Του Δημήτρη Ιωαννίδη
Η παγκόσμια κρίση που ξεκίνησε το 2007 από τις ΗΠΑ, ως στεγαστική κρίση με τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής εξασφάλισης και κορυφώθηκε από το 2008 και μετά, καλά κρατεί. Η κρίση αυτή αμέσως έφτασε στην Ευρώπη και όπως βλέπουμε σήμερα, η εξάπλωσή της γίνεται με γεωμετρική πρόοδο σε κάθε γωνιά του πλανήτη, επηρεάζοντας δισεκατομμύρια ανθρώπους. Οι πολιτικοί, ανίκανοι, άτολμοι και ανήμποροι να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με ημίμετρα και φυσικά αποτυγχάνουν παταγωδώς.
Μια κλασσική και αναπόφευκτη κρίση του καπιταλισμού
Η λιτότητα που εφαρμόζεται ως λύση έχει αποτύχει και συνεχίζει να οδηγεί στον όλεθρο. Ιδιαίτερα εδώ, στην ΕΕ και φυσικά στην Ελλάδα, αισίως μπήκαμε στην 8η συνεχή χρονιά ύφεσης. Όποιος πιστεύει ότι η κατάσταση θα αλλάξει, νομίζω ότι είναι υπερβολικά αισιόδοξος και ίσως και πλανημένος. Η κρίση αυτή είναι μια κλασσική και αναπόφευκτη κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Τέτοιες κρίσεις πάντοτε υπήρχαν και πάντοτε θα εμφανίζονται όσο θα βασιλεύει το κεφάλαιο. Η κύρια επιδίωξη του κεφαλαίου είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους. Η διαρκής αναζήτηση νέων επενδυτικών ευκαιριών προς τοποθέτηση των χρημάτων, προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η απόδοση. Και όταν μια επένδυση φθάνει στο τέλος της, τότε το κεφάλαιο θα αφήσει πίσω του καμένη γη αναζητώντας νέα πατρίδα. Το κεφάλαιο δεν θα ενδιαφερθεί ποτέ για τον άνθρωπο, ούτε για το περιβάλλον ούτε για τίποτε. Έτσι λοιπόν, η ανθρωπότητα πάντοτε θα γίνεται μάρτυρας γεγονότων αντίστοιχων με αυτά που βιώνουμε σήμερα. Φτώχεια, πόλεμος, προσφυγιά, ανεργία, χαμένη αξιοπρέπεια. Golden boys and girls να διαλύουν τα πάντα στο πέρασμά τους, όντες ελεύθεροι να τζογάρουν στα μαφιόζικα χρηματιστήρια τις τύχες απλών ανθρώπων, έντιμων νοικοκυραίων και ολόκληρων λαών. Τα πάντα στον καπιταλισμό γίνονται εμπόρευμα. Ακόμη και η ανθρώπινη ζωή.
Τα ψέματα ξεκινούν από το Λύκειο
Διαβάζοντας κανείς βιβλία πολιτικής οικονομίας, από το λύκειο ακόμη, θα παρατηρήσει ότι όλα τα συγγράμματα σπεύδουν, σχεδόν δογματικά, να εξηγήσουν στον αναγνώστη ότι η οικονομία κάνει κύκλους. Εξήγηση απλή, παιδική και θλιβερή. Κανένα βιβλίο δεν θα εξηγήσει τι γίνεται όταν ο οικονομικός κύκλος είναι στο σημείο της ύφεσης. Εκεί ακριβώς ξέρετε τι γίνεται; Νομίζω πως ναι. Κοιτάξτε γύρω σας. Γιατί η μοίρα σας επιφύλαξε να ζήσετε σε αυτό το σημείο του οικονομικού κύκλου. Όμως, θα μας πουν, κάποιες μελλοντικές γενιές δεν θα ξέρουν τι σημαίνει ανεργία. Δεν θα δουν ανθρώπους να αυτοκτονούν από απόγνωση, άστεγους να κοιμούνται στους δρόμους και να τρώνε από τα σκουπίδια, γιατί κάποια κωλόπαιδα της wall street φρόντισαν οι προηγούμενοι να χάσουν τα σπίτια τους. Δεν θα δουν 10χρονα παιδάκια να δουλεύουν στην Ινδία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, επί 16 ώρες ημερησίως σε συνθήκες εξαθλίωσης, προκειμένου να αγοράσει η κάθε πλούσια κυρία την τσάντα της και όλοι εμείς οι υπόλοιποι τα ωραία μας iPhone. Το χειρότερο όμως με αυτά τα βιβλία είναι ότι χρησιμοποιούν δογματικές εκφράσεις και παρουσιάζουν τους οικονομικούς κύκλους σαν κάτι αναπόφευκτο. Σαν την μοναδική πραγματικότητα.
Όπως ακριβώς παρουσιάζεται το πρόγραμμα εφαρμογής λιτότητας στην Ελλάδα, ως μοναδική λύση για την έξοδο από την κρίση …
Οι αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος
Ο καπιταλισμός είναι τελικά το μόνο οικονομικό μοντέλο που θα πρέπει να ακολουθείται; Η μόνη εναλλακτική; Δε νομίζω!
Το καπιταλιστικό σύστημα είναι γεμάτο αντιφάσεις και πάντοτε σχεδόν νομοτελειακά οδηγείται σε καταστροφικές κρίσεις, ακριβώς από τις ίδιες αυτές τις αντιφάσεις του.
Σκεφτείτε το εξής: το κεφάλαιο αρχικά θα στραφεί στην παραγωγή. Σταδιακά όμως, επειδή συνεχώς η παραγωγή θα πρέπει να αυξάνεται και επειδή θα αναζητείται η μεγιστοποίηση του περιθωρίου του κέρδους, τότε θα μειωθούν οι μισθοί και θα εντατικοποιηθεί η εργασία. Όμως οι ίδιοι αυτοί οι μισθοί είναι που αγοράζουν τα προϊόντα που παράγονται (αντίφαση) και αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση της ζήτησης γι’ αυτά … Μην βιάζεστε! Δεν ήρθε ακόμα η κατάρρευση. Το κεφάλαιο έχει την λύση: για να εξισορροπηθεί η μείωση των μισθών υπάρχει η λύση του τραπεζικού δανεισμού. Το κεφάλαιο μέσω των τραπεζών θα σπεύσει να καλύψει τις όποιες καταναλωτικές ανάγκες, δανείζοντας αρχικά αφειδώς τους ενδιαφερόμενους, αντλώντας πρόσκαιρα υπερκέρδη (βασική επιδίωξη). Η παγίδα όμως είναι ότι ο καθένας από εμάς έχει κάποια συγκεκριμένα όρια δανειοδότησης. Όταν η δανειοληπτική ικανότητα τελειώσει τι γίνεται;
Όταν σκάσει η φούσκα
Η απάντηση είναι ότι ακολουθεί ένα τζογάρισμα στα χρηματιστήρια, με παράγωγα προϊόντα και ομόλογα χτισμένα πάνω σε πακετάκια από φλοίδες δανειακών προϊόντων[*] και μετά η φούσκα σκάει, φέρνοντας την περίφημη κρίση.
Την συνέχεια όλοι την ξέρουμε. Την ζούμε τα τελευταία 8 χρόνια. Όλοι κρύβονται πίσω από το μικρό τους δάχτυλο και προσπαθούν να βρουν μάταια λύση στο πρόβλημα. Πολιτικοί και οικονομολόγοι, χαμένοι κυριολεκτικά στην μετάφραση, προσπαθούν να πείσουν πρώτα τον εαυτό τους και μετά όλους τους υπόλοιπους ότι η μόνη οδός για την έξοδο από την κρίση είναι η λιτότητα. Και οι εξελίξεις τους ξεπερνούν. Και οι περίφημες αγορές (που απέκτησαν και προσωπικότητα) τους διαψεύδουν και τους ακυρώνουν.
Ποιος είναι για ένα Νόμπελ Οικονομίας;
Τα τελευταία 10-15 χρόνια περίπου, ξεφύτρωναν και δυστυχώς συνεχίζουν να ξεφυτρώνουν από παντού διάφοροι και διάφορες, οι οποίοι, ως επί το πλείστον αδούλευτοι και αμφιβόλου αξίας και ποιότητας γνώσεων, αλλά και σκέψης, έχτιζαν βιογραφικά τύπου πτυχίο–μεταπτυχιακό–διδακτορικό στο London School of Economics ή στο Harvard και αμέσως αναλάμβαναν θέσεις κλειδιά σε συνταξιοδοτικά fund, σε τράπεζες, σε εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων, σύμβουλοι επενδύσεων, σύμβουλοι επιχειρήσεων…. σύμβουλοι αέρα κοπανιστού, έναντι παχυλών αμοιβών και μπόνους.
Πολλοί από αυτούς πήρανε και Νόμπελ οικονομικών για διάφορα μοντέλα και άλλα πολλά. Κανείς όμως δεν προέβλεψε την κρίση! Έτσι λοιπόν, γεννάται αυτομάτως το εξής ερώτημα: γιατί να τους πληρώνει κανείς όλους αυτούς τόσο ακριβά; Για ποιόν λόγο να απονέμεται Νόμπελ οικονομίας σε οικονομολόγους που δεν μπορούν να εξηγήσουν και να δώσουν λύση σε τόσο σοβαρά ζητήματα;
Προς τούτο το τελευταίο, θα αναφέρω κάτι που διάβασα τελευταία και θεωρώ πολύ σημαντικό να γραφτεί. Πρόκειται για κάτι που είπε ο Πολ Κρεγκ Ρόμπερτς, υπουργός οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Ρίγκαν:
«Αν ο Μαρξ και ο Λένιν ήταν σήμερα ζωντανοί, θα ήταν βασικοί διεκδικητές του βραβείου Νόμπελ για την οικονομία. Ο Μαρξ προέβλεψε την προϊούσα εξαθλίωση των εργαζομένων και ο Λένιν προείδε την υποταγή της υλικής παραγωγής στη συσσώρευση κερδών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Οι προβλέψεις τους είναι κατά πολύ ανώτερες από τα οικονομικά μοντέλα που σήμερα βραβεύονται με Νόμπελ και από τις προβλέψεις των κεντρικών τραπεζιτών, των υπουργών οικονομικών και των νομπελιστών οικονομολόγων…»
Τα συμπεράσματα δικά σας.
