Αναδημοσιεύουμε άρθρο του σ. Γιάννη Τόλιου, διδάκτορα οικονομικών επιστημών. Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Ελευθεροτυπία στις 8/7
Η κρίση «υπερχρέωσης» που βιώνει η ελληνική κοινωνία, δεν αφορά μόνο το «δημόσιο» αλλά και το «ιδιωτικό χρέος» που έχει πάρει μορφή «χιονοστιβάδας». Εκτός από «ληξιπρόθεσμα» στις τράπεζες 85 δις €, έχουμε χρέη στις εφορίες, χρέη επιχειρήσεων στα ασφαλιστικά ταμεία, χρέη προς ΔΕΚΟ (κυρίως ΔΕΗ), χρέη δημοσίου σε προμηθευτές, χρέη επιχειρήσεων σε εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους (δεδουλευμένα) κά.! Το συνολικό ύψος του Ιδιωτικού Χρέους προσεγγίζει το ύψος του ΑΕΠ.!
1. Τα χρέη σε εφορίες, ασφαλιστικούς ταμεία και ΔΕΚΟ
Οι «κόκκινες οφειλές» στις εφορίες, παρ’ ότι δεν αποτελούν καινούργιο φαινόμενο, εμφανίζουν ραγδαία αύξηση, κυρίως μετά το ξέσπασμα της κρίσης και εφαρμογή Μνημονίων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές ανήλθαν 67 δις (α’ εξάμηνο 2014), ενώ τέλος 2013 ήταν 63 δις, το 2010 στα 38,7 δις, το 2006 στα 25,6 δις και 2003 στα 11,5 δις €. Οι αιτίες διόγκωσης διαφοροποιούνται πριν και μετά την κρίση, παρ’ ότι στο βάθος κρύβονται οι ίδιες ταξικές πολιτικές δημοσιονομικής διαχείρισης υπέρ των κυρίαρχων ελίτ.
Από το σύνολο των «ληξιπρόθεσμων χρεών», τα 23 δις το 2013 αφορούσαν χρέη 2.697.791 φυσικών προσώπων, ενώ 40 δις χρέη 487.686 εταιριών και άλλων νομικών προσώπων. Ωστόσο ο κύριος όγκος ήταν από εύπορα στρώματα, δεδομένου ότι 2.300.000 οφειλέτες με χρέη ως 3.000 € όφειλαν μόλις 1,1 δις, ενώ άλλοι 100.000 με χρέη 3.000-300.000 όφειλαν 3 δις. Αντίθετα οι μεγάλοι «πελάτες», γύρω στα 10.000 φυσικά και νομικά πρόσωπα, είχαν 90% των χρεών στις εφορίες. Παράλληλα το «κρυφό χόμπι» της φοροδιαφυγής κυρίως των «εχόντων», μειώνει 25-30% τα φορολογικά έσοδα, αποτελώντας βασική πηγή δημοσίων ελλειμμάτων και χρέους.! Η «Επιτροπή Διαφάνειας» της Βουλής, με επικεφαλής τον Γ.Σούρλα πρώην υπουργό ΝΔ, μιλάει για διαρροή εσόδων 10-12 δις το χρόνο (λαθρεμπόριο καυσίμων, off-shore εταιρίες, «μαύρο χρήμα», πλαστά τιμολόγια, κά), ενώ άλλα 10 δις χάνονται από την φοροκλοπή του ΦΠΑ.!
Η πολύμορφη φορολογική επιβάρυνση των λαϊκών στρωμάτων, έχουν φέρει σε αδυναμία πληρωμής εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενους, με αποτέλεσμα αναγκαστικά μέτρα είσπραξης, κυρίως με πλειστηριασμούς ακινήτων ακόμα και πρώτης κατοικίας, με εξαίρεση μισθούς-συντάξεις ως 1.500 €. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία στο διάστημα Γεν’-Οκτ’ 2013, έγιναν 13.597 πλειστηριασμοί (56 σπίτια την ημέρα), 93.330 κατασχέσεις σε «χέρια τρίτων» (καταθέσεις σε τράπεζες, κά), εκδόθηκαν 35.380 παραγγελίες κατάσχεσης και 22.613 ποινικές διώξεις.
Από την άλλη οι οφειλές επιχειρήσεων στα ασφαλιστικά ταμεία (οι μισθωτοί πληρώνουν πριν πάρουν μισθό), καθώς επαγγελματιών και αγροτών, ανήλθαν τον Ιούνιο 2014 σε 15,8 δις (ΙΚΑ 8 δις, ΟΑΕΕ 7 δις, ΟΓΑ 0,8 δις). Το ΙΚΑ είχε 260.000 οφειλέτες, ο ΟΑΕΕ 370.000 ενώ ο ΟΓΑ 260.000. Μεγάλο μέρος χρεών στο ΙΚΑ είναι από μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ στον ΟΑΕΕ κυρίως από μικρές. Τέλος λόγω των μέτρων του Μνημονίου, έχουμε χρέη νοικοκυριών σε ΔΕΚΟ, κυρίως ΔΕΗ, ύψους 1,3 δις, με αποτέλεσμα διακοπή ρεύματος σε 350.000 καταναλωτές (μόλις 6 στους 10 βρίσκουν χρήματα επανασύνδεσης).
2. Πολιτικές αντιμετώπισης των «κόκκινων οφειλών»
Η κυβέρνηση επιδιώκει είσπραξη ληξιπρόθεσμων οφειλών, έχοντας στο στόχαστρο κυρίως λαϊκά στρώματα, ενώ αντίθετα ολιγωρεί για τα χρέη των εύπορων στρωμάτων. Η δήμευση τραπεζικών λογαριασμών και η κατάσχεση ακινήτων είναι στην ημερήσια διάταξη. Τον Ιανουάριο ’14 έγιναν «ελαφρύνσεις» σε 17.365 τραπεζικούς λογαριασμούς και βγήκαν στο «σφυρί» 1.392 κατοικίες και οικόπεδα.
Όσον αφορά τις οφειλές στα ασφαλιστικά ταμεία, προβλέπεται εξόφληση σε 48 δόσεις στο διάστημα 2013-17, με μείωση προσαυξήσεων και κάθε είδους επιβαρύνσεων της κεφαλαιοποιημένης οφειλής κατά 25%, εφ’ όσον το χρέος εξοφληθεί το 2017, 30% το 2016, κ.ο.κ. Ωστόσο τα αποτελέσματα της ρύθμισης είναι πενιχρά, ενώ οι συνδικαλιστικοί φορείς των ΕΒΕ προτείνουν πάγωμα οφειλών, παράταση χρόνου εξόφλησης, μείωση επιτοκίου, κά.
3. Εναλλακτική διέξοδος με όρους κοινωνίας
Η αντιμετώπιση των «κόκκινων οφειλών» σε εφορίες και ασφαλιστικά ταμεία, πρέπει να γίνει με όρους κοινωνίας και πλαίσιο πολιτικής προοδευτικής εξόδου από την κρίση. Ειδικότερα χρειάζεται κατάργηση πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας και διαγραφή χρεών ευπαθών κοινωνικών ομάδων (χρόνια άνεργοι, ασθενείς, υπερήλικες, κά) με εισόδημα κάτω από το ελάχιστο όριο διαβίωσης. Επίσης χρέη νοικοκυριών με εισόδημα ως 25.000 € το χρόνο και χωρίς άλλα περιουσιακό στοιχείο εκτός πρώτης κατοικίας, να γίνει ευνοϊκή ρύθμιση (πενταετής περίοδος και διαγραφή των προσαυξήσεων). Για τις υπόλοιπες κατηγορίες οφειλετών εφαρμογή προβλεπόμενων αναγκαστικής είσπραξης, ιδιαίτερα για «έχοντες και κατέχοντες» που συνήθως είναι και …φοροκλέπτοντες.
Το κόστος παραγραφής μπορεί να καλυφθεί με φορολογική μεταρρύθμιση στηριγμένη στη Συνταγματική επιταγή: «συμμετοχή στα φορολογικά βάρη ανάλογα με το εισόδημα». Αυτό προϋποθέτει «περιουσιολόγιο» και κτηματολόγιο, αλλαγή σχέσης άμεσων-έμμεσων φόρων, προοδευτική φορολογική κλίμακα, αφορολόγητο 12.000 € για τετραμελή οικογένεια, κατάργηση φορολογικών προνομίων (εφοπλιστών, off-shore, κά), πάταξη φοροδιαφυγής και φοροκλοπής, επιτάχυνση ελέγχων στις «λίστες» φοροφυγάδων, φορολογική διαφάνεια και έλεγχος ….ελεγκτών, αξιολόγηση φορολογικών κινήτρων, στελέχωση ελεγκτικών υπηρεσιών, κά.
Όσον αφορά τα χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία, ευνοϊκή ρύθμιση για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που έχουν πρόβλημα επιβίωσης, «πάγωμα» εξόφλησης για τρία χρόνια και εξαετή τουλάχιστον ορίζοντα αποπληρωμής. Κατάργηση προσωποκράτησης, χαμηλή εισφορά κοινωνικής ασφάλισης σε επιτηδευματίες μειονεκτικών, αγροτικών περιοχών και μικρών χωριών. Κανένας πλειστηριασμός πρώτης κατοικίας για χρέη στον ΟΑΕΕ, αύξηση κρατικής επιχορήγησης. Όσον αφορά τα χρέη στη ΔΕΗ, να διαγραφούν στις «ευπαθείς κοινωνικές ομάδες», επανασύνδεση ρεύματος, διεύρυνση κριτηρίων υπαγωγής στο «κοινωνικό οικιακό τιμολόγιο».
Τα παραπάνω χρειάζεται να συνδεθούν με ριζική στροφή στην ασκούμενη οικονομική πολιτική, κατάργηση Μνημονίου, διαγραφή μεγαλύτερου μέρους χρέους, δημόσιος και κοινωνικός έλεγχος τραπεζών, παραγωγική ανασυγκρότηση και αύξηση απασχόλησης, πάταξη φοροδιαφυγής «εχόντων και κατεχόντων», ενίσχυση αγοραστικής δύναμης μισθών και συντάξεων, αύξηση κοινωνικών και αναπτυξιακών δαπανών, επαναφορά στο δημόσιο των βιώσιμων ΔΕΚΟ, βαθιές τομές στη δημόσια διοίκηση, δημιουργία θεσμών κοινωνικού και εργατικού ελέγχου κά.
Η ανακοπή της φτωχοποίησης, ανάκαμψη της οικονομίας, αύξηση παραγωγής, απασχόλησης και εισοδήματος, αποτελούν θεμελιώδεις προϋποθέσεις εξασφάλισης ευνοϊκών ρυθμίσεων στα «κόκκινα χρέη» και «κόκκινα δάνεια». Αναπόσπαστο στοιχείο της συγκεκριμένης στρατηγικής, είναι η ύπαρξη ισχυρού κινήματος «αντίστασης-αλληλεγγύης-ανατροπής» και γείωση του στην κοινωνία, καθώς και η ανάδειξη φιλολαϊκής κυβέρνησης που θα βγάλει τη χώρα από την κρίση, έχοντας ως βασικό άξονα πολιτικής τα συμφέροντα του ελληνικού λαού και ανάγκες της κοινωνίας.
