδόσεις τους, που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ιρλανδικής κοινωνίας εδώ και αιώνες.
Το αίτημα για την αναγνώριση των «Ταξιδιωτών» ως εθνότητα, ήρθε στην επιφάνεια λόγω της ριζοσπαστικοποίησης και της πολιτικής αφύπνισης τους, όλο το τελευταίο διάστημα. Παρόλα αυτά, μια σειρά πολιτικά κόμματα, που στο παρελθόν υπερψήφισαν άγριες περικοπές στην εκπαίδευση και την κατοικία των «Ταξιδιωτών», προσπαθούν σήμερα να πείσουν ότι η αναγνώριση της εθνότητας τους ήταν δική τους πρωτοβουλία, δείχνοντας για μια ακόμη φορά το υποκριτικό τους πρόσωπο.
Ο Καπιταλισμός είναι ένα σύστημα που βασίζεται στο ρατσισμό και την καταπίεση των μειονοτήτων. Έτσι, στα πλαίσια αυτού του συστήματος, οι «Ταξιδιώτες» δεν πρόκειται να καταφέρουν να κερδίσουν πραγματική ισότητα. Ο αγώνας των «Ταξιδιωτών» για αξιοπρεπή στέγαση, εργασία, μισθούς, παιδεία, υγεία, και ισότητα, είναι ένας αγώνας που θα δικαιωθεί πλήρως, μόνο με την ανατροπή του συστήματος του ρατσισμού, της φτώχειας και της εκμετάλλευσης.
