Του Δημήτρη Χατζηκώστα
Άλλο ένα μεγάλο τραπεζικό σκάνδαλο βγήκε στο φως της δημοσιότητας τον τελευταίο μήνα, μετά από έρευνα –η οποία πήρε το όνομα Swissleaks– της γαλλικής εφημερίδας Le Monde και διεθνούς σύμπραξης δημοσιογράφων. Η έρευνα αφορούσε τις πρακτικές της βρετανικής τράπεζας HSBC και στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό σε υλικό ενός πρώην υπαλλήλου του ελβετικού τμήματος της συγκεκριμένης τράπεζας, του Ερβέ Φαλσιανί.
Τι αποκαλύφθηκε; Η τράπεζα είχε δημιουργήσει έναν καλοστημένο μηχανισμό μέσω του οποίου διευκόλυνε υπερπλούσιους πελάτες της να αποφεύγουν την φορολόγηση των υπέρογκων εισοδημάτων τους. Έδινε συστηματικά τη δυνατότητα στους πελάτες της να σηκώνουν πολύ μεγάλες ποσότητες μετρητών (σε νομίσματα που δεν χρησιμοποιούνται ιδιαίτερα στην ίδια την Ελβετία) διευκόλυνε πρακτικές παράκαμψης των ευρωπαϊκών φορολογικών αρχών, συμβούλευε και συνεργαζόταν με ξένους πελάτες της για να παρακάμψουν φορολογικούς ελέγχους στις χώρες τους.
Τα στελέχη της εν λόγω τράπεζας δεν περιορίζονταν μόνο σε «συμβουλές»: Μέσω μιας θυγατρικής εταιρίας, είχε στηθεί ένας ολόκληρος μηχανισμός δημιουργίας και συντήρησης εικονικών offshore επιχειρήσεων, μέσω των οποίων οι πελάτες της ξέφευγαν από τους φορολογικούς ελέγχους.
Πλήθος γνωστών επιχειρηματιών, πολιτικών, ηθοποιών και ποδοσφαιριστών περιλαμβάνονται στις λίστες των φοροφυγάδων πελατών της τράπεζας, ενώ υπολογίζεται ότι με αυτόν τον τρόπο παρέμειναν κρυφά και μακριά από τους φορολογικούς μηχανισμούς μιας σειράς χωρών, περίπου 100 δισ. δολάρια.
Την ίδια πρακτική άλλωστε ακολουθούσε για τον εαυτό του και το μεγαλοστέλεχος της τράπεζας S. Gulliver. Και όπως δήλωσε ο Φαλσιανί,
«το Swissleaks είναι μονάχα η κορυφή του παγόβουνου».
Αξίζει να θυμίσουμε ότι ένα παρόμοιο σκάνδαλο είχε ξεσπάσει το 2009 με την ελβετική τράπεζα UBS, η οποία τον περασμένο Δεκέμβρη έχασε οριστικά τη δικαστική μάχη και ως εκ τούτου θα αναγκαστεί να πληρώσει πρόστιμο 1,1 δισ. δολάρια.
Η διαπλοκή του τραπεζικού κεφαλαίου με τον κόσμο του πλούτου είναι κάτι γνωστό και τέτοιες αποκαλύψεις έρχονται να ενισχύσουν την κοινή αίσθηση που υπάρχει. Το ερώτημα είναι όμως πώς αντιμετωπίζονται αυτά τα φαινόμενα. Αρκετές κυβερνήσεις (μεταξύ των οποίων της Βρετανίας, της Γαλλίας και των ΗΠΑ) κάτω από την πίεση των αποκαλύψεων αναγκάστηκαν ή αναγκάζονται και σήμερα να αναλάβουν κάποια νομική δράση εναντίον των συγκεκριμένων τραπεζών, η οποία καταλήγει σε κάποιο πρόστιμο.
Στη συνέχεια, τα golden boys ζητούν συγγνώμη, διαβεβαιώνουν πως οι παρασιτικές πρακτικές τους ανήκουν στο παρελθόν και… η ζωή συνεχίζεται. Και βέβαια, την ίδια στιγμή, γίνεται ενορχηστρωμένη προσπάθεια να συγκαλυφθούν τα σκάνδαλα, να καταλήξει στο φως της δημοσιότητας και στη δικαιοσύνη μόνο η «κορυφή του παγόβουνου». Στο πλαίσιο αυτό, για παράδειγμα, ο δημοσιογράφος της βρετανικής εφημερίδας Telegraph, Peter Oborne, κατήγγειλε μετά την παραίτησή του τις πιέσεις που δέχθηκε από τον ιδιοκτήτη της εφημερίδας για να «σωπάσει», προκειμένου να μη χάσει το έντυπο τα διαφημιστικά έσοδα από την τράπεζα, αλλά και να μην αποκαλυφθεί ότι ο ιδιοκτήτης της περιλαμβάνεται στη λίστα των φοροφυγάδων πελατών.
Ο μόνος τρόπος να σπάσει αυτό το απόστημα είναι να φύγει ο έλεγχος του τραπεζικού συστήματος από τους τραπεζίτες και τα golden boys και να περάσει στα χέρια της κοινωνίας. Αυτό, σε συνδυασμό με μέτρα όπως η κατάργηση του τραπεζικού απορρήτου, είναι ο μόνος τρόπος να φτάσει το μαχαίρι πραγματικά στο κόκαλο.
