Οι εξελίξεις στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας και το πολιτικό σκάκι που παίζεται όλο αυτό το διάστημα ανάμεσα στο κυβερνών ισλαμικό κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν και τους κεμαλιστές, «ανάμεσα στην μαντίλα και την αρβύλα» όπως έχει χαρακτηριστεί από τα ΜΜΕ, έχει οδηγήσει σε πολιτική αστάθεια και στην προκήρυξη πρόωρων εκλογών.
Μέσα σε αυτό το διάστημα άνοιξε το θέμα της εισβολής στους Κούρδους του Β. Ιράκ, έγιναν μαζικές διαδηλώσεις (μέχρι και ενός εκατομμυρίου) για να μην γίνει ο Ερντογάν πρόεδρος της Τουρκίας, ενώ ο στρατός έκανε νύξεις για πραξικόπημα.
Ο Ερντογάν πρότεινε τελικά τον Α. Γκιούλ για πρόεδρο αλλά η αντιπολίτευση έκανε προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο το οποίο με «συνταγματικό πραξικόπημα» εμπόδισε τη βουλή να εκλέξει ισλαμιστή πρόεδρο.
Σε αντιπερισπασμό ο Ερντογάν πρότεινε πρόωρες εκλογές και Συνταγματική Αναθεώρηση για τη μείωση του ορίου ηλικίας για τους υποψήφιους βουλευτές (από 30 σε 25), τη διεξαγωγή βουλευτικών εκλογών κάθε 4 και όχι 5 χρόνια, τη μείωση της θητείας του προέδρου της Δημοκρατίας στα 5 από τα 7 χρόνια και την εκλογή του προέδρου απευθείας από το λαό.
Πραξικοπήματα και διαδηλώσεις
Η Τουρκία ήδη μετράει στο ιστορικό της 3 στρατιωτικά πραξικοπήματα και 1 «συνταγματική» παρέμβαση του στρατού από το 1960 μέχρι το 1997.
Τον προηγούμενο μήνα (Απρίλη) ο στρατός προειδοποίησε εμμέσως πλην σαφώς τον Ερντογάν να μην θέσει υποψηφιότητα για πρόεδρος της χώρας. Αντ’ αυτού, ο Ερντογάν πρότεινε για Πρόεδρο τον πρώην υπουργό Εξωτερικών και επίσης ισλαμιστή Αμπντουλάχ Γκιούλ.
Η αντιπολίτευση όμως έκανε προσφυγή στο Συνταγματικό Δικαστήριο για την ακύρωση της διαδικασίας απειλώντας με βίαιες συγκρούσεις και με την αιτιολογία ότι δεν συμμετείχαν τα 2/3 της Βουλής στην ψηφοφορία. Η διαδικασία ακυρώθηκε τελικά και το αποτέλεσμα είναι η κήρυξη πρόωρων εκλογών.
Ο Ερντογάν μίλησε για «σφαίρα στην καρδιά της δημοκρατίας» καθώς σύμφωνα με το σύνταγμα μπορούσε να εκλεγεί πρόεδρος της βουλής στην τρίτη ψηφοφορία με απλή κοινοβουλευτική πλειοψηφία κάτι που παρέκαμψε το ανώτατο συνταγματικό δικαστήριο.
Το ενδεχόμενο να μπει ισλαμιστής στο προεδρικό μέγαρο δεν προκάλεσε μόνο την αντίδραση του στρατού και της αντιπολίτευσης, αλλά και εκατοντάδων χιλιάδων Τούρκων, υποστηρικτών του κοσμικού (δηλαδή, μη θρησκευτικού) κράτους που διαδήλωσαν στην Άγκυρα, στις 14 Απρίλη με συνθήματα ανάμεσα στα άλλα «Δεν θέλουμε ιμάμη στο προεδρικό μέγαρο» αλλά και «ούτε αρβύλα, ούτε φερετζές». Δυο βδομάδες αργότερα, στις 29 Απρίλη, διοργανώθηκε αντίστοιχη διαδήλωση στην Κωνσταντινούπολη με πολύ μεγάλη συμμετοχή και καθαρά αντικυβερνητικό χαρακτήρα.
Τις συγκεντρώσεις οργάνωσε ο Σύνδεσμος Κεμαλικής Σκέψης του οποίου επικεφαλής είναι πρώην αρχηγός ΓΕΣ. Αυτός ήταν και ο λόγος που αριστερές οργανώσεις και συνδικάτα όπως η DISK αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε κοινό συλλαλητήριο με τον Σενέρ Ερουϊγκούρ, υποστηρικτή δυο σχεδίων πραξικοπήματος για την ανατροπή της κυβέρνησης Ερντογάν το 2004.
Εργατικό κίνημα και αριστερά
Το εργατικό κίνημα και η νεολαία στην Τουρκία έχουν δώσει μεγάλους και ηρωικούς αγώνες σχεδόν σε συνθήκες παρανομίας
Από την πρωτομαγιά του 77 που η αριστερή εργατική ομοσπονδία DISK κατέβασε 1.000.000 κόσμο στην πλατεία Ταξίμ με αποτέλεσμα 34 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες, έχει κυλήσει πολύ νερό στο ποτάμι.
Στην δεκαετία του 90 οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι μεταλλεργάτες και οι κλωστοϋφαντουργοί έδωσαν μεγάλες μάχες με πολυήμερες απεργίες.
Την φετινή πρωτομαγιά στην Τουρκία η αστυνομία με κάθε μέσο και πρωτοφανή βιαιότητα εμπόδισε τους διαδηλωτές να φτάσουν στην πλατεία Ταξίμ για να τιμήσουν τα 30 χρόνια της ματοβαμένης Πρωτομαγιάς του 77.
Η ανεξάρτητη παρέμβαση του εργατικού κινήματος και της αριστεράς είναι η μόνη απάντηση στο δίλημμα «μαντίλα ή αρβύλα». Καταρχήν για να αποκρουστεί ο κίνδυνος στρατιωτικής δικτατορίας και έπειτα ενάντια στην κυβέρνηση Ερντογάν. Η αριστερά στην Τουρκία πρέπει να ξανακτιστεί, πάνω στα ερείπια αλλά και τα συμπεράσματα της παλιάς τουρκικής αριστεράς. Νέοι αγωνιστές της βάσης, των συνδικάτων και αριστερών οργανώσεων, χρειάζεται να αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη δημιουργία μιας νέας ενωμένης και μαχητικής αριστεράς, μακριά από το σταλινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία, με σοσιαλιστικό πρόγραμμα και διεθνιστική πολιτική που να μπει μπροστά στους αγώνες των εργαζομένων και της νεολαίας στην Τουρκία. Άλλος δρόμος για να λυθούν τα τεράστια και εκρηχτικά κοινωνικά, δημοκρατικά και εθνικά (Κούρδοι κλπ) προβλήματα, δεν υπάρχει.
***
Όταν η κυβέρνηση Ερντογάν ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας, η Τουρκία μόλις έβγαινε από μια οικονομική κρίση, με πληθωρισμό που έφτανε το 69% (!!) και με την τουρκική λίρα να καταρρέει. Η οικονομική κατάσταση μπορεί σήμερα να είναι καλύτερη σε σχέση με ότι παρέλαβε ο Ερντογάν, οι αριθμοί όμως ακόμα δείχνουν μια χώρα που μαστίζεται από την φτώχεια και την ανεργία. Ο πληθωρισμός μπορεί να έχει πέσει στο 10%, παρόλα αυτά είναι πολύ υψηλός, η ανεργία στο 9%, το συνολικό χρέος της Τουρκίας φτάνει το 63% του ΑΕΠ και η οικονομία εξακολουθεί να είναι εύθραυστη και πάντα υπάρχει το ενδεχόμενο να ξεσπάσει οικονομική κρίση αν οι ξένοι επενδυτές τα βρουν σκούρα. Επιπλέον, οι συζητήσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησαν την περίοδο της κυβέρνησης Ερντογάν.
Από την άλλη το άλυτο κουρδικό ζήτημα προκαλεί διαρκώς διαμάχες και αναταραχές. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τις δηλώσεις του αρχηγού του στρατού Γιασάρ Μπουγιούκανιτ για μια πιθανή εισβολή της Τουρκίας στο Β. Ιράκ. Στις αρχές Απρίλη δήλωσε επίσημα πως πρέπει να πραγματοποιηθεί εισβολή στο Β. Ιράκ, έπειτα από δήλωση του ηγέτη των Κούρδων του Ιράκ, Μασούντ Μπαρζανί, στην οποία καλούσε την Τουρκία να μην αναμειγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις του Ιράκ και ειδικά στο ζήτημα του Κιρκούκ, ειδάλλως η κουρδική διοίκηση θα αναμειχθεί στο ζήτημα του Ντιγιαρμπακίρ, την πρωτεύουσα του τουρκοκρατούμενου Κουρδιστάν.
***
Η ουσία της
διαμάχης
Η διαμάχη κεμαλιστών – ισλαμιστών έχει να κάνει με τη νομή της εξουσίας και καθόλου με τα λαϊκά συμφέροντα.
Και με κεμαλιστές και με ισλαμιστές ο τούρκικος λαός ζει στην φτώχεια, στην έλλειψη στοιχειωδών δημοκρατικών ελευθεριών και δικαιωμάτων και στην καταπίεση.
Με εκλογικό νόμο που έχει σαν όριο το 10% για να μπει ένα κόμμα στη βουλή και που στόχευε στον εξοστρακισμό των αριστερών και κουρδικών κομμάτων, το κόμμα του Ερντογάν (Κόμμα Δικαιοσύνης & Ανάπτυξης – ΑΚΡ) με εκλογικό ποσοστό 34% έχει άνετη κοινοβουλευτική πλειοψηφία και για 14 ακόμα βουλευτές θα είχε την απόλυτη δύναμη των 2/3 των εδρών της βουλής ώστε να εκλέξει πρόεδρο της αρεσκείας του.
To Ρεπουμπλικάνικο Λαϊκό κόμμα του Ν. Μπαϊκάλ είναι «η φωνή των κεμαλιστών» στη βουλή που τώρα καλεί σε συνένωση όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης (από σοσιαλδημοκράτες μέχρι και… ακροδεξιούς) προκειμένου να αποτρέψουν ενδεχόμενη αυτοδυναμία των ισλαμιστών στις επόμενες βουλευτικές εκλογές.
Όμως ήταν οι κυβερνητικές πολιτικές των ρεπουμπλικάνων και των σοσιαλδημοκρατών για δεκαετίες που άνοιξαν το δρόμο στους ισλαμιστές. Αυτές οι δυνάμεις εφάρμοζαν πολιτικές στυγνής λιτότητας, καταπίεσης όλων των εθνικών μειονοτήτων, διευκόλυνσης των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στην Μ. Ανατολή και γενικά ένα πολιτικό σύστημα που ήταν δικτατορία με κοινοβουλευτικό μανδύα.
Την ίδια ώρα οι ισλαμιστές εμφανιζόντουσαν μετριοπαθείς στα θρησκευτικά ζητήματα για να μη προκαλέσουν ενώ παράλληλα έστηναν ένα ολόκληρο δίκτυο κοινωνικής πολιτικής με σχολεία, συσσίτια στους φτωχούς κ.α. ελκύοντας ένα μεγάλο μέρος των λαϊκών στρωμάτων. Όλα αυτά βέβαια μέχρι να γίνουν κυβέρνηση. Όταν έγιναν ακολούθησαν και αυτοί σκληρές νεοφιλελεύθερες πολιτικές και επιχείρησαν να μπουν στην ΕΕ με την αμέριστη υποστήριξη των ΗΠΑ. Τώρα θέλουν να ελέγξουν πλήρως την κατάσταση και να απαγκιστρωθούν από την πίεση του στρατού.
Ο ηγέτης των στρατιωτικών στρατηγός Μπουγιούκανιτ απειλεί ευθέως με πραξικόπημα εκφράζοντας το κομμάτι εκείνο της αστικής τάξης της Τουρκίας που φοβάται ότι με την κυριαρχία των ισλαμιστών η Τουρκία θα γίνει Ιράν με ότι αυτό συνεπάγεται για τα πολιτικά και οικονομικά της συμφέροντα.
****
Η ανησυχία στα επιτελεία των ιμπεριαλιστών (ΕΕ και ΗΠΑ) είναι περισσότερο από έκδηλη. Η αστάθεια στην Τουρκία μόνο καλά δεν προμηνύει: οι πρόωρες εκλογές δεν είναι καθόλου σίγουρο πως θα δώσουν λύση στο πρόβλημα, η τουρκική «δημοκρατία» απειλείται από νέο στρατιωτικό πραξικόπημα, η πιθανότητα νέων στρατιωτικών επιχειρήσεων ενάντια στους Κούρδους, (πράγμα που σημαίνει εισβολή στο Ιράκ) επανέρχεται στην ατζέντα, ενώ οι σχέσεις με Ελλάδα και Κύπρο γίνονται ακόμα χειρότερες.
Μαρία
Μπουτζαρέλου
