Στις πλαγιές της οροσειράς των Απαλάχιων στη Δυτική Βιρτζίνια των ΗΠΑ, κατά τα τέλη του Αυγούστου και τις αρχές του Σεπτέμβρη του 1921, πραγματοποιήθηκε μια από τις μεγαλύτερες ταξικές συγκρούσεις στην αμερικανική ιστορία. Η Μάχη του Μπλερ Μάουντεν ήταν μια εργατική εξέγερση στην οποία περίπου 10.000 ανθρακωρύχοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις εταιρείες εξόρυξης, τις τοπικές αρχές και το ομοσπονδιακό κράτος.
Η μάχη αυτή δεν ήταν μια μεμονωμένη σύγκρουση, αλλά η οργανωμένη απάντηση των εργατών απέναντι στη βάναυση εκμετάλλευση, την καταπίεση και την άρνηση των εταιρειών εξόρυξης κάρβουνου να αναγνωρίσουν τα εργασιακά δικαιώματά τους.
Το υπόβαθρο της μάχης
Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η Δυτική Βιρτζίνια αποτέλεσε το παγκόσμιο επίκεντρο της βιομηχανίας άνθρακα. Η ζωή στην περιοχή ελεγχόταν πλήρως από τις εταιρείες εξόρυξης και διακίνησης άνθρακα, οι οποίες κατείχαν τα ορυχεία και τη γη, χρησιμοποιώντας ακόμη και κυβερνητικές, αλλά και ιδιωτικές στρατιωτικές δυνάμεις, για να επιβάλουν ένα σύστημα βάναυσης εκμετάλλευσης.
Διατηρώντας το μονοπώλιο της γης γύρω από τα ορυχεία, οι εταιρείες ανάγκαζαν τους εργάτες και τις οικογένειές τους να κατοικούν σε εταιρικές πόλεις, όπου υποχρεώνονταν να νοικιάζουν σπίτια και να αγοράζουν τρόφιμα από καταστήματα που ανήκαν στις ίδιες εταιρίες. Η αμοιβή τους δεν γινόταν με νόμισμα, αλλά με κουπόνια (scrip) που είχαν αξία μόνο στα εταιρικά μαγαζιά. Πολλοί εργάτες κατάφερναν οριακά να επιβιώνουν, ή αναγκάζονταν να χρεωθούν στις εταιρείες, καθώς οι πληρωμές για ενοίκιο και τρόφιμα δεν διακόπτονταν όταν τα αφεντικά μείωναν τις ώρες εργασίας ή έκλειναν προσωρινά τα ορυχεία.
Η έλλειψη μέτρων ασφαλείας είχε τραγικές συνέπειες. Υπολογίζεται ότι ανάμεσα στο 1890 και το 1917 σκοτώθηκαν 26.000 εργάτες, ενώ περίπου 12.000 τραυματίζονταν στη δουλειά κάθε χρόνο. Πολλοί ήταν και εκείνοι που πέθαιναν από πνευμονοκονίαση λόγω της μακροχρόνιας εισπνοής ανθρακόσκονης.
Ταυτόχρονα η απειλή της άμεσης απόλυσης κρεμόταν μόνιμα πάνω από τα κεφάλια τους, ενώ αναγκάζονταν να υπογράφουν ειδικές συμβάσεις (yellow-dog contracts), που τους στέρησαν νομικά το δικαίωμα να συμμετάσχουν σε οποιοδήποτε σωματείο, ή οποιαδήποτε συνδικαλιστική ή απεργιακή δράση. Κάθε απόπειρα αντίστασης τιμωρούνταν με απόλυση, βία, εκφοβισμό ή ακόμη και δολοφονία.
Εκείνη την περίοδο, η περιοχή βίωσε την άφιξη ενός μεγάλου κύματος μεταναστών από την Ιταλία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, αλλά και την εισροή μαύρων εργατών από τον αμερικανικό Νότο. Οι εταιρείες προσπάθησαν να τους διαιρέσουν με βάση τη φυλή και την εθνικότητα, ώστε να μην αποκτήσουν ενιαία οργάνωση. Παρόλα αυτά, τα κοινά προβλήματα που αντιμετώπιζαν τους έφεραν πιο κοντά. Η εικόνα χιλιάδων ανθρακωρύχων με κόκκινα μαντίλια στο λαιμό συμβόλιζε την ταξική ενότητα.
Οι ανθρακωρύχοι άρχισαν να οργανώνονται και να διεξάγουν απεργιακούς αγώνες σε ολόκληρη την περιοχή, διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας και το δικαίωμα στη συλλογική διαπραγμάτευση μέσω του συνδικάτου «Ενωμένοι Εργάτες Ορυχείων της Αμερικής» (United Mine Workers of America – UMWA). Οι προσπάθειές τους αντιμετώπισαν σκληρή καταστολή από ιδιωτικές και κρατικές στρατιωτικές δυνάμεις, δίνοντας σε ολόκληρη την περίοδο αυτών των συγκρούσεων (μεταξύ 1912 και 1921) την ονομασία ο «Πόλεμος των Ορυχείων» της Δυτικής Βιρτζίνια. Η Μάχη του Μπλερ Μάουντεν (του Όρους Μπλερ) του 1921 ήταν ο πιο δραματικός και ηρωικός από αυτούς τους αγώνες.
Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι
Την άνοιξη του 1920, μπράβοι στην υπηρεσία των εταιρειών εξόρυξης άνθρακα στάλθηκαν στο Μάτεγουαν (Matewan) της Δυτικής Βιρτζίνια για να διαλύσουν μια απεργία. Μια από τις πιο συνήθεις τακτικές τους ήταν ο βίαιος εκτοπισμός των απεργών και των οικογενειών τους από τις εταιρικές κατοικίες. Ωστόσο, ο σερίφης της πόλης, Σιντ Χάτφιλντ, που συμπαραστεκόταν στον αγώνα των ανθρακωρύχων, αντιτάχθηκε στην προσπάθεια εκδίωξης των εργατών, θεωρώντας την παράνομη. Η σύγκρουση που ακολούθησε κλιμακώθηκε σε ένοπλη αντιπαράθεση, η οποία στοίχισε τη ζωή σε αρκετούς από τους μπράβους.
Αυτή η εξέλιξη ενίσχυσε το ηθικό των εργατών, αποδεικνύοντας ότι η αντίσταση ήταν εφικτή. Ως απάντηση, οι εταιρείες συνεργάστηκαν με την πολιτειακή κυβέρνηση για να συλλάβουν και να δικάσουν τον Χάτφιλντ και άλλους εργάτες με κατηγορίες για φόνο. Ο Χάτφιλντ τελικά αθωώθηκε, αλλά η απόφαση αυτή προκάλεσε οργή στους εργοδότες. Έτσι, κατέστρωσαν ένα νέο σχέδιο, καταγγέλλοντας τον με ψευδείς κατηγορίες για καταστροφή ιδιοκτησίας.
Την 1η Αυγούστου, καθώς ο Χάτφιλντ πλησίαζε το δικαστήριο για να υποστηρίξει την αθωότητά του, δολοφονήθηκε στα σκαλιά του κτηρίου από πράκτορες των εταιρειών. Η ψυχρή δολοφονία μετέτρεψε τον Σιντ Χάτφιλντ σε σύμβολο αντίστασης για όλους τους ανθρακωρύχους και αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Η μάχη
Εξοργισμένοι από τη βία και την καταστολή, περίπου 10.000 ένοπλοι ανθρακωρύχοι οργανώθηκαν και ξεκίνησαν μια μαζική πορεία από το Τσάρλεστον προς την Κομητεία Μίνγκο, για να απελευθερώσουν τους φυλακισμένους συναδέλφους τους.
Η πορεία αντιμετώπισε την αντίσταση ενός ιδιωτικού στρατού 3.000 πρακτόρων, με επικεφαλής τον φιλοεταιρικό σερίφη, Ντον Τσάφιν (Don Chafin), ο οποίος χρηματοδοτούνταν αδρά από τις εταιρείες εξόρυξης για να προστατεύει τα συμφέροντά τους.
Ο ιδιωτικός στρατός των εταιρειών εγκατέστησε βαρύ οπλισμό πάνω στον Λόφο Μπλερ. Επέλεξαν τη συγκεκριμένη θέση, καθώς γνώριζαν ότι οι ανθρακωρύχοι θα ήταν ευάλωτοι σε αυτό το σημείο της διαδρομής τους. Ο στόχος του ιδιωτικού στρατού ήταν να εμποδίσει την πορεία με κάθε κόστος. Μάλιστα, είχαν λάβει ρητές διαταγές να πυροβολήσουν οποιονδήποτε ανθρακωρύχο τολμούσε να προχωρήσει.
Έτσι, από τις 25 Αυγούστου μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου αναπτύχθηκε μια από τις μεγαλύτερες ένοπλες συγκρούσεις στην αμερικανική ιστορία μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Η ένταση κορυφώθηκε στις 30 Αυγούστου, όταν μια ομάδα ανθρακωρύχων συγκρούστηκε με άνδρες του Τσάφιν. Η συμπλοκή στοίχισε ζωές και στις δύο πλευρές και αποτέλεσε την επίσημη έναρξη της σύγκρουσης. Από εκείνη τη στιγμή, οι πλαγιές του Μπλερ Μάουντεν μετατράπηκαν σε πεδίο μάχης.
Στις 2 Σεπτεμβρίου του 1921, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Γουόρεν Χάρντινγκ, έστειλε περίπου 2.100 στρατιώτες για να ενισχύσει τον ιδιωτικό στρατό των εργοδοτών και να συντρίψει την εξέγερση των εργαζομένων. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, ο αμερικανικός στρατός προχώρησε ακόμη και στη χρήση χημικών αερίων και βομβών εναντίον των ανθρακωρύχων. Μετά από σκληρή αντίσταση οι εργάτες υποχώρησαν, καθώς συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορούσαν να νικήσουν τις δυνάμεις που είχαν παραταχθεί εναντίον τους.
Οι επίσημες εκτιμήσεις για τους νεκρούς αναφέρονται σε περίπου 16 ανθρακωρύχους και λίγους από την πλευρά του Τσάφιν. Ωστόσο, ανεπίσημες πηγές κάνουν λόγο για 50 έως και 100 θανάτους συνολικά.
Μετά το τέλος της μάχης, η καταστολή του κινήματος ολοκληρώθηκε με μαζικές διώξεις εναντίον των ανθρακωρύχων. 985 εργάτες κατηγορήθηκαν για μια σειρά από αδικήματα. Οι κατηγορίες περιλάμβαναν συμμετοχή σε ένοπλη εξέγερση, συνωμοσία, φόνο, καθώς και προδοσία κατά της Πολιτείας της Δυτικής Βιρτζίνια. Οι περισσότεροι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν.
Ένας αγώνας-σταθμός για το αμερικανικό εργατικό κίνημα
Παρότι οι μαζική κινητοποίηση του Μπλερ Μάουντεν κατεστάλη στρατιωτικά, παρά το γεγονός ότι οι ανθρακωρύχοι έχασαν αυτή τη μεγάλη μάχη, ο αγώνας τους άφησε ένα ανεξίτηλο στίγμα στη συνείδηση του αμερικανικού εργατικού κινήματος. Αποκαλύφθηκε σε όλη της την έκταση η ωμότητα της εργοδοσίας και του κράτους, που για να προστατέψουν τα κέρδη τους και να τρομοκρατήσουν το εργατικό κίνημα, προχώρησε στη βίαιη καταστολή των κινητοποιήσεων των ανθρακωρύχων. Παράλληλα, ο αγώνας ανάδειξε τον καθοριστικό ρόλο των μεταναστών εργαζομένων στην οικοδόμηση του εργατικού κινήματος της χώρας και την τεράστια σημασία της οργάνωσης των αγώνων σε κοινή ταξική βάση, παρά τις εθνικές ή τις φυλετικές διαφορές.
Έτσι, αυτός ο φαινομενικά ηττημένος αγώνας μετατράπηκε σε ισχυρό σημείο αναφοράς για τους μετέπειτα αγώνες για τα εργασιακά δικαιώματα και τη συνδικαλιστική δράση στις ΗΠΑ.
