Έχουν περάσει 42 χρόνια από τότε που καταργήθηκε επίσημα η σχολική ποδιά. Τον Φλεβάρη του 1982 η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, με απόφαση του τότε υπουργού Παιδείας Λευτέρη Βερυβάκη, ανακοίνωση ότι η σχολική ποδιά σταματάει να είναι υποχρεωτική.
42 χρόνια μετά, η συζήτηση για την επαναφορά της σχολικής ποδιάς στα σχολεία έχει ανοίξει ξανά, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εύλογα προβληματισμοί για τη σκοπιμότητα αυτού του μέτρου ενώ ταυτόχρονα «ξυπνάνε» αναμνήσεις από άλλες, μαύρες εποχές.
Αφορμή για την επιστροφή της συζήτησης για τη σχολική ποδιά, ήταν η πρόταση που κατέθεσε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων δημοτικού σχολείου στο Μαρκόπουλο Αττικής. Συγκεκριμένα, ο Σύλλογος ξεκίνησε μια καμπάνα συλλογής υπογραφών προτείνοντας να επαναφέρει τη χρήση σχολικής στολής. Το έγγραφο που κυκλοφόρησαν οι γονείς, αναφέρει:
«Θα θέλαμε τη συμμετοχή σας στην υλοποίηση μιας ιδέας που ξεκίνησε από το περσινό σχολικό έτος. Αφορά την ενδυματολογική ομοιομορφία των μαθητών με το έμβλημα του σχολείου, προσδίδοντας τους ένα ενιαίο σχολικό προφίλ».
Ταυτόχρονα, στο έγγραφο οι γονείς καλούνται να επιλέξουν τα μεγέθη για το κοντομάνικο, το φούτερ και τη φόρμα που θα αποτελούν τη σχολική στολή.
Μπορούν οι σχολικές ποδιές να τερματίσουν την ανισότητα μεταξύ μαθητών;
Η Γραμματέας του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του συγκεκριμένου σχολείου, Ιωάννα Ρουμελιώτη, αναφέρει ότι ένα τέτοιο μέτρο θα συμβάλει στον τερματισμό των ανισοτήτων ανάμεσα στους μαθητές. Αντίστοιχες δηλώσεις μπορεί κανείς να ανακαλύψει και στις κουβέντες που αναπτύσσονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Προφανώς οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ μαθητών (και ο τρόπος που αυτές εκδηλώνονται στις ενδυματολογικές επιλογές τους) είναι ένα ευαίσθητο θέμα και ανησυχεί μια μεγάλη μερίδα γονέων. Όμως η ενδυματολογική ομοιομορφία των μαθητών δεν μπορεί να εξασφαλίσει την εξαφάνιση των οικονομικών ανισοτήτων. Τα παπούτσια, οι σχολικές τσάντες, ακόμα και τα σχολικά είδη που επιλέγουν οι μαθητές είναι στοιχεία που μπορούν να «αποκαλύψουν» την οικονομική κατάσταση μιας οικογένειας.
Επιπλέον, οι μαθητές και οι μαθήτριες συναναστρέφονται και εκτός σχολικής μονάδας, είτε σε εξωσχολικές δραστηριότητες, είτε σε κέντρα εκμάθησης ξένων γλωσσών, είτε ακόμα και στις παρέες που διαμορφώνονται, όπου τα παιδιά μπορούν να επιλέγουν ελεύθερα τα ρούχα που θα φορέσουν.
Οι υπερασπιστές των σχολικών ποδιών ίσως θα πρέπει να ξανασκεφτούν αν αυτό το μέτρο είναι αποτελεσματικό.Τ α παραδείγματα από τη δεκαετία του ‘70 με τις διαφορετικές τιμές στις σχολικές ποδιές αποτύπωναν με πολύ καθαρό τρόπο την οικονομική κατάσταση του μαθητή. Εκείνη την περίοδο, οι σχολικές ποδιές που σχεδιάζονταν μαζικά σε βιοτεχνίες ήταν εμφανώς πιο φτηνές σε σχέση με τις επώνυμες όπως αυτές που σχεδίαζε ο Γιάννης Τσεκλένης σε συνεργασία με το Μινιόν που σαν στόχο είχαν να κερδίσουν μερίδιο από την αγορά.
Για παράδειγμα, οι ποδιές του νηπιαγωγείου ξεκινούσαν από τις 395 δραχμές την ίδια στιγμή που οι σχολικές ποδιές του Τσεκλένη άγγιζαν τις 550 δραχμές. Οι ποδιές του Δημοτικού ξεκινούσαν από 485 δραχμές και αυτές του Τσεκλένη έφταναν τις 970 δραχμές, ενώ στο Γυμνάσιο οι απλές ποδιές κόστιζαν 695 με 735 δραχμές και του Τσεκλένη ξεπερνούσαν τις 1.000 δραχμές.
Επομένως, φαίνεται ξεκάθαρα ότι η επαναφορά της σχολικής ποδιάς δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της ανισότητας. Σε ένα σύστημα που παράγει διαρκώς ανισότητες, όσα μέτρα και να παρθούν, τελικά οι ανισότητες θα βρίσκουν πάντα χώρο για να αποτυπώνονται. Αν λοιπόν το θέμα είναι η αντιμετώπιση των ανισοτήτων, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο πως θα τις αντιμετωπίσουμε για να μην υπάρχουν, και όχι πως θα τις χώσουμε κάτω από το χαλί σε μια πλαστή αίσθηση «ισότητας».
Οι σχολικές ποδιές «ντύνουν» τον σεξισμό
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Mega, υπάρχει κι ένας επιπλέον λόγος που ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου προτείνει την ομοιόμορφη σχολική αμφίεση. Γονείς αναφέρουν ότι κάποιες μαθήτριες πηγαίνουν στο σχολείο με κοντά φορέματα. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια σεξιστική λογική που αφαιρεί από τις μαθήτριες το δικαίωμα να ντύνονται και να εκφράζονται με όποιο τρόπο επιθυμούν και την ίδια στιγμή προβάλλονται τα στερεότυπα της «προκλητικής αμφίεσης».
Καθόλου τυχαία, την ίδια επιχειρηματολογία χρησιμοποιεί και το μοντέλο – ηθοποιός και ευρωβουλευτής του ακροδεξιού κόμματος ΝΙΚΗ, Νίκος Αναδιώτης, ο οποίος έχει πάρει ξεκάθαρη θέση για την επιστροφή της σχολικής ποδιάς λέγοντας συγκεκριμένα: «Δεν νομίζω ότι είναι ωραία εικόνα να βλέπουμε κορίτσια ανήλικα κορίτσια, 13-14 χρονών, με κοντά μπλουζάκια, έξω η κοιλιά τους. Μία αμφίεση που δεν συνάδει στην ηλικία τους».
Όχι στη συντηρητική στροφή στην εκπαίδευση
Κάθε προσπάθεια για επαναφορά σχολικής ποδιάς στην πραγματικότητα στρέφεται ενάντια στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των μαθητών και παράλληλα αποτελεί καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Επίσης, ένας ενδυματολογικός κώδικας ομοιομορφίας θα κάνει τα σχολεία να μοιάζουν με στρατόπεδα. Η χρήση της σχολικής ποδιάς στο παρελθόν έχει ταυτιστεί πλήρως με τις αυστηρές ποινές και την σκληρή πειθαρχία. Αποτελεί αναπόσπαστο πακέτο όσων θεωρούν πως για το ότι ο κόσμος γύρω μας αποσυντίθεται, φταίνε οι νέοι που έχουν ντύνονται «περίεργα». Τα ίδια δηλαδή που ακούμε από τους συντηρητικούς κάθε εποχής.
Δεν είναι η πρώτη φορά που η επαναφορά της σχολικής ποδιάς επανέρχεται στο προσκήνιο. Το 1990-91, την περίοδο της εκπαιδευτικής «μεταρρύθμισης» Κοντογιαννόπουλου, η τότε κυβέρνηση της ΝΔ προσπάθησε να περάσει μια σειρά συντηρητικά μέτρα που οδηγούσαν στον ασφυκτικό έλεγχο στη συμπεριφορά των μαθητών, όπως π.χ. τον υποχρεωτικό εκκλησιασμό και την επιστροφή της ομοιόμορφης ενδυμασίας στα σχολεία. Το μαθητικό και φοιτητικό κίνημα κατάφερε να να βάλει φρένο στο νομοσχέδιο μέσα από έναν μαζικό αγώνα που αντιμετωπίστηκε με άγρια καταστολή από την κυβέρνηση της ΝΔ, με αποκορύφωμα τη δολοφονία του αγωνιστή καθηγητή Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα.
Η κουβέντα για την επαναφορά της σχολικής ποδιάς (ή έστω μιας ενιαίας ομοιόμορφης αμφίεσης) έρχεται την ίδια ώρα που το υπουργείο παιδείας ανακοινώνει μια σειρά από συντηρητικά μέτρα για την αντιμετώπιση υποτίθεται της ενδοσχολικής βίας. Μέτρα που το μόνο που προσφέρουν είναι τιμωρίες, καταστολή, στοχοποίηση και αποκλεισμό των μαθητών και των μαθητριών. Πρόκειται για μια προσπάθεια να επανέλθουν στα σχολεία τα πιο συντηρητικά κατάλοιπα μιας άλλης εποχής.
Η πρόοδος που έχει σημειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στα σχολεία και στην εκπαίδευση είναι αποτέλεσμα των κοινών αγώνων μαθητών και εκπαιδευτικών ενάντια στον συντηρητισμό και για να εφαρμοστούν μια σειρά από προοδευτικές αλλαγές.
Απέναντι στις νέες προκλήσεις ενός μικρού κομματιού της κοινωνίας που ενθαρρύνεται από τα αυταρχικά μέτρα της κυβέρνησης, οφείλουμε να δώσουμε τη μάχη από κοινού μαθητές, δάσκαλοι, καθηγητές και γονείς προκειμένου να αντισταθούμε στην καταπίεση και στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των μαθητών και να στείλουμε τις συντηρητικές απόψεις εκεί που ανήκουν: στο μπαούλο με τη ναφθαλίνη, μαζί με τις σχολικές στολές.
