Της Φραντζέσκα Γκαρσία
Το κίνημα των Σαντινίστας δημιουργήθηκε το 1961 όταν μαρξιστές αγωνιστές μαζί με χριστιανούς ριζοσπάστες ιδρύουν το «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (FSLN). Στις 19 Ιουλίου του 1979 οι Σαντινίστας μπαίνουν νικηφόρα στη πρωτεύουσα Μανάγκουα και τερματίζουν την επί μισό αιώνα δικτατορία των Σομόσα. Η νίκη αυτή προήλθε τόσο από τον αγώνα στα βουνά όσο και από την δράση της εργατικής τάξης στις πόλεις. Ιδρυτής των Σαντινίστας ήταν ο Κάρλος Φονσέκα Αμαδόρ, ο οποίος σκοτώθηκε σε μάχη το 1976.
Το κίνημα πήρε το όνομα του από τον εθνικό ήρωα και σύμβολο κατά του ιμπεριαλισμού Αύγουστο Σεσάρ Σαντίνο. Ο Σαντίνο είχε οργανώσει αντάρτικο στα βουνά του Βορρά κατά τη δεκαετία του ’20, όταν τα αμερικάνικα στρατεύματα επέστρεψαν στη Νικαράγουα. Δολοφονήθηκε το 1934 με εντολή του αρχηγού της Εθνικής φρουράς Αναστάσιο Τάτσο Σομόσα, ο οποίος στη συνέχεια κατέλαβε την εξουσία για είκοσι χρόνια. Οι Σαντινίστας στόχευαν στην ανατροπή του δικτατορικού του καθεστώς που είχε την υποστήριξη των Η.Π.Α αλλά και στον εκδημοκρατισμό και την ανάπτυξη της Νικαράγουα.
Νίκη και πρώτη κυβερνητική θητεία
Η νίκη των Σαντινίστας λειτούργησε σαν οξυγόνο για τη καταδιωκόμενη αριστερά της Λατινικής Αμερικής, γιατί ήρθε σε μια περίοδο που σχεδόν σε όλη την ήπειρο επικρατούσαν σκοτεινές φιλοαμερικάνικες δικτατορίες, ανατρέποντας έτσι όλα τα περί αντιθέτου προγνωστικά πολιτικών αναλυτών και δίνοντας καινούργια πνοή στα αριστερά αντάρτικα κινήματα στις γειτονικές χώρες Γουατεμάλα και Ελ Σαλβαδόρ. Ταυτόχρονα, ενέπνευσε πολλούς αγωνιστές της Αριστεράς παγκόσμια.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 το FSLN εφάρμοσε φιλολαϊκές πολιτικές που είχαν απτά αποτελέσματα:
- Μείωση της παιδικής θνησιμότητας από το 33% στο 8%
- Μείωση του αναλφαβιτισμού από το 50% του πληθυσμού στο 14%. Χτίστηκαν 1.200 νέα σχολεία.
- Εφαρμόστηκε μαζικό πρόγραμμα εμβολιασμών και μπήκαν οι βάσεις για ένα δημόσιο σύστημα υγείας.
- Υπήρξαν αυξήσεις στους μισθούς και μείωση των ενοικίων.
Την ίδια εποχή η αμερικάνικη δεξιά κατήγγειλε το «καθεστώς» ως «κομμουνιστικό» και εξόπλιζε ένα μέρος της αντιπολίτευσης, τους Κόντρας, βαφτίζοντας τους «μαχητές της ελευθερίας».
Παρά τις φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις των Σαντινίστας όμως, η οικονομία παρέμεινε σε ιδιωτικά χέρια. Το 60% της οικονομίας ήταν στα χέρια των καπιταλιστών, όπως και το 80% της αγροτικής παραγωγής. Αυτό επέτρεπε στους καπιταλιστές να κάνουν σαμποτάζ στις προσπάθειες της κυβέρνησης, χρηματοδοτώντας ταυτόχρονα τους Κόντρας.
Η κυβέρνηση είχε 2 επιλογές: η μία ήταν να προχωρήσει τολμηρά στην κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων ιδιοκτησίας και στο χτίσιμο μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Η άλλη ήταν να επιδιώξει έναν ανέφικτο συμβιβασμό ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, όπως την συμβούλευαν ο Γκορμπατσώφ και ο Κάστρο.
Δυστυχώς η ηγεσία των Σαντινίστας επέλεξε μια συμβιβαστική πολιτική που οδήγησε τη χώρα στο γκρεμό. Λόγω του εμπάργκο των ΗΠΑ και του πολέμου ο πληθωρισμός έφτασε στο 33.600% το ’88, και οι μισθοί είχαν πέσει στο 90% σε σχέση με το 1981. Αυτή η κατάσταση οδήγησε στην ήττα των Σαντινίστας.
Στις 25 Φεβρουαρίου του 1990 μετά την εκλογική αναμέτρηση το FSLN πέφτει, χάνει τη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο και την εξουσία αναλαμβάνει το δεξιό κόμμα της Βιολέτα Τσομόρα. Ακολούθησαν πολιτικές δολοφονίες και ένοπλές συγκρούσεις ανάμεσα στους αντεπαναστάτες και τους Σαντινίστας.
2006: Επιστροφή στην εξουσία
Η δεξιά βέβαια δεν κατάφερε να λύσει κανένα από τα προβλήματα στην κοινωνία. Έτσι, το 2006 οι Σαντινίστας επιστρέφουν στην εξουσία.
Κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων στην κεντρική αμερικη έχει ασκηθεί μια άκρως νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική. Στη Νικαράγουα συγκεκριμένα το κυρίαρχο μοντέλο οικονομίας εξακολουθεί να είναι η εξαγωγή αγροτικών προϊόντων και ενώ έχει πετύχει ένα μέσο ρυθμό ανάπτυξης 4%, η φτώχεια και οι ανισότητες δεν έχουν μειωθεί. Δεν έχει καταφέρει να διασφαλίσει μια σταθερή εργασία για τη πλειονότητα του ενεργού πληθυσμού αλλά ούτε να σιτίσει τους κατοίκους των περιοχών που υποφέρουν από την ξηρασία και την κλιματική αλλαγή. Έτσι η Νικαράγουα παραμένει μια από της φτωχότερες χώρες του δυτικού ημισφαιρίου.
Η επιστροφή των Σαντινίστας στην εξουσία συνοδεύεται από μια μεγάλη μεταστροφή και συμβιβασμούς ακόμα και από την αρχική τους πολιτική. Ο Ορτέγκα, έχοντας επιρροή στο Ανώτατο Δικαστήριο που ήταν φιλικά προσκείμενο στους Σαντινίστας, πέρασε συνταγματική αναθεώρηση προς όφελος του ώστε να μην υπάρχει περιορισμός θητειών στην επανεκλογή Προέδρου. Έκανε συμμαχία με τον πρώην φιλελεύθερο πρόεδρο της χώρας Αρνόλντο Αλεμάν (1997-2001). Εμπόδισε επίσης, με την βοήθεια του Ανώτατου Δικαστηρίου, το Ανεξάρτητο Φιλελεύθερο Κόμμα, το μεγαλύτερο Κόμμα της αντιπολίτευσης να κατεβάσει υποψήφιο Πρόεδρο. Απαγόρευσε κάθε άμβλωση και έτσι κατάφερε να έχει την υποστήριξη των συντηρητικών χριστιανών που κυριαρχούν στην Νικαράγουα. Κέρδισε την υποστήριξη του Καρδινάλιου Μιγκέλ Ομπρόντο του μεγαλύτερου εχθρού των Σαντινίστας έως τότε.
Το 2011 το προεκλογικό σύνθημα του Ορτέγκα ήταν «Για μια Νικαράγουα χριστιανική σοσιαλιστική και αλληλέγγυα». Την στήριξή τους στον Ορτέγκα έδειξαν και όλοι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί, οι ξένοι επενδυτές και η εργοδοσία. Άλλωστε ο Ορτέγκα μαζί με τον Αντιπρόεδρο Χάιμε Μοράλες, πρώην τραπεζίτη, εξόριστο κατά την διάρκεια της επανάστασης, σχετιζόμενο με τους Κόντρας αλλά και πρώην υπουργό της κυβέρνησης Αλεμάν, αποφάσισαν να εφαρμόσουν το πρόγραμμα λιτότητας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας ενώ προχώρησαν σε ιδιωτικοποιήσεις.
Παρόλα αυτά το 2007 ελήφθησαν κάποια στοιχειώδη κοινωνικά μέτρα, όπως η επιστροφή στην δωρεάν παροχή υπηρεσιών στους τομείς της υγείας και της παιδείας, τα προγράμματα κατά της φτώχειας «Μηδενική Πείνα» και «Αξιοπρεπής Κατοικία». Υπήρξε υποστήριξη στους μικρούς παραγωγούς αλλά και τους γυναικείους συνεταιρισμούς. Αυτά ήταν αρκετά για να κρατήσουν υψηλή την δημοτικότητα του Προέδρου στην κοινωνική βάση των Σαντινίστας.
Από την άλλη, ο Ορτέγκα και το κόμμα του, παρά την αριστερή φρασεολογία, έχουν πια πλήρως υποταχτεί στις πολιτικές του κεφαλαίου. Υπάρχει μια πολύ σκληρή γραφειοκρατία και διαφθορά, συμμαχία με την πλουτοκρατία και τα κομμάτια του κρατικού μηχανισμού (Αστυνομία, Στρατός, ΜΜΕ), καθώς και παραχώρηση σε ξένους επενδυτές πλήθους έργων που αφορούν την ενέργεια, εξορύξεις και τον τουρισμό.
Ανεξάρτητα από όλα αυτά το κίνημα των Σαντινίστας και όλοι όσοι πάλεψαν και θυσιάστηκαν για αυτό έδωσε έναν ηρωικό αγώνα. Η νίκη της επανάστασης στη Νικαράγουα, παρά την προδοτική πορεία των ηγετών της που αφομοιώθηκαν στον καπιταλισμό, ήταν ορόσημο για τους καταπιεσμένους λαούς. Αλλά και στη συνέχεια η αντιπαράθεση και ο εμφύλιος με τους Κόντρας συγκίνησε πλήθος προοδευτικών ανθρώπων σε όλη την γη.
Τότε, την δεκαετία του 80, οι Σαντινίστας ήταν συνώνυμο της επανάστασης και πηγή έμπνευσης για χιλιάδες καταπιεσμένους ανθρώπους όπου γης. Σήμερα, μετά την προδοσία του οράματος αυτού από την ηγεσία τους, χρειάζεται να δούμε τα μαθήματα της ιστορίας για να μην την επαναλάβουμε.
