Ο δεύτερος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών, ήταν πάνω απ’ όλα μια ακόμη πανωλεθρία για το ΣΥΡΙΖΑ. Το κόμμα που πρόδωσε το δημοψήφισμα και συνέχισε τις πολιτικές των μνημονίων και της λιτότητας ηττήθηκε, όπως και στον πρώτο γύρο των τοπικών εκλογών και τις ευρωεκλογές, και αναγκάστηκε να καταφύγει σε πρόωρες εκλογές. Δεν ήταν όμως μόνο ήττα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Το ΚΚΕ, παρά την κρίση, την εκλογική φθορά και την απογοήτευση από τον ΣΥΡΙΖΑ, παρά την αμηχανία και την αναζήτηση εναλλακτικών από πολύ κόσμο, όχι μόνο δεν κατάφερε να εμπνεύσει και να δώσει αισιοδοξία στην ελληνική κοινωνία, αλλά αντίθετα έχασε τέσσερις από τους πέντε εκλεγμένους δημάρχους, με μόνη εξαίρεση την περίπτωση του Κώστα Πελετίδη στην Πάτρα.
Και πάλι κανένα συμπέρασμα
Ως προς τους υπόλοιπους «κόκκινους» δήμους (Πετρούπολη, Καισαριανή, Χαϊδάρι και Ικαρία) οι δήμαρχοι του ΚΚΕ έχασαν από υποψήφιους της Νέας Δημοκρατίας, ή «ανεξάρτητους» συστημικούς υποψήφιους. Αυτό είναι φυσικά μια αρνητική εξέλιξη για όλες τις δυνάμεις που παλεύουν ενάντια στη λιτότητα.
Οι δύο από τους τέσσερις πρώην δημάρχους (στην Πετρούπολη και την Καισαριανή) στον πρώτο γύρο είχαν έρθει πρώτοι σε ψήφους. Η ανακοίνωση του ΚΚΕ για τα αποτελέσματα, δεν μπαίνει ουσιαστικά στη συζήτηση γιατί μέσα σε αυτές τις συνθήκες η μεγάλη πλειοψηφία των υποψηφίων του έχασε. Αρκείται να ενημερώσει ότι:
«Υπόσχεση για συνέχιση του αγώνα υπέρ του λαού και από τις θέσεις της αντιπολίτευσης, αλλά και πιο δυναμικής πορείας για την ενίσχυση του ΚΚΕ στις βουλευτικές εκλογές, για να ενισχυθεί ο λαός δίνουν οι δυνάμεις της «Λαϊκής Συσπείρωσης» στους Δήμους Πετρούπολης, Καισαριανής, Χαϊδαρίου και Ικαρίας, που έδωσαν μέχρι τελευταία στιγμή τη μάχη για την επανεκλογή στις διοικήσεις των δήμων. Κλίμα αισιοδοξίας και μαχητικότητας επικράτησε στα εκλογικά κέντρα της «Λαϊκής Συσπείρωσης» όπου πλήθος κόσμου φώναζε συνθήματα υπέρ του ΚΚΕ ενόψει των εκλογών στις 7 Ιούλη».
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, η ηγεσία του ΚΚΕ και τα φιλικά μέσα καλλιέργησαν προσδοκίες όχι μόνο για τη διατήρηση των πέντε δήμων αλλά και για δυνατότητες εκλογής σε μια σειρά άλλες περιοχές.
Για να καλύψει τον προβληματισμό σε σχέση με τον αποτυχία αυτή, η ηγεσία του ΚΚΕ έδωσε βάρος στο γεγονός ότι σε πανελλαδικό επίπεδο αυξήθηκαν οι δημοτικοί σύμβουλοι που εξέλεξε. Αυτό όμως, δεν αποτελεί πραγματική επιτυχία, αφού στην ουσία είναι αποτέλεσμα της απλής αναλογικής που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά. Οι συνδυασμοί της Λαϊκής Συσπείρωσης (ΛΑ.ΣΥ.) μπορεί να αύξησαν τους δημοτικούς τους συμβούλους, αλλά αυτό συνέβη χωρίς ουσιαστική αύξηση των ψήφων και των ποσοστών τους. Για παράδειγμα, στο μεγαλύτερο δήμο της χώρας, αυτόν της Αθήνας, στις δημοτικές εκλογές του 2014 η παράταξη της ΛΑ.ΣΥ. πήρε 16.529 ψήφους (7,41%) και έβγαλε δύο έδρες στο δημοτικό συμβούλιο. Στις εκλογές της 26ης του Μάη, παρά τη μείωση κατά περίπου 1.000 ψήφους (15.575) και το σχεδόν ίδιο ποσοστό (7,47%), η ΛΑ.ΣΥ. διπλασίασε τις έδρες της εκλέγοντας τέσσερις δημοτικούς συμβούλους.
Μετά την απώλεια των τεσσάρων από τους πέντε δημάρχους, η ηγεσία του ΚΚΕ δεν έδειξε να απασχολείται δημοσίως με την εξαγωγή πειστικών συμπερασμάτων γι’ αυτές τις ήττες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Νίκος Σοφιανός, ο οποίος αμέσως μετά την έκδοση των αποτελεσμάτων δήλωσε στην εκπομπή του ΣΚΑΙ ότι καθοριστικός παράγοντας για την ήττα του ψηφοδελτίου της ΛΑ.ΣΥ. στην Καισαριανή αποτέλεσε η ανοιχτή παρέμβαση του Καισαριανιώτη υπουργού της κυβέρνησης Νίκου Παππά μέσω μηνυμάτων που απέστειλε προς τους ψηφοφόρους, υπέρ του έτερου υποψηφίου δημάρχου. Δηλαδή, αν καταλάβαμε καλά, ο Ν. Σοφιανός περίμενε ότι τα κυβερνητικά στελέχη θα στήριζαν την ΛΑ.ΣΥ. προκειμένου να διατηρήσει το ΚΚΕ τους δήμους που έχασε;
Γιατί έχασαν οι δήμαρχοι του ΚΚΕ;
Το ασφυκτικό πλαίσιο λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης που έχουν φέρει οι νόμοι Καλλικράτης και Κλεισθένης δεν επιτρέπει μεγάλα περιθώρια ευελιξίας, πολύ περισσότερο για τις δημοτικές αρχές που έχουν στόχο να πάρουν μέτρα υπέρ της πλειοψηφίας των τοπικών κοινωνιών, των εργαζομένων, των ανέργων, της νεολαίας, των πιο φτωχών στρωμάτων. Η χρηματοδότηση των δήμων, που έτσι κι αλλιώς έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, εξαρτάται από το αν η δημοτική αρχή κινείται στα οικονομικά πλαίσια που επιβάλει η κεντρική διοίκηση και σε κάθε περίπτωση στα ασφυκτικά πλαίσια των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, οι δήμοι που ελέγχονταν από το ΚΚΕ κινήθηκαν στην κατεύθυνση της προσπάθειας να απαλυνθούν τα βάρη που καλούνται να πληρώσουν οι δημότες. Όσο περιορισμένη κι αν ήταν αυτή η προσπάθεια, δεν ήταν ασήμαντη. Γιατί λοιπόν δεν κατάφερε να επανεκλέξει τους δημάρχους του;
Υπάρχουν κατά τη γνώμη μας μια σειρά παράγοντες για αυτό. Κατ’ αρχήν, δεν κατάφερε να κινητοποιήσει μαζικά τις τοπικές κοινωνίες ώστε να δώσουν οι ίδιες την μάχη μαζί με την δημοτική αρχή για την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής τους. Δεύτερον, δεν προσπάθησε να φτιάξει ένα δίκτυο μαχητικών δήμων που μαζί με τα συνδικάτα, τα τοπικά κινήματα, και άλλες δυνάμεις της Αριστεράς να δώσουν τη μάχη ενάντια στις πολιτικές που στραγγαλίζουν τους Δήμους. Τέλος, η γενική πολιτική του ΚΚΕ σε κεντρικό πολιτικό επίπεδο δεν μπορεί να εμπνεύσει τα λαϊκά στρώματα, και αυτό φυσικά έχει επίπτωση και σε τοπικό επίπεδο.
Ας δούμε μερικά παραδείγματα για το τι έκανε και τι δεν έκανε το ΚΚΕ στους Δήμους που είχε την πλειοψηφία.
Παιδικοί σταθμοί
Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που έχει προκύψει τα τελευταία χρόνια για πλατιά στρώματα των τοπικών κοινωνιών έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι τεράστιες ελλείψεις σε εγκαταστάσεις και προσωπικό άφησαν σε πολλούς δήμους μεγάλο αριθμό παιδιών εκτός βρεφονηπιακών σταθμών. Οι δήμοι που έλεγχε μέχρι πρόσφατα το ΚΚΕ δεν αντιμετώπισαν τέτοιο πρόβλημα και αυτό είναι κάτι που πρέπει να αναγνωριστεί στις συγκεκριμένες δημοτικές αρχές. Αυτό δεν σημαίνει όμως πως όλα λειτούργησαν με βάση το συμφέρον των δημοτών, αφού σημαντικό τμήμα των γονιών αναγκάστηκαν να πληρώσουν τροφεία και μάλιστα υψηλά. Για παράδειγμα στην Καισαριανή, τα οικογενειακά εισοδήματα έως 25.000 ευρώ απαλλάσσονται από τα τροφεία, αλλά αν μια τετραμελής οικογένεια υπερβαίνει αυτό το εισόδημα, έστω κατά ένα ευρώ, καλείται να πληρώσει σχεδόν 100 ευρώ το μήνα προκειμένου να φιλοξενηθούν τα δύο παιδιά της σε παιδικούς σταθμούς.
Μια μαχητική στάση που θα διεκδικούσε την πλήρη κατάργησή των τροφείων και τη δωρεάν συμμετοχή όλων των παιδιών στην προσχολική αγωγή (θέση που το ΚΚΕ είχε προεκλογικά το 2014 και διατήρησε σε όλους τους δήμους που δεν ήταν πλειοψηφία) θα περιλάμβανε μια σειρά πρωτοβουλίες. Καταρχήν την καθημερινή παρέμβαση στους συλλόγους γονέων, παιδαγωγών προσχολικής εκπαίδευσης, των υπόλοιπων εργαζομένων του δήμου, αλλά και την τοπική κοινωνία στο σύνολό της, με στόχο την εξήγηση των ασφυκτικών πλαισίων και την ανάγκη κινηματικών απαντήσεων. Την καθημερινή εκστρατεία για τη δημιουργία ενός μαχητικού τοπικού κινήματος γύρω από το θέμα, που να απαιτεί όχι μόνο τη συμμετοχή όλων των παιδιών σε δομές προσχολικής αγωγής, αλλά και την αναβάθμιση της λειτουργίας των δομών και βέβαια τη δωρεάν παροχή αυτού του δικαιώματος σε όλους τους δημότες.
Θα απαιτούνταν επίσης ο συντονισμός των τοπικών κινημάτων (τουλάχιστον ανάμεσα στους δήμους που ελέγχονται από αριστερές δημοτικές αρχές) αλλά και ο συντονισμός και οι κοινές κινητοποιήσεις με πανελλαδικά σωματεία γονέων και παιδαγωγών για τη διεκδίκηση των απαιτούμενων κονδυλίων.
Το ΚΚΕ δεν προχώρησε σε αυτή την κατεύθυνση και περιορίστηκε σε ανακοινώσεις διαμαρτυρίας οι οποίες συνυπογράφονταν μόνο από τους πέντε εκλεγμένους δημάρχους του. Όμως όταν σε ενδιαφέρει μόνο ο συντονισμός των έτσι κι αλλιώς δικών σου δυνάμεων, δεν μπορείς να πας πολύ μακριά.
Θέσεις εργασίας στους δήμους
Στο ζήτημα της δραματικής υποστελέχωσης των δομών των δήμων, οι διοικήσεις της ΛΑ.ΣΥ. επίσης δεν είχαν κάποια ουσιαστική παρέμβαση. Πανελλαδικά, από θέσεις μειοψηφίας, καταψήφιζαν τις ελαστικές σχέσεις εργασίας (πεντάμηνα, οκτάμηνα κ.α.) αλλά στους δήμους που διοικούσαν αποδέχτηκαν και εφάρμοσαν αυτές τις εργασιακές σχέσεις. Μάλιστα, σε κάποιες περιπτώσεις οι ελαστικές θέσεις εργασίας ήταν περισσότερες από αυτές του μονίμου προσωπικού (π.χ. Πάτρα).
Αν και δε θα περίμενε κανείς μέσα σε αυτές τις συνθήκες από ένα δήμο να αρνηθεί να δώσει σε κάποιους ανθρώπους έστω και αυτές τις προσωρινές θέσεις εργασίας, καλύπτοντας παράλληλα βασικές ανάγκες λειτουργίας των δομών του, είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό ως μόνιμη λύση. Απέναντι στους εκβιασμούς της κυβέρνησης, ένας δήμος που μιλάει στο όνομα «των αναγκών του λαού» θα όφειλε να δίνει καθημερινά τη μάχη της οργάνωσης αυτού του ευάλωτου στρώματος εργαζομένων, να μπει μπροστά στις διεκδικήσεις του, να το βοηθήσει να συνδεθεί και να δώσει κοινές μάχες με άλλα στρώματα του εργατικού κινήματος.
Και σε αυτή την περίπτωση όμως, το ΚΚΕ δεν ενδιαφέρθηκε για την ανάπτυξη ενός δυναμικού κινήματος, αλλά αρκούνταν να δίνει το παρόν στις κινητοποιήσεις που έλεγχε και να διαλαλεί την αναγκαιότητα συμπόρευσης με το ΠΑΜΕ.
Για να μην μιλήσουμε για την περίπτωση που ο Δήμος Πετρούπολης κινήθηκε νομικά ενάντια στους ίδιους του τους εργαζόμενους που ζητούσαν δικαστική δικαίωση (δείτε εδώ)!
Διαχείριση απορριμμάτων
Το παράδειγμα της Πετρούπολης είναι επίσης χαρακτηριστικό των χαμένων ευκαιριών για την ενίσχυση των τοπικών κινημάτων. Τα τελευταία χρόνια, αναπτύσσονται στην περιοχή κινητοποιήσεις και πρωτοβουλίες γύρω από τη διαχείριση απορριμμάτων και τη χρόνια διεκδίκηση για το κλείσιμο της χωματερής της Φυλής. Η δημοτική αρχή του ΚΚΕ θα μπορούσε όχι μόνο να εμπλακεί σε αυτή τη διαδικασία και να ρίξει τις δυνάμεις της στην ενίσχυση του κινήματος, αλλά και να πάρει πρακτικά μέτρα που θα αποτελούσαν παράδειγμα στην κατεύθυνση της ασφαλούς, περιβαλλοντικά φιλικής διαχείρισης των σκουπιδιών.
Με ελάχιστο κόστος, θα μπορούσε να ξεκινήσει με την ξεχωριστή διαλογή των οργανικών αποβλήτων που προκύπτουν από μεγάλες δραστηριότητες όπως τα κλαδέματα των δέντρων ή οι λαϊκές αγορές. Θα μείωνε έτσι σε μεγάλο βαθμό τον όγκο των σκουπιδιών που στέλνονται στη Φυλή, εξασφαλίζοντας κάποια έσοδα, αλλά πάνω από όλα θα έδινε το παράδειγμα για το πως πρέπει να κινηθεί ένας δήμος που θέλει να βάλει τις βάσεις για την περιβαλλοντικά ορθή και κοινωνικά δίκαιη διαχείριση των απορριμμάτων. Θα μπορούσε να ξεκινήσει τη διαδικασία διαχείρισης των ανακυκλώσιμων υλικών από τον ίδιο το δήμο, σπάζοντας τη σχέση με την εταιρεία των μπλε κάδων, που εδώ και χρόνια επιδοτείται υποτίθεται για να κάνει ανακύκλωση, ενώ στην πραγματικότητα ο μεγάλος όγκος των ανακυκλώσιμων που διαχειρίζεται καταλήγει σε κάποια χωματερή.
Πάνω απ όλα όμως, ακόμη και αν τα παραπάνω απλά πράγματα της φαίνονται «δύσκολα», θα μπορούσε να έχει επενδύσει στην ενίσχυση των τοπικών κινημάτων, στην ενημέρωση των πολιτών για τις εναλλακτικές, στις μαζικές κινητοποιήσεις διεκδίκησης πολιτικών φιλικών προς το περιβάλλον. Αντί γι’ αυτό το ΚΚΕ στην περιοχή αρκέστηκε σε κλειστές κομματικές συγκεντρώσεις ενάντια στη λειτουργία της Φυλής, με την τοπική κοινωνία να βρίσκεται αποκομμένη και να προσπαθεί να οργανώσει τον αγώνα ανεξάρτητα από τη δημοτική αρχή, που καλά καλά δεν ενημέρωνε επαρκώς ούτε για τις συμβολικές κινητοποιήσεις που η ίδια είχε εξαγγείλει.
Πάτρα
Το παράδειγμα της Πάτρας είναι το μόνο που ξεχωρίζει. Ήταν η μόνη δημοτική αρχή της ΛΑ.ΣΥ., που παρά τις αδυναμίες της, τουλάχιστον πήρε κάποιες πρωτοβουλίες και προσπάθησε να κάνει την τοπική κοινωνία συμμέτοχο σε σημαντικές μάχες. Ο Πελετίδης μετέτρεψε τον σκουπιδότοπο του νότιου παραλιακού μετώπου σε ένα υπέροχο πάρκο χωρίς να προσφύγει στην πολυδάπανη λύση της σύμβασης με κάποια εργολαβική εταιρεία (επιλογή που κάνει η συντριπτική πλειοψηφία των δημοτικών αρχών προκειμένου να υλοποιήσει κάποιο έργο). Αξιοποίησε το εργατικό δυναμικό του δήμου και ολοκλήρωσε το έργο με έναν πολύ χαμηλό προϋπολογισμό. Αυτό είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της θητείας του, χωρίς όμως να είναι το μόνο.
Διοργάνωσε μαζική πορεία για την ανεργία, οι οποία ξεκίνησε από την Πάτρα και κατέληξε στην Αθήνα. Η πορεία αυτή, αν και καταλήγοντας στο Σύνταγμα θύμιζε σε μεγάλο βαθμό κομματική συγκέντρωση του ΚΚΕ, είχε μαζική συμμετοχή, επειδή προπαγανδίστηκε με σοβαρότητα, η τοπική κοινωνία ένιωσε ότι δεν είναι κάτι «ξένο» προς την ίδια, αλλά μια σημαντική κινητοποίηση στην οποία άξιζε να συμμετέχει. Πάνω απ’ όλα όμως, ο Πελετίδης έδωσε διαρκή έμπρακτη στήριξη στα πιο χτυπημένα λαϊκά στρώματα, καλύπτοντας στο μέτρο του δυνατού βασικές ανάγκες τους (σίτιση, στέγαση, διαγραφή χρεών προς το δήμο κ.α.). Δυστυχώς, στις υπόλοιπες περιπτώσεις των δημοτικών αρχών του ΚΚΕ, οι τοπικές κοινωνίες κάθε άλλο παρά ένιωσαν το δήμο «δικό τους» και σύμμαχο στους αγώνες τους.
Δεν μπορεί να εμπνεύσει
Το ΚΚΕ ισχυρίζεται ότι σε αυτές τις εκλογές έκανε ένα πλατύ άνοιγμα στις αγωνιζόμενες δυνάμεις, εντάσσοντας στα ψηφοδέλτια του αγωνιστές που δεν συμφωνούν σε όλα μαζί του. Η εικόνα αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό πλαστή, καθώς με το ΚΚΕ συμπορεύτηκαν μεμονωμένα άτομα και αφού πρώτα αποκήρυξαν δημοσίως την προηγούμενη πολιτική τους τοποθέτηση και αποθέωσαν την «επαναστατική καθαρότητα» του ΚΚΕ (χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο θιασώτης του Ευρωκομουνισμού Γιάννης Μηλιός). Η στάση του ΚΚΕ απέναντι στις οργανωμένες δυνάμεις της Αριστεράς και του κινήματος που δεν ταυτίζονται μαζί του ήταν μια στάση τσουβαλιάσματος στο στρατόπεδο του ταξικού αντιπάλου ακόμα και κατά τη διάρκεια της θητείας του στους δήμους που διοικούσε.
Στην Καισαριανή για παράδειγμα, το ΚΚΕ ξόδεψε μεγάλο μέρος της ενέργειάς του σε επιθέσεις στην ΑΝΤΑΡΣΥΑ, την οποία κατηγορούσε ως «ουρά του ΣΥΡΙΖΑ» με βασικό επιχείρημα το ότι πήρε θέση υπέρ του «Όχι» στο δημοψήφισμα του 2015. Αντί να αναζητήσει συμμαχίες, έστω σε περιορισμένα θέματα στα οποία υπάρχει συμφωνία με άλλες δυνάμεις της Αριστεράς, οι δήμοι του ΚΚΕ επέλεξαν το γνωστό δρόμο της μοναχικής πορείας και της επίθεσης σε οποιονδήποτε ο οποίος διαφωνεί.
Είναι προφανές ότι με αυτή η στάση δεν μπορεί κανείς να πάει μακριά. Χωρίς συνεργασίες με άλλες δυνάμεις του εργατικού κινήματος, χωρίς εμπιστοσύνη στην κοινωνία και το κίνημα, χωρίς τολμηρές μάχες και συγκρούσεις, ιδιαίτερα στο πεδίο της τοπικής αυτοδιοίκησης με τα ασφυκτικά πλαίσια δράσης, οι τοπικές κοινωνίες δεν εμπνεύστηκαν ώστε να στηρίξουν ξανά τους δημάρχους του ΚΚΕ. Από όλα αυτά κατά τη γνώμη μας πρέπει να βγουν συμπεράσματα για τα λαϊκά στρώματα, το κίνημα και την ανατρεπτική Αριστερά. Οι δήμοι που χάνει το ΚΚΕ και θα περάσουν στα χέρια συστημικών δημάρχων θα δεχτούν επίθεση, σε μια προσπάθεια να ξηλωθούν και αυτά τα λίγα προοδευτικά μέτρα που είχαν εφαρμοστεί τα τελευταία χρόνια. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να βρει τις τοπικές κοινωνίες ενωμένες και μαχητικές για να την αποκρούσουν. Η ενότητα στη μάχη για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων είναι κρίσιμης σημασίας στοιχείο, η ηγεσία του ΚΚΕ όμως αρνείται δυστυχώς πεισματικά να την εφαρμόσει. Και φυσικά πληρώνει το τίμημα γι’ αυτό…
