Σαν να μην έφταναν τα περιβαλλοντικά εγκλήματα των προηγούμενων μηνών (φωτιά στον Έβρο, πλημμύρες Θεσσαλία κλπ), η κυβέρνηση Μητσοτάκη άφησε να αιωρείται η απειλή ενός ακόμα εγκλήματος πάνω από τα κεφάλια μας στο κλείσιμο του 2023. Πρόκειται για την έγκριση που παρείχε στις 28 Νοέμβρη το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, στους περιβαλλοντικούς όρους της ερευνητικής γεώτρησης προς αναζήτηση υδρογοναθράκων στην περιοχή Γιουργάνιστα του Δήμου Ζίτσας Ιωαννίνων («Ήπειρος 1»), με φορέα την πολυεθνική Energean Oil & Gas.
Η ειρωνεία του πράγματος είναι ότι μόνο δυο μέρες μετά, στην 28η Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) στο Ντουμπάι, στην ομιλία του Κ. Μητσοτάκη περί της «Νέας Ελλάδας» που… καλπάζει στα πράσινα λιβάδια της καθαρής ενέργειας, ο πρωθυπουργός δήλωνε πως «…η διείσδυση της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας ήταν η έβδομη υψηλότερη στον κόσμο» (σ.σ. για το 2022).
Για να είμαστε ακριβοδίκαιοι πάντως, η COP28 είναι μια καλοστημένη παράσταση για όλες τις υποκριτικές κυβερνήσεις, που από τη μια βλέπουν τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ως το νέο πεδίο εκμετάλλευσης και ασυδοσίας κι από την άλλη επιμένουν σε τεράστια προγράμματα εξορύξεων σε χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές μέχρι να σβήσει ο ήλιος- την στιγμή που πουλάνε «περιβαλλοντική ευαισθησία».
* * *
Μετά την έγκριση, η Energean Oil & Gas έχει πια το ελεύθερο να προχωρήσει στην προετοιμασία του χώρου της γεώτρησης και πιθανότατα θα το πράξει ολοταχώς για να επιβάλλει τη νέα κατάσταση στην τοπική κοινωνία. Πρακτικά αυτό θα σημάνει διαμόρφωση και επιχώσεις εκεί που θα τοποθετηθεί το γεωτρύπανο και εγκατάσταση μιας σειράς υποστηρικτικών υποδομών όπως: αποθήκες εξορυκτικών αποβλήτων, δεξαμενή αποθήκευσης νερού, εργαστήρια, γραφεία, βοηθητικοί χώροι κλπ, καθώς και διάνοιξη διάφορων δρόμων πρόσβασης και μεταφοράς υλικών. Πολύ άμεσα δηλαδή το τοπικό επιφανειακό οικοσύστημα θα μεταλλαχθεί, ενώ η αέρια ρύπανση από την κατανάλωση καυσίμων για όλα τα μηχανήματα και η ηχορύπανση δεν θα αργήσουν να εμφανιστούν, κάνοντας ανυπόφορη την περιοχή για ζώα και ανθρώπους, σίγουρα για τα κοντινότερα χωριά αλλά και σε μεγαλύτερη ακτίνα.
* * *
Ακριβώς επειδή η περιοχή της Γιουργάνιστας είναι μια παρθένα περιοχή και πολλά από το κοντινά χωριά είναι σχεδόν ακατοίκητα, ο μόνος τρόπος να ακυρωθεί η εξόρυξη είναι αν κινητοποιηθούν οι εργαζόμενοι, οι αγρότες, τα λαϊκά στρώματα και η νεολαία στη Ζίτσα, στα Γιάννενα και σε άλλες πόλεις και χωριά της Ηπείρου. Κι αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο από ένα κίνημα που θα διαπερνούσε εργασιακούς χώρους, πανεπιστήμια, σχολεία, γειτονιές, με διαδηλώσεις, μέρες δράσης, και τοπικές γενικές απεργίες που θα υποχρέωναν την Δημοτική αρχή Ζίτσας και την Περιφερειακή αρχή της Ηπείρου να αποσύρουν την στήριξη τους στα καταστροφικά σχέδια της Energean και της κυβέρνησης. Ένα τέτοιο κίνημα θα άξιζε την αλληλεγγύη και την στήριξη όλων των περιβαλλοντικών κινημάτων πανελλαδικά.
Αλλιώς το πρώτο τρυπάνι στην Ήπειρο, θα ακολουθηθεί από το επόμενα στο Ιόνιο Πέλαγος και την Κρήτη. Αλλά και το αντίστροφο, αν στην Ήπειρο στραπατσαριστούν τα σχέδια της Energean και της κυβέρνησης, τότε αυτό θα εμπνεύσει για τη δημιουργία αντιεξορυκτικών κινημάτων και στις άλλες περιοχές.
Εξαιτίας της επικαιρότητας του, αναδημοσιεύουμε το σχετικό άρθρο του περασμένου Ιούνη (12/6).
Καμιά εξόρυξη στην Ήπειρο!
Στις 17 Ιούνη οργανώνεται στα Γιάννενα πορεία ενάντια στην επερχόμενη έναρξη της ερευνητικής γεώτρησης για ανεύρεση υδρογοναθράκων, στην περιοχή Γιουργάνιστα του Δήμου Ζίτσας, από την εταιρεία Energean.
Είχε προηγηθεί, στα τέλη Μάρτη, η συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ζίτσας όπου, με μια οριακή πλειοψηφία και με ψήφους 14-12 δόθηκε το «πράσινο φως» στην Energean να ξεκινήσει εξορυκτικές δραστηριότητες στην περιοχή. Και αυτό παρά το γεγονός ότι υπάρχουν σημαντικές φωνές διαμαρτυρίας από τις τοπικές κοινωνίες και την Ανοικτή Συνέλευση κατά των Εξορύξεων, των δημοτικών παρατάξεων του ΚΚΕ της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, του ΜΕΡΑ25, κλπ.
Σε ένα κρεσέντο υποκρισίας και παρά το γεγονός ότι ψήφισε υπέρ της ερευνητικής γεώτρησης, ο δήμαρχος Μιχάλης Πλιάκος (ΝΔ) δήλωσε ότι:
«Δεν είπαμε ποτέ ότι είμαστε υπέρ των εξορύξεων. Σε ό,τι αφορά εμένα και την παράταξή μου, ουδέποτε δώσαμε λευκή επιταγή σε κανέναν για εξόρυξη οποιουδήποτε κοιτάσματος».
Στην πράξη βέβαια ο Νεοδημοκράτης δήμαρχος πρωταγωνιστεί σε όλα διαφημιστικά event της Energean, που προσπαθεί να εμφανιστεί ως ο μεγάλος «δωρητής» της περιοχής ώστε να εξασφαλίσει κοινωνική αποδοχή.
- Τον Σεπτέμβρη του 2022 αποθανατίστηκε να ευχαριστεί την Energean για τη δωρεά σχολικών ειδών στους μαθητές της Ζίτσας.
- Τον Γενάρη του 2023 ξανα-ευχαρίστησε την Energean για τη δωρεά πέντε κλιματιστικών στο μοναδικό Κέντρο Υγείας του δήμου Ζίτσας, στο χωριό Βουτσαρά.
- Και τον Απρίλη πάλι τα ίδια, για τις 160 δωροεπιταγές που έδωσε η Εnergean στις άπορες οικογένειες του δήμου.
Με κάτι τέτοια ψίχουλα η Energean έχει ήδη εξασφαλίσει την «λευκή επιταγή» του δημάρχου.
Δυο λόγια για τις απόπειρες εξορύξεων στην Ήπειρο
Η πρώτη προσπάθεια εξόρυξης στην Ήπειρο έγινε το 1919 στη Δραγοψά του δήμου Δωδώνης. Λίγο πριν το 1940 η ιταλική εταιρεία AGIP ξεκίνησε έρευνα με στόχο να εξορύξει πιθανό κοίτασμα στα Γραμμενοχώρια του δήμου Ζίτσας, όμως τα πάντα σταμάτησαν λόγω της γερμανικής εισβολής. Το 1999 η εταιρεία Enterprise υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό δημόσιο και προχώρησε στη γεώτρηση «Δήμητρα 1» στο Καλπάκι Ιωαννίνων, η οποία όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ εξαιτίας τεχνικών αδυναμιών.
Αλλά επειδή ενός κακού μύρια έπονται, η εποχή των μνημονίων για τον ελληνικό καπιταλισμό άνοιξε και το κεφάλαιο των μαζικών εξορύξεων υδρογοναθράκων. Η συνήθης ρητορική γύρω από το θέμα ήταν πως έτσι θα ανακάμψει η οικονομία και θα βγούμε από τα μνημόνια. Το 2011 η χώρα χωρίστηκε σε «οικόπεδα» και δημιουργήθηκε η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων. Το 2014 με το Ν/4300 παραχωρήθηκε στην Energean το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο χερσαίο «οικόπεδο» των Ιωαννίνων. Το 2017 η ισπανική πολυεθνική Repsol συνεταιρίστηκε με την Energean στα Γιάννενα, αλλά τέσσερα χρόνια αργότερα αποχώρησε αφήνοντας μόνη δικαιούχο την Εnergean.
Ποια είναι η Εnergean
Η Energean ιδρύθηκε από Έλληνες επιχειρηματίες, αλλά σήμερα είναι μια πολυεθνική που επικεντρώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο.
Από τους κύριους μετόχους της είναι η Third Point του Αμερικανού δισεκατομμυριούχου Ντάνιελ Λέμπ που έγινε γνωστός από το τζογάρισμα με τα ελληνικά ομόλογα δέκα χρόνια πριν και η Ισραηλινή IDB Development Group, που δραστηριοποιείται στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Βασικός της συνεργάτης σε κοινοπραξίες εξόρυξης είναι η κακόφημη Halliburton που κερδοσκόπησε στον πόλεμο του Ιράκ, ενώ έχει συμφωνήσει να πουλήσει όλη την ελληνική παραγωγή πετρελαίου (Energean Πρίνος Καβάλας) στην ΒΡ, πρωταθλήτρια στα περιβαλλοντικά εγκλήματα, ανάμεσα τους το μεγαλύτερο ατύχημα θαλάσσιας ρύπανσης στην ιστορία της ανθρωπότητας (Deepwater Horizon).
Αυτή είναι η «αγία» Εnergean που κατά τ’ άλλα νοιάζεται τους άπορους, τους μαθητές και τους ασθενείς της Ζίτσας…
Μια επερχόμενη καταστροφή
Η αναστάτωση των κατοίκων στη Ζίτσα, στα Γιάννενα, αλλά και των πανελλαδικών περιβαλλοντικών κινημάτων, είναι εύλογη.
Μόνο οι μισοί κίνδυνοι που περιγράφονται ως πιθανότητες στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου να βγουν αληθινοί, θα μιλάμε για μια τεράστια καταστροφή όχι μόνο για τα διπλανά στην εξόρυξη χωριά (Κούρεντα, Αγιος Χριστόφορος, Δελβινακόπουλο) αλλά συνολικότερα για την Ήπειρο.
Καταρχήν όσον αφορά στα επικίνδυνα απόβλητα, μόνο στην φάση της ερευνητικής γεώτρησης από τα 50 διαφορετικά είδη αποβλήτων που θα προκύψουν, τα 15 χαρακτηρίζονται ως «επικίνδυνα» (ΜΠΕ, σελ. 117). Πρόκειται για τοξικές χημικές ουσίες που θα εισαχθούν στο έδαφος και στο υπέδαφος σε βάθος 3,5 χιλιομέτρων, σε μια περιοχή όπου κυριαρχεί ο ασβεστόλιθος που σαν υλικό είναι άκρως διαπερατό (ΜΠΕ, σελ. 665).
Ο επόμενος κρίκος στην αλυσίδα της ανεπανόρθωτης μόλυνσης είναι το νερό. Η Γιουργάνιστα βρίσκεται εντός της λεκάνης απορροής του ποταμού Καλαμά, όπου συναντιούνται 19 διαφορετικά ποτάμια-υδατικά συστήματα.
Ακόμα και μια μικρή διαρροή θα καταλήξει σε καταστροφικές συνέπειες για το έβδομο σε έκταση ποτάμι της χώρας, για όλες τις καλλιεργήσιμες περιοχές που διατρέχει και φυσικά για το Ιόνιο Πέλαγος στο οποίο καταλήγει. Αυτή η παραδοχή περιλαμβάνεται και στην ΜΠΕ:
«η υλοποίηση του έργου δύναται να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στα επιφανειακά και υπόγεια υδατικά σώματα της περιοχής μελέτης» (σελ. 667).
Υπαρκτός όμως είναι και ο κίνδυνος της ενεργοποίησης των τριών καταγεγραμμένων σεισμικών ρηγμάτων που υπάρχουν στην περιοχή, ένα σε απόσταση 500 μέτρων, ένα σε 950 μέτρα κι ένα σε 2 χιλιόμετρα. Μάλιστα, σύμφωνα με την καταγραφή του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Αθηνών, μεταξύ 2016 – 2022 στην περιοχή καταγράφτηκαν 17 σεισμοί άνω των 4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ (ΜΠΕ, σελ. 497).
Αλλά εκτός από τις υπόγειες επιπτώσεις θα υπάρχουν κι αυτές που αφορούν το τοπικό επιφανειακό οικοσύστημα. 53 στρέμματα, δασικά και χορτολιβαδικά, θα ισοπεδωθούν για να εγκατασταθεί το γεωτρύπανο, οι αποθήκες χημικών, οι δεξαμενές νερού και λάσπης αποβλήτων γεωτρύπανου, τα γραφεία και οι οικίσκοι του προσωπικού, οι αποθήκες σωλήνων, το πάρκινγκ και οι χώροι επιχωματώσεων. Και αν δεν αρκούν αυτά, ακολουθεί και η αέρια ρύπανση (ΜΠΕ, σελ. 114) από την κατανάλωση καυσίμων για όλα τα μηχανήματα και η ηχορύπανση που θα κάνουν την περιοχή ανυπόφορη, για ζώα και ανθρώπους, σε ακόμα μεγαλύτερη ακτίνα.
Αλλά όλα αυτά αποτελούν απλά λεπτομέρειες για την δημοτική αρχή Ζίτσας και φυσικά την κυβέρνηση. Για την Energean έτσι κι αλλιώς δεν είχαμε καμιά αμφιβολία αφού με περισσό θράσος στην ίδια ΜΠΕ (σελ. 658) γράφει ότι:
«Τα μέτρα για την πρόληψη της εμφάνισης των Μεγάλων Ατυχημάτων θα καθοριστούν, θα αναπτυχθούν και θα εφαρμοστούν κατά την πρόοδο του έργου».
Κατά το γνωστόν… «πάμε κι όπου βγει» που οδήγησε στο έγκλημα στα Τέμπη.
5% των (μελλοντικών…) κερδών και 150 θέσεις εργασίας
Μα θα αναρωτηθεί κάποιος, ανταλλάγματα και ωφέλειες δεν υπάρχουν καθόλου; Η ίδια η ΜΠΕ (σελ. 51) μας φωτίζει:
«Η μελλοντική κερδοφορία της επιχείρησης θα ωφελήσει κατά 5% επί των κερδών την τοπική κοινωνία μέσω του Υπουργείου Οικονομικών. Η Ελληνική Πολιτεία έχει θεσπίσει φορολογικό συντελεστή 25%, το 1/5 του οποίου (ήτοι 5% επί των κερδών) αποδίδεται από το Υπουργείο Οικονομικών στην τοπική κοινωνία».
Τι να πρωτοσχολιάσει κανείς σε αυτήν τη φράση… «Η μελλοντική…» σημαίνει όταν η εταιρεία αποσβέσει πλήρως όλα τα κόστη, αν εντωμεταξύ δεν κάνει αόρατα τα κέρδη της μέσω των γνωστών φορο-απατών όλων των πολυεθνικών του πλανήτη.
Στο ενδιάμεσο ο μόνος πρακτικός αντίκτυπος θα είναι οι 150 θέσεις εργασίας που υπόσχεται πως θα δημιουργήσει η Energean στην περιοχή. Αλλά ούτε η Energean ούτε η κυβέρνηση δεν λένε πόσες υπάρχουσες θέσεις εργασίας θα χαθούν. Πόσοι γεωργοί και κτηνοτρόφοι θα χάσουν τη δουλειά τους εξαιτίας της αποψίλωσης και της μόλυνσης της ευρύτερης περιοχής, πόσοι ξυλοκόποι, μελισσοκόμοι και οινοπαραγωγοί του διάσημου κρασιού της Ζίτσας ή πόσοι υπάλληλοι οικοτουριστικών επιχειρήσεων κλπ θα βρεθούν άνεργοι λόγω της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής;
Και πόσοι ακόμα στην περίπτωση ενός ατυχήματος που θα επηρεάσει όλο το νομό Ιωαννίνων και ευρύτερα την Ήπειρο μέχρι και το Ιόνιο; Κι αλήθεια πόσους άπορους, παιδιά ή ασθενείς του δήμου Ζίτσας θα «σώσει» η Εnergean σε μια τέτοια περίπτωση από τους 13.630 κατοίκους που αποτελούν τον πληθυσμό του δήμου Ζίτσας (απογραφή 2021);
Καμιά εξόρυξη στην Ήπειρο
Όταν πρωτοεμφανίστηκε η απειλή των εξορύξεων στην Ήπειρο, πριν έξι χρόνια, τα τοπικά κινήματα είχαν καταφέρει να υποχρεώσουν τους δήμους Ζαγορίου, Άρτας και Κεντρικών Τζουμέρκων να απαγορεύσουν ακόμα και την έρευνα στην επικράτεια τους. Ενώ οι αντι-εξορυκτικές πορείες που είχαν οργανωθεί στα Γιάννενα το 2018 και το 2019 ήταν πολύ μαζικές.
Σήμερα και παρά τις δυσκολίες, καθώς η περιοχή της Γιουργάνιστας είναι μια παρθένα περιοχή και πολλά από τα κοντινά χωριά είναι σχεδόν ακατοίκητα, η αλήθεια είναι πως οι κάτοικοι στη Ζίτσα και στα Γιάννενα, δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να παλέψουν και πάλι για να ακυρωθεί η εξόρυξη πριν ξεκινήσει.
Για να γίνει αυτό, είναι σημαντικό ο αγώνας να μεταφερθεί και στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ηπείρου και να γίνει υπόθεση των εργαζομένων, της νεολαίας και των λαϊκών στρωμάτων, διαπερνώντας πανεπιστήμια, σχολεία, εργασιακούς χώρους και γειτονιές.
Να δημιουργηθούν τοπικές επιτροπές αγώνα και να οργανωθούν μέρες δράσης, διαδηλώσεις, αλλά και τοπικές γενικές απεργίες που να υποχρεώσουν τις δημοτικές αρχές να αναδιπλωθούν. Κι ακόμα το κίνημα χρειάζεται να περιβληθεί από την αλληλεγγύη και την στήριξη όλων των περιβαλλοντικών ή άλλων κινημάτων πανελλαδικά.
Η σημερινή κατάσταση δίνει παράλληλα την ευκαιρία να ανοίξει ευρύτερα η συζήτηση για το πέρασμα της παραγωγής ενέργειας και του δημοκρατικού σχεδιασμού της στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων και της κοινωνίας ευρύτερα.
Ζούμε σε έναν τόπο με άπλετο ήλιο, ποτάμια, αέρα που μπορούν να παράγουν πράσινη ενέργεια, πάντα αφού προηγηθούν περιβαλλοντικές μελέτες και με γνώμονα το όφελος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος και όχι τα κέρδη των πολυεθνικών. Σήμερα, η τεχνολογία είναι σε θέση να μας απαλλάξει από την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Το ζήτημα είναι ποιοι θα παίρνουν τις αποφάσεις; Οι απολύτως αρπακτικές και ανεύθυνες απέναντι στην κοινωνία πολυεθνικές και οι κυβερνήσεις που υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους, ή τα πλατιά στρώματα της κοινωνίας, οι άνθρωποι της εργασίας, τα τοπικά κινήματα και οι επιτροπές;
