Οι κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες στις ΗΠΑ είναι πολύ σημαντικές. Αυτό είναι κάτι που αποκαλύπτεται με καθαρό τρόπο, κατ’ αρχήν από τις εξελίξεις στο Σιάτλ, μέσα από την επανεκλογή της Σάμα Σαγουάντ με 56% περίπου στις εκλογές του τρέχοντος μήνα (δείτε σχετικό άρθρο εδώ). Αξίζει να θυμηθούμε ότι το Σιάτλ είναι η πόλη που «γέννησε» το κίνημα ενάντια στην παγκοσμιοποίηση πριν από 15 χρόνια περίπου και που σημάδεψε μια μεγάλη καμπή στην πορεία των κινημάτων από τότε. Η οικονομική κρίση που χτύπησε τις ΗΠΑ το 2007 και που μετεξελίχθηκε σε διεθνή κρίση η οποία ακόμα συνεχίζεται, ριζοσπαστικοποίησε ακόμα περισσότερο την αμερικανική κοινωνία, μεταφέροντας τους αγώνες από το γενικό κοινωνικό στο εργατικό πεδίο. Ο αγώνας για 15 δολάρια (περίπου 14 €) την ώρα ως βασικό μισθό στον ιδιωτικό τομέα, διαπέρασε την Αμερική και το Σιάτλ έγινε η πρώτη πόλη στην οποία, μετά την εκλογή της Σάμα Σαγουάντ, το αίτημα αυτό έγινε νόμος. Οι διεργασίες αυτές δεν περιορίζονται στο Σιάτλ. Το πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ παρακολουθεί με εξαιρετική ανησυχία την «ξαφνική» άνοδο του Μπέρνι Σάντερς για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών. Ο Μπέρνι Σάντερς είναι κάτι αντίστοιχο με το φαινόμενο του Τζέρεμι Κόρμπιν στη Βρετανία (δείτε σχετικό άρθρο εδώ ). Παρότι προέρχεται μέσα από τις γραμμές του Δημοκρατικού Κόμματος, ενός κόμματος της αμερικανικής άρχουσας τάξης και του κατεστημένου, μιλά με πολύ αριστερή φρασεολογία. Καταφέρεται ενάντια στο δεσποτισμό του μεγάλου κεφαλαίου, καλεί για μια «πολιτική επανάσταση ενάντια στους δισεκατομμυριούχους» και έχει πυροδοτήσει το ενδιαφέρον για τις σοσιαλιστικές ιδέες. Το γεγονός ότι ο Σάντερς προσπαθεί να δώσει τη μάχη του μέσα από τις γραμμές του Δημοκρατικού Κόμματος δείχνει και τα όρια της προσπάθειάς του – ένα κόμμα της άρχουσας τάξης δεν μπορεί να γίνει κόμμα των εργαζομένων, αντίθετα, θα καταφέρει κάποια στιγμή να πνίξει κάθε αριστερή φωνή που «ξαφνικά» το απειλεί. Γι’ αυτό και οι σύντροφοι της «Σοσιαλιστικής Εναλλακτικής», της αδελφής οργάνωσης του «Ξ» στις ΗΠΑ, έχουν καλέσει το Σάντερς να αποχωρήσει από το Δημοκρατικό Κόμμα και να δώσει μαζί τους (με τη Σάμα Σαγουάντ κλπ) και με άλλους αριστερούς αγωνιστές από άλλους χώρους και ιδιαίτερα με τα συνδικάτα και τα κινήματα βάσης που αναπτύσσονται, τη μάχη για τη δημιουργία ενός μαζικού αριστερού κόμματος στις ΗΠΑ. Ο Σάντερς, λαθεμένα, δεν υιοθετεί αυτή την προσέγγιση. Παρόλα αυτά η μαζική ανταπόκριση στην υποψηφιότητά του δείχνει πως οι διεργασίες που αναπτύσσονται στη βάση της κοινωνίας, τις οποίες αντανακλά η απήχηση της υποψηφιότητάς του, είναι πολύ σημαντικές στην προσπάθεια της διεθνιστικής Αριστεράς να χτιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι δυνάμεις του μαρξισμού και της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Ακολουθεί επιλογή τμημάτων και επιμέλεια άρθρου του συντρόφου Τομ Κριν (Tom Crean) της «Σοσιαλιστικής Εναλλακτικής» (το πλήρες άρθρο, στα αγγλικά, εδώ) στο οποίο παρουσιάζει αναλυτικά τις εξελίξεις γύρω από την υποψηφιότητα του Μέρνι Σάντερς. Η επιμέλεια του άρθρου έγινε από τον σύντροφο Γιάννο Νικολάου.
Η προεκλογική εκστρατεία για τις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και το βασικό δίδαγμα μέχρι στιγμής είναι ότι παρά τα αμέτρητα χρήματα που ξοδεύουν οι εκατομμυριούχοι, η τεράστια οργή των εργαζομένων και τμημάτων της μεσαίας τάξης, ενάντια στο κατεστημένο, βρίσκει τρόπο έκφρασης. Στο Δημοκρατικό Κόμμα, ο Μπέρνι Σάντερς –ένας αυτοαποκαλούμενος δημοκρατικός σοσιαλιστής του οποίου το κάλεσμα για «πολιτική επανάσταση» ενάντια στην τάξη των δισεκατομμυριούχων έχει ενθουσιάσει εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο– χτίζει έναν τοίχο αμφισβήτησης απέναντι στη Χίλαρι Κλίντον. Μόλις πριν λίγους μήνες, τα ΜΜΕ παρουσίαζαν την Κλίντον ως φαβορί για το χρίσμα των Δημοκρατικών.
Από την άλλη, ο ακραίος δεξιός λαϊκιστής Ντόναλντ Τραμπ, γνωστός για τη θέση του υπέρ της απέλασης και των 11 εκατομμυρίων μεταναστών χωρίς χαρτιά από τις ΗΠΑ, προηγείται στις δημοσκοπήσεις για το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων εδώ και μήνες, προκαλώντας πονοκέφαλο στην ηγεσία του κόμματος.
Κρίση και διεργασίες
Οι εξελίξεις αυτές αντανακλούν, σε πολιτικό επίπεδο, τη βαθιά κρίση του καπιταλιστικού συστήματος που ξέσπασε το 2007-08 και που οδήγησε σε άγριες επιθέσεις στο δημόσιο τομέα και στα δικαιώματα των εργαζομένων, από την άρχουσα τάξη. Ακολούθησε μια οικονομική ανάκαμψη που έχει ωφελήσει σε συντριπτικό βαθμό τους πλούσιους. Τα τελευταία στοιχεία από την Υπηρεσία Απογραφής των ΗΠΑ δείχνουν ότι το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών στις ΗΠΑ για το 2014 ήταν κατά 6,5% χαμηλότερο απ’ ότι το 2007. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται, αμείβονται ελάχιστα ενώ οι συνθήκες εργασίας χειροτερεύουν.
Από το 2011 οι αγώνες πληθαίνουν, ξεκινώντας με την εξέγερση των εργαζομένων και της νεολαίας στο Ουισκόνσιν (δείτε σχετικό άρθρο εδώ) εναντίον του νεοεκλεγέντος δεξιού κυβερνήτη, Σκοτ Γουόκερ, ο οποίος έθεσε ως στόχο να καταστρέψει τα συνδικάτα του δημοσίου τομέα.
Λίγους μήνες αργότερα, το κίνημα «Occupy» (δείτε σχετικό άρθρο εδώ) ξεπρόβαλε στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, θέτοντας το ζήτημα του «99%» (των πλουσίων) και της ανισότητας, σταθερά στην ημερήσια διάταξη. Από τη δολοφονία του Μάικλ Μπράουν στο Φέργκιουσον (δείτε σχετικό άρθρο εδώ) του Μισούρι, μόλις πριν από ένα χρόνο, δεκάδες χιλιάδες νέοι μαύροι έχουν κατέβει στο δρόμο. Και οι δράσεις των εργαζομένων στα φαστ-φουντ, απαιτώντας 15 δολάρια την ώρα και συνδικαλισμό, έχουν οδηγήσει σε ένα κίνημα για αύξηση του κατώτατου μισθού σε τοπικό επίπεδο.
Αυτό επιτεύχθηκε για πρώτη φορά το 2014 στο Σιάτλ μετά την εκλογή της Σάμα Σαγουάντ στο δημοτικό συμβούλιο, με τη Σοσιαλιστική Εναλλακτική.
«Super PACs»
Τα ατελείωτα χρήματα που ξοδεύουν εταιρείες-χορηγοί σε «δικούς τους» υποψηφίους, έχουν προκαλέσει οργή. Το 2010 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ήρε κάθε περιορισμό στις εταιρικές «δωρεές» και από τότε οι μεγάλες επιχειρήσεις πληρώνουν εκατομμύρια για τις διαφημιστικές καμπάνιες μέσω των λεγόμενων Super PACs (οι αποκαλούμενες «Επιτροπές Πολιτικής Δράσης» που υποτίθεται πως είναι ανεξάρτητες των εταιρειών).
Οι Νιου Γιορκ Τάιμς αναφέρουν στις 11/10/15 ότι μόλις 158 οικογένειες έχουν «δωρίσει» 176 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί σε πάνω απ’ τις μισές δωρεές για όλους τους υποψηφίους συνολικά. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών πηγαίνει σε «Ρεπουμπλικάνους» υποψηφίους. Οι περισσότερες από αυτές τις οικογένειες έχουν βγάλει μια περιουσία στον τομέα των οικονομικών ή της ενέργειας και με την οικονομική τους στήριξη ελπίζουν σε περισσότερες φοροαπαλλαγές στο μέλλον.
Πολλοί «φιλελεύθεροι», «προοδευτικοί» σχολιαστές στις ΗΠΑ αναφέρουν με απογοήτευση ότι δεν υπάρχει κάποιος τρόπος αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης, οπότε αυτό που προτείνουν είναι οι εργαζόμενοι και η νεολαία απλά να επιλέγουν και να στηρίζουν εκλογικά τη λιγότερο κακή επιλογή των εταιρειών.
Όμως η εκστρατεία του Μπέρνι Σάντερς δείχνει ακριβώς το αντίθετο. Ο ίδιος έχει αρνηθεί να πάρει χρήματα από μεγάλες επιχειρήσεις. Παρ’ όλα αυτά κατάφερε να συγκεντρώσει 26 εκ. δολάρια –όσα και η Χίλαρι Κλίντον– με τη διαφορά ότι τα έδωσαν 650.000 διαφορετικοί πολίτες (περίπου 30/άτομο).
Αυτό είναι μια ένδειξη δυναμικής υποστήριξης για ανεξάρτητη πολιτική της εργατικής τάξης στις ΗΠΑ κατά την επόμενη περίοδο.
Ιστορική Εκστρατεία
Η εκστρατεία του Σάντερς αποτελεί μέρος μιας διεθνούς τάσης, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση στην Ελλάδα, των Podemos στην Ισπανία και του Τζέρεμι Κόρμπιν στην ηγεσία των Εργατικών στη Βρετανία. Σε όλες τις περιπτώσεις, τμήματα της εργατικής τάξης και της νεολαίας αναζητούν έναν τρόπο αντίστασης στη λιτότητα, το νεοφιλελευθερισμό και ενάντια στο πολιτικό κατεστημένο. Όπως και ο Κόρμπιν, η εκστρατεία του Σάντερς έχει οδηγήσει σε αύξηση του ενδιαφέροντος για το σοσιαλισμό.
Στο 1ο ντιμπέιτ των Δημοκρατικών στις 12 Οκτώβρη, το οποίο παρακολούθησαν 15 εκατομμύρια –αριθμός ρεκόρ- ο Σάντερς ρωτήθηκε εάν αυτοαποκαλείται σοσιαλιστής[1]. Εκείνος απάντησε ότι
«δημοκρατικός σοσιαλισμός είναι το να λες ότι είναι ανήθικο και λάθος το πλουσιότερο 1/10 του 1% σ’ αυτή τη χώρα να κατέχει σχεδόν τον ίδιο πλούτο όσο και το φτωχότερο 90%».
Όταν ρωτήθηκε στη συνέχεια –εν είδη αστείου– αν είναι καπιταλιστής, απάντησε:
«Εάν θεωρώ τον εαυτό μου κομμάτι της διαδικασίας του καζίνο-καπιταλισμού όπου τόσο λίγοι έχουν τόσα πολλά και τόσο πολλοί έχουν τόσα λίγα; Όχι. Πιστεύω σε μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι ζουν καλά. Όχι μόνο μια χούφτα δισεκατομμυριούχων».
Η ιστοσελίδα www.vox.com έγραψε ότι οι αναφορές του Σάντερς οδήγησαν σε απότομη αύξηση στις μηχανές αναζήτησης της λέξης «σοσιαλισμός». Αυτό έρχεται να προστεθεί σε μια σειρά δημοσκοπήσεων των τελευταίων χρόνων που δείχνουν αυξανόμενη υποστήριξη στο σοσιαλισμό ως μια ευρεία έννοια, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων κάτω των 30.
Βασικές πτυχές του προγράμματος του Σάντερς έχουν μεγάλη απήχηση. Αυτό περιλαμβάνει την υποστήριξή του για 15 δολάρια κατώτατο ωρομίσθιο σε ομοσπονδιακό επίπεδο, κατάργηση διδάκτρων σε όλα τα δημόσια κολέγια και πανεπιστήμια, διάλυση των μεγάλων τραπεζών, τερματισμό των πολιτικών που οδήγησαν σε μαζική φυλάκιση των μαύρων νέων και εναντίωση στις εταιρικές εμπορικές συμφωνίες, όπως η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου TPP μεταξύ των ΗΠΑ και έντεκα ακόμα χωρών της ζώνης του Ειρηνικού.
Κεντρική αντίφαση
Η «Σοσιαλιστική Εναλλακτική» (ΣΑ) αναγνώρισε και χαιρέτισε το γεγονός ότι η υποψηφιότητα του Σάντερς συμβάλλει στη ριζοσπαστικοποίηση εκατομμυρίων ανθρώπων.
Σε αντίθεση με άλλες αριστερές οργανώσεις, έχει επιλέξει να προσεγγίσει τους υποστηριχτές του Σάντερς και όχι να παραμείνει στο περιθώριο, με τη δικαιολογία ότι ο Σάντερς συμμετέχει στις προκριματικές των Δημοκρατικών. Όταν ο Σάντερς σκεφτόταν το εάν θα κατέβαινε υποψήφιος, η πρόταση της ΣΑ ήταν ότι θα έπρεπε να το κάνει ως ανεξάρτητος, με στόχο να χρησιμοποιήσει την προεκλογική εκστρατεία έτσι ώστε να τεθούν οι βάσεις για ένα νέο κόμμα της Αριστεράς. Δεν είναι σίγουρο εάν θα προκαλούσε τον ίδιο ενθουσιασμό ως ανεξάρτητος αριστερός υποψήφιος, αλλά σίγουρα θα μπορούσε να επηρεάσει εκατομμύρια σε μια πιο στέρεα βάση και να δημιουργήσει ένα πολιτικό φορέα για τους εργαζόμενους το οποίο να «κρατήσει» και μετά το τέλος της εκστρατείας.
Από τη στιγμή που πήρε την απόφαση να θέσει υποψηφιότητα στις προκριματικές των Δημοκρατικών, η πρόταση της ΣΑ είναι να συνεχίσει την εκστρατεία του ως ανεξάρτητος απ’ τη στιγμή που δεν πάρει το «χρίσμα», και σε κάθε περίπτωση να μη στηρίξει την εκλεκτή της Γουόλ Στριτ, Χίλαρι Κλίντον. Ο Σάντερς είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι αν η Κλίντον κέρδιζε το χρίσμα των Δημοκρατικών, θα την υποστήριζε. Αυτό θα ήταν ένα πολύ σοβαρό λάθος. Η Σοσιαλιστική Εναλλακτική έχει τονίσει επανειλημμένα την κεντρική αντίφαση της εκστρατείας του Σάντερς: προσπαθεί να αμφισβητήσει την πολιτική κυριαρχία των πολυεθνικών ενώ αποδέχεται το ίδιο πλαίσιο το οποίο κυριαρχεί και στο Δημοκρατικό Κόμμα.
Ο Σάντερς έχει δηλώσει ότι θέλει να αποφύγει μια «επιθετική» εκστρατεία, μια εκστρατεία σκληρής καταγγελίας των αντιπάλων του. Από μια σκοπιά αυτό είναι κατανοητό, καθώς πολλοί υποψήφιοι προτιμούν τις συκοφαντίες παρά τη συζήτηση πάνω σε πραγματικά ζητήματα, όμως πώς αλλιώς θα καταφέρει η εκστρατεία του Σάντερς να νικήσει τους αδίστακτους εκπροσώπους του κατεστημένου, όπως η Κλίντον, εάν δεν στρέψει τα βέλη του εναντίον της;
Είναι σαφές ότι όσο η εκστρατεία του Σάντερς αποτελεί πραγματική εκλογική απειλή, τόσο περισσότερο η επιχειρηματική ελίτ με τους τεράστιους πόρους της –συμπεριλαμβανομένων και ΜΜΕ που ελέγχει– θα περνάει στην αντεπίθεση. Στην πραγματικότητα, αυτό έχει ήδη ξεκινήσει με άγριες επιθέσεις εναντίον του από τους Νιου Γιορκ Τάιμς.
Για μια αληθινή «πολιτική επανάσταση»
Το κεντρικό ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι ο ίδιος ο Σάντερς αλλά το πώς εξελίσσεται η διαδικασία και κυρίως σε ποια συμπεράσματα καταλήγουν οι υποστηριχτές του, μέσα από την εμπειρία τους.
Το βασικό ερώτημα που θέτουν τα μέλη της ΣΑ στις εκδηλώσεις και τις μαζικές συγκεντρώσεις των οπαδών του Σάντερς είναι το πώς θα γίνει πράξη το προοδευτικό πρόγραμμα που προτείνει ο Σάντερς και που έχει κινητοποιήσει τόσο κόσμο. Ή διαφορετικά, τι σημαίνει μια αληθινή πολιτική επανάσταση ενάντια στους δισεκατομμυριούχους;
Κατ’ αρχήν, είναι απαραίτητο να χτιστεί ένα μαζικό κίνημα ενάντια στην ανισότητα, τη φτώχεια και το ρατσισμό σε εργασιακούς χώρους, κοινότητες, πανεπιστήμια και στους δρόμους, με επίκεντρο την εργατική τάξη. Ο ίδιος ο Σάντερς έχει καλέσει σε μαζική δράση με στόχο διαδήλωση 1 εκατομμυρίου φοιτητών στην Ουάσιγκτον με αίτημα τη δωρεάν εκπαίδευση. Αυτό θα μπορούσε να είναι ένα πολύ καλό ξεκίνημα.
Αλλά αυτό που είναι επίσης ζωτικής σημασίας είναι να αρχίσει από τώρα το χτίσιμο ενός νέου πολιτικού φορέα, ανεξάρτητου από κάθε επιχειρηματική επιρροή, που πραγματικά θα αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα του 99% της κοινωνίας. Αυτό δεν συμβαδίζει με την παραμονή εντός του Δημοκρατικού Κόμματος.
Αρκετοί από τους υποστηρικτές του Σάντερς έχουν ενθουσιαστεί με την πιθανότητα να κερδίσει το χρίσμα των Δημοκρατικών, το οποίο –παρά τη σχετική αύξηση των ποσοστών του- παραμένει ακόμα μακρινός στόχος. Ωστόσο, ακόμα και εάν η εκστρατεία του ξεπεράσει όλα τα εμπόδια στις προκριματικές, διατηρώντας τα ριζοσπαστικά στοιχεία και χωρίς να κάνει κεντρικούς συμβιβασμούς, το μεγαλύτερο μέρος των εκλεγμένων αξιωματούχων και στελεχών του Δημοκρατικού Κόμματος θα κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να τον υπονομεύσουν στις εκλογές. Απλούστατα, γιατί η προεδρία Σάντερς δεν είναι αποδεκτή από κανένα τμήμα της άρχουσας τάξης, όχι τόσο επειδή η πολιτική του είναι βασική απειλή για το σύστημά τους, αλλά λόγω των προσδοκιών που θα δημιουργήσει στα εργατικά στρώματα.
Πολλοί υποστηρικτές του Σάντερς συμφωνούν –παρά τον ενθουσιασμό τους από το γεγονός ότι συμμετέχει στις προκριματικές– ότι το Δημοκρατικό Κόμμα δεν μπορεί τελικά να είναι το όχημα για να κερδίσει ένα τέτοιο ριζοσπαστικό πρόγραμμα. Η ΣΑ τονίζει αυτό ακριβώς το σημείο έτσι ώστε να βοηθήσει στην οργάνωση όσο το δυνατόν περισσότερων στρωμάτων που εμπνεύστηκαν από την εκστρατεία του, να κάνουν ένα βήμα πέρα κι έξω απ’ το πλαίσιο των «Δημοκρατικών».
[1] Στμ: Η έννοια του «σοσιαλιστή» στις ΗΠΑ και τη Βρετανία δεν είναι αντίστοιχη με αυτή που έχει διαστρεβλώσει εδώ και χρόνια το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα, αλλά τείνει να πάρει το κυριολεκτικό της νόημα, αυτού που παλεύει για την ανατροπή του καπιταλισμού και για το σοσιαλισμό.
