Δημοσιεύουμε το β’ μέρος του αφιερώματος στα δύο χρόνια από το ξεκίνημα του πολέμου στη Γάζα μετά τις 7 Οκτώβρη 2023. Σ’ αυτό το μέρος καταπιανόμαστε με τα κινήματα διεθνώς ενάντια στον πόλεμο και μέσα στο Ισραήλ. Το πρώτο μέρος μπορείτε να το δείτε εδώ. Το επόμενο, τρίτο και τελευταίο μέρος θα δημοσιευτεί την Τρίτη 7 Οκτώβρη.
Τα μαζικά κινήματα που ξέσπασαν ενάντια στη γενοκτονία αιφνιδίασαν τις άρχουσες τάξεις στις ιμπεριαλιστικές χώρες, δεδομένης της μαζικής κρατικής προπαγάνδας υπέρ του Ισραήλ.
Στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες είχαμε μαζικές καταλήψεις πανεπιστημίων στις ΗΠΑ και διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων στην Αυστραλία, στη Βρετανία, την Ιταλία και αλλού. Στις πρώην αποικιακές χώρες, ιδιαίτερα σε χώρες με κυρίως μουσουλμανικούς πληθυσμούς, εκατομμύρια κατέβηκαν στους δρόμους.
Οι άρχουσες τάξεις στις βιομηχανικές χώρες προσπάθησαν να απαγορεύσουν φιλο-παλαιστινιακές διαδηλώσεις, χαρακτηρίζοντάς τις ως εκδηλώσεις «αντισημιτισμού», αλλά αυτό απέτυχε να αποτρέψει την ανάπτυξη των κινημάτων. Χώρες όπως η Γερμανία, που ισχυρίζονται ότι είναι πρότυπα δημοκρατίας, συλλαμβάνανε ανθρώπους ακόμη και μόνο επειδή φορούσαν παλαιστινιακό μαντίλι. Αυτή η πολιτική όμως γύρισε μπούμερανγκ και αποκάλυψε πόσο αντι-δημοκρατικές είναι οι «δημοκρατίες» της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Η κοινή γνώμη στράφηκε έντονα εναντίον των κυβερνήσεών τους, του πολέμου και της γενοκτονίας.
Η τεράστια πλειοψηφία του κόσμου απορρίπτει τη ρητορική του Ισραήλ και της Δύσης. Ακόμη και στις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης και στις ΗΠΑ, η πλειοψηφία στέκεται ενάντια στις κυβερνητικές πολιτικές και στον πόλεμο του Ισραήλ.
Το περιοδικό The Economist, στις 18 Σεπτεμβρίου 2025, συνόψισε την εικόνα ως εξής, χαρακτηρίζοντάς την «εντυπωσιακή και ανησυχητική»:
«Οι δημοσκοπήσεις μας δείχνουν ότι το κλίμα στις ΗΠΑ αλλάζει ραγδαία, όχι μόνο μεταξύ των Δημοκρατικών αλλά και των Ρεπουμπλικάνων. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση από τους YouGov και Economist δείχνει ότι το 43% των Αμερικανών πιστεύει ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία στη Γάζα. Τα τελευταία τρία χρόνια, οι αρνητικές απόψεις για το Ισραήλ μεταξύ των Δημοκρατικών άνω των 50 αυξήθηκαν κατά 23 ποσοστιαίες μονάδες. Μεταξύ των Ρεπουμπλικάνων κάτω των 50, η υποστήριξη είναι μοιρασμένη, σε σύγκριση με 63% υπέρ του Ισραήλ το 2022. Αν αυτή η απώλεια λαϊκής υποστήριξης στις ΗΠΑ συνεχιστεί, θα είναι καταστροφική για μια μικρή χώρα 10 εκατομμυρίων σε μια εχθρική γειτονιά. Αυτή τη στιγμή, η Αμερική είναι το μόνο που στέκεται ανάμεσα στο Ισραήλ και το καθεστώς παρία. Οι αισιόδοξοι θα πουν ότι όλα αυτά είναι κινδυνολογία. Εμείς πιστεύουμε ότι αυτή η άποψη είναι επικίνδυνα εφησυχαστική». [Οι εμφάσεις δικές μας.]
Ο πόλεμος στη Γάζα έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συνείδηση των λαϊκών στρωμάτων διεθνώς. Υπενθυμίζει σε εκατομμύρια, τη στάση των παλιών αποικιοκρατικών δυνάμεων στις αποικίες τους στο παρελθόν. Θυμίζει το Απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική. Ξεσκεπάζει την ισραηλινή άρχουσα τάξη σε βαθμό που δεν έχει γίνει εδώ και δεκαετίες. Ξεσκεπάζει τους Δυτικούς ιμπεριαλιστές για την αδιαφορία τους απέναντι στη σφαγή, συνεχίζοντας τις οικονομικές και στρατιωτικές σχέσεις και το εμπόριο με το Ισραήλ, καθώς και για την καταστολή των δημοκρατικών δικαιωμάτων στο όνομα της πάλης κατά του «αντισημιτισμού». Αποκαλύπτει τα δύο μέτρα και σταθμά σε σχέση με τη στάση τους απέναντι στον πόλεμο ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία. Η Παλαιστίνη είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που διαμορφώνουν τη συνείδηση μιας νέας γενιάς σήμερα.
Αυτό είναι κάτι που θα αντικατοπτριστεί (ως ένας επιπλέον παράγοντας, μαζί με πολλούς άλλους, όπως η ανισότητα και η φτώχεια) στο πολιτικό πεδίο, αργά ή γρήγορα. Σε ορισμένες περιπτώσεις το βλέπουμε ήδη, για παράδειγμα στη Βρετανία και στις ΗΠΑ. Το νέο κόμμα «Your Party» του Κόρμπιν και της Σουλτάνα στη Βρετανία (αν τελικά καταφέρει να ξεπεράσει τις δυσκολίες του) συνδέεται άμεσα με τη στήριξή τους στην παλαιστινιακή υπόθεση. Η άνοδος της DSA (Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές Αμερικής) σε σχεδόν 100,00 μέλη και το νέο κύμα υποστήριξης στον Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ σχετίζονται επίσης με τις θέσεις τους υπέρ των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων. Το λέμε αυτό έχοντας πλήρη επίγνωση των σοβαρών πολιτικών ελλειμμάτων που έχουν τόσο το «Your Party» στη Βρετανία όσο και η DSA και ο Σάντερς στις ΗΠΑ.
Πολλοί ακτιβιστές του φιλο-παλαιστινιακού κινήματος δυσκολεύονται να κατανοήσουν γιατί και πώς, παρά τη μεγάλη πίεση του κινήματος διεθνώς, το Ισραήλ συνεχίζει την εθνοκάθαρση και η Δύση συνεχίζει να κάνει τα στραβά μάτια. Η απάντηση είναι ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να σταματήσει μόνο με διαδηλώσεις. Δεν μπορεί να σταματήσει με πρωτοβουλίες όπως η «Πορεία προς τη Γάζα» ή η «Παγκόσμια Φλοτίλλα», που στοχεύουν στο να σπάσουν τον αποκλεισμό της Γάζας. Αυτές είναι σημαντικές κινήσεις, αλλά κυρίως συμβολικού χαρακτήρα. Διότι δεν είναι δυνατό να σπάσει ο αποκλεισμός (πόσο μάλλον να σταματήσει ο πόλεμος) που επιβάλλει μια πανίσχυρη στρατιωτική μηχανή, με ειρηνικά μέσα και κοινωνική πίεση.
Μόνο η μαζική απεργιακή δράση μπορεί να τερματίσει έναν πόλεμο! Αυτό ισχύει γενικά για έναν πόλεμο, αλλά και ειδικά για τον τωρινό στη Γάζα. Αυτό ακριβώς λείπει από την παρούσα συγκυρία.
Μερικές επιτυχημένες απεργίες λιμενεργατών στη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία την Ελλάδα και αλλού μπλόκαραν πλοία που μετέφεραν πυρομαχικά και όπλα στο Ισραήλ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αλλά είναι μακριά από το επαρκές. Απαιτείται πλήρης μποϊκοτάζ, ιδιαίτερα σε όπλα και πυρομαχικά, σε κάθε μεγάλο λιμάνι· μαζικές απεργίες ολόκληρων κλάδων, συμπεριλαμβανομένων και γενικών απεργιών, ενάντια στη γενοκτονία.
Γι’ αυτό οι γενικές απεργίες των Ιταλών εργατών στις 19 και 21 Σεπτεμβρίου έχουν ιδιαίτερη σημασία, όπως και το κάλεσμα των Ιταλών λιμενεργατών προς συναδέλφους άλλων ευρωπαϊκών χωρών να συναντηθούν για να συντονίσουν τις προσπάθειές τους. Αυτά ακολουθήθηκαν από τη γενική απεργία στις 3 Οκτώβρη που κατέβασε στο δρόμο εκατοντάδες χιλιάδες σε πολλές πόλεις, συνολικά πάνω από 1,000,000 εργαζόμενους και νεολαία σε παν-ιταλική βάση. Ήταν η πιο μεγάλη κινητοποίηση στην Ιταλία εδώ και 20 χρόνια.
Φυσικά θα ήταν αφέλεια να περιμένει κανείς από τις σημερινές ηγεσίες των συνδικάτων διεθνώς να οργανώσουν γενικές απεργίες ενάντια στη γενοκτονία. Στην εποχή μας, οι ηγεσίες των συνδικάτων ακολουθούν πιστά και υπάκουα τους καπιταλιστές και τους πολιτικούς τους εκπροσώπους. Αλλά η πίεση πρέπει να συνεχιστεί και κάτω από κάποιες συνθήκες μπορεί να φέρει αποτελέσματα. Κλαδικές απεργίες, όπως των λιμενεργατών ή των εργαζομένων στις μεταφορές, είναι βέβαια εφικτές και χρειάζεται να επιδιωχθούν αποφασιστικά.
Αυτή η αδράνεια των επίσημων συνδικάτων συνδέεται ασφαλώς με τα τεράστια πολιτικά ελλείμματα και προβλήματα της Αριστεράς διεθνώς. Η ρεφορμιστική αλλά και η αντικαπιταλιστική και επαναστατική Αριστερά –για να μην αναφέρουμε φυσικά τους πρώην ρεφορμιστές που υποτάχθηκαν πλήρως στην άρχουσα τάξη παρότι προσπαθούν να εμφανιστούν με «προοδευτικό» προσωπείο– αντιμετωπίζουν μια τεράστια κρίση διεθνώς. Η ηγεσίες της Αριστεράς είναι ανίκανες να προσφέρουν οποιαδήποτε διέξοδο, κι αυτό αντανακλάται, μεταξύ άλλων, και στην υποταγή των συνδικάτων στις πιέσεις της άρχουσας τάξης.
Ωστόσο, οι εξελίξεις γύρω από την Παλαιστίνη ριζοσπαστικοποιούν μαζικά τον κόσμο. Και με αυτόν τον τρόπο δημιουργούν πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ενίσχυση των Μαρξιστικών ιδεών ή, τουλάχιστον, της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς (ένας πιο πλατύς όρος που περιγράφει ριζοσπαστικά αριστερά ρεύματα, αλλά όχι κατ’ ανάγκη επαναστατικά) κατ’ αρχήν. Αυτό μπορεί να προετοιμάσει το έδαφος για την ανάδυση ισχυρών επαναστατικών ρευμάτων σε μια επόμενη φάση.
Το κίνημα μέσα στο Ισραήλ
Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε δει μια σταδιακή ενίσχυση του αντιπολεμικού κλίματος και μέσα στο Ισραήλ.
Αρχικά ήταν οι Εβραίοι της διασποράς που άρχισαν να κινητοποιούνται ενάντια στη σφαγή αθώων Παλαιστινίων. Μια από τις πιο γνωστές διαμαρτυρίες έγινε στις ΗΠΑ, όπου διαδήλωσαν χιλιάδες, πολλοί κατέλαβαν το Καπιτώλιο και εκατοντάδες συνελήφθησαν. Στο εσωτερικό του Ισραήλ, η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 έπαιξε αρχικά τον ρόλο της συσπείρωσης του πληθυσμού γύρω από την κυβέρνηση Νετανιάχου, όπως ήταν αναμενόμενο, αλλά σταδιακά άρχισε να οικοδομείται το αντιπολεμικό κίνημα. Ο αριθμός των αντιρρησιών συνείδησης αυξανόταν και γινόταν όλο και πιο εμφανής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο προσελκύανε όλο και περισσότερο κόσμο. Αυτές κορυφώθηκαν τους τελευταίους μήνες.
Στο δεύτερο μισό του Ιούλη, όταν διαπιστώθηκε ότι ο παλαιστινιακός λαός αντιμετώπιζε λιμό ενώ ταυτόχρονα ήταν ήδη γνωστά τα σχέδια διωγμού των Παλαιστινίων και μετατροπής της Γάζας σε ριβιέρα, άρχισαν να εμφανίζονται ρήγματα στην ισραηλινή άρχουσα τάξη, καθώς πολλές σημαντικές προσωπικότητες στο Ισραήλ τάχθηκαν ανοιχτά ενάντια στην κυβέρνησή τους. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν ο πρώην γενικός εισαγγελέας και ο πρώην πρόεδρος της Κνεσέτ (κοινοβούλιο), που μαζί με άλλους προχώρησαν στο πρωτοφανές βήμα να καλέσουν τη «διεθνή κοινότητα να επιβάλει σκληρές κυρώσεις στο Ισραήλ» μέχρι να τερματιστεί η φρικτή στρατιωτική του εκστρατεία και να επιβληθεί μόνιμη κατάπαυση του πυρός.
Ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ, Εχούντ Όλμερτ, κατηγόρησε τον Νετανιάχου για εγκλήματα πολέμου και για σχέδιο μετατροπής της Γάζας σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, πράγμα το οποίο εξίσωσε με εθνοκάθαρση. Ο Γιαΐρ Γκολάν, ηγέτης του κύριου κόμματος της αντιπολίτευσης, κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι σκοτώνει «μωρά για χόμπι». Δεκαεννέα πρώην στρατιωτικοί αρχηγοί ζήτησαν δημόσια τον τερματισμό του πολέμου. Δύο γνωστές ανθρωπιστικές οργανώσεις στο Ισραήλ, η B’Tselem και η PHRI, στις 28 Ιουλίου, παρουσίασαν πολυσέλιδες εκθέσεις όπου υποστήριξαν ότι αυτό που κάνει το Ισραήλ στη Γάζα είναι γενοκτονία, απαιτώντας «άμεση διακοπή αυτού του εγκλήματος».
Αυτές οι διαδικασίες στην κορυφή δεν θα μπορούσε παρά να αντανακλούν διεργασίες μέσα στην κοινωνία. Μια μικρή αλλά πολύ θαρραλέα μειοψηφία αντιρρησιών συνείδησης αρνήθηκε να καταταγεί, παρ’ ότι αντιμετώπιζε ποινές φυλάκισης κατ’ επανάληψη. Ο σκηνοθέτης Μιχαέλ Μπεν Γιαΐρ δημιούργησε το ντοκιμαντέρ «No Other Land», το οποίο κέρδισε Όσκαρ τον Μάρτιο του 2025. Όλο και περισσότεροι εργαζόμενοι και νέοι συμμετείχαν σε διαδηλώσεις και κινητοποιήσεις.
Στις 17 Αυγούστου το Ισραήλ συγκλονίστηκε από μια «μέρα διαμαρτυρίας» που σε πολλές περιπτώσεις πήρε τη μορφή γενικής απεργίας. Σύμφωνα με τον Guardian, μόνο στο Τελ Αβίβ υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες στον δρόμο, ενώ σύμφωνα με το Democracy Now υπήρξαν συνολικά 1.000.000 διαδηλωτές σε εθνικό επίπεδο. Αυτές, σύμφωνα με την ισραηλινή καθημερινή εφημερίδα Haaretz, αποτελούσαν σαφή προειδοποίηση προς τον Νετανιάχου.
Αυτή η εικόνα αντικατοπτρίζεται και στις ένοπλες δυνάμεις. Οι πραγματικοί αριθμοί, βέβαια, δεν ανακοινώνονται από την ισραηλινή κυβέρνηση. Αυτό δεν αφορά μόνο τους αντιρρησίες συνείδησης μεταξύ των νέων στρατεύσιμων που αρνούνται να καταταγούν και αντιμετωπίζουν ποινές φυλάκισης, αλλά και τους εφέδρους. Σύμφωνα με το ισραηλινό περιοδικό 972mag.com, «ο ισραηλινός στρατός αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση άρνησης εδώ και δεκαετίες», με έως και 50% των εφέδρων να αρνούνται να παρουσιαστούν:
«Στην αρχή του πολέμου, ο στρατός δήλωσε ότι είχε επιστρατεύσει περίπου 295.000 εφέδρους επιπλέον των περίπου 100.000 στρατιωτών σε κανονική υπηρεσία. Αν οι αναφορές για 50–60% συμμετοχή στις εφεδρείες είναι ακριβείς, αυτό σημαίνει ότι πάνω από 100.000 άνθρωποι σταμάτησαν να εμφανίζονται για υπηρεσία».
1.000.000 άνθρωποι στους δρόμους, μαζική άρνηση πιθανά μέχρι και 50% των εφέδρων να παρουσιαστούν, και σημαντικές πολιτικές και άλλες προσωπικότητες που εκπροσωπούν τμήμα της άρχουσας τάξης ενάντια στον πόλεμο του Νετανιάχου – όλα αυτά είναι ενδείξεις μιας κοινωνίας σε κρίση εν καιρώ πολέμου. Αυτό δείχνει τις δυνατότητες που υπάρχουν για μια ταξική προσέγγιση στο παλαιστινιακό ζήτημα.
