Aναδημοσίευση από το blog της GreenAttack
«Ο Υπουργός Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, υπέγραψε σήμερα την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) του έργου των Μεταλλευτικών Μεταλλουργικών Εγκαταστάσεων Μεταλλείων Κασσάνδρας Χαλκιδικής της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός ΑΕΜΒΧ, αφού για την αξιολόγηση της υποβληθείσας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τηρήθηκαν πλήρως τα προβλεπόμενα από την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία και έγινε μακρά διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και φορείς της περιοχής καθώς και τις συναρμόδιες Υπηρεσίες άλλων Υπουργείων».
Με αυτό τον τρόπο ξεκινάει το δελτίο τύπου του ΥΠΕΚΑ για την έγκριση της περιβαλλοντικής μελέτης που υπέβαλε η εταιρία «Ελληνικός Χρυσός», προκειμένου να επεκτείνει τις μεταλλευτικές της δραστηριότητες στη βορειοανατολική Χαλκιδική. Την ίδια ώρα βέβαια που το ΥΠΕΚΑ κάνει πανυγηρικά δεκτούς τους περιβαλλοντικούς όρους και μας διαβεβαιώνει ότι «τηρήθηκαν πλήρως τα προβλεπόμενα από την Εθνική και Κοινοτική νομοθεσία και έγινε μακρά διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και φορείς της περιοχής», η ίδια η τοπική κοινωνία έχει διαφορετική άποψη.
Οι κάτοικοι της περιοχής, οι Επιτροπές Αγώνα από τη Χαλκιδική μέχρι τη Θεσσαλονίκη καταγγέλλουν ότι το έργο θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία και δηλώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν την κατασκευή και τη λειτουργία του.
Η έκταση του έργου
Σύμφωνα με το δελτίο τύπου του ΥΠΕΚΑ οι νέες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις θα εκτείνονται σε μια τεράστια έκταση στη βορειοανατολική Χαλκιδική. Μια περιοχή με μεγάλες δασικές εκτάσεις με προστατευόμενα είδη φυτών και ζώων, ποτάμια, αλλά και έντονη σεισμική δραστηριότητα.
«Το συνολικό έργο αναπτύσσεται:
– στο Μαντέμ Λάκκο του Δήμου Αριστοτέλη όπου θα εγκατασταθεί νέο εργοστάσιο εμπλουτισμού και μεταλλουργία και θα ξεκινά η υπόγεια σήραγγα σύνδεσης με το μεταλλείο Ολυμπιάδας
– στην Ολυμπιάδα με την ανάπτυξη του υπόγειου μεταλλείου και την απομάκρυνση / αποκατάσταση της παλιάς λίμνης τελμάτων και άλλων ρυπασμένων χώρων καθώς και του παλαιού εργοστασίου εμπλουτισμού
– στις Σκουριές με την ανάπτυξη επιφανειακού/υπογείου μεταλλείου και εργοστασίου εμπλουτισμού
– στις Μαύρες Πέτρες/ Μαντέμ Λάκκο με την ανάπτυξη και εξάντληση του κοιτάσματος του υπογείου μεταλλείου και
– στο Στρατώνι με την επέκταση και εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου λιμένα και την απομάκρυνση του παλαιού εργοστασίου εμπλουτισμού».
Ποιο είναι το πρόβλημα με την εξόρυξη χρυσού;
Η εξόρυξη χρυσού γίνεται είτε σε τεράστιους ανοικτούς κρατήρες, είτε σε ορύγματα κλειστού τύπου. Και στις δύο περιπτώσεις, το υλικό που εξορύσσεται δεν είναι καθαρός χρυσός, αλλά αναμεμειγμένα πετρώματα. Για να απομονωθεί ο χρυσός, τα πετρώματα αυτά «ξεπλένονται» με κυάνιο, διαδικασία που είναι γνωστή ως «κυάνωση». Το κυάνιο είναι ένα επικίνδυνο δηλητήριο, θανατηφόρο ακόμη και σε πολύ μικρές δόσεις. Μετά το «ξέπλυμα», το κυάνιο συγκεντρώνεται στις λεγόμενες «λίμνες τελμάτων», δηλαδή δεξαμενές μέσα στα όρια της εξορυκτικής μονάδας, στις οποίες καταλήγουν τα απόβλητα της κατεργασίας του χρυσού.
Η χρήση του κυανίου στις μεταλλευτικές δραστηριότητες θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνη για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, αφού μπορεί πολύ εύκολα να «δραπετεύσει» από τις δεξαμενές στις οποίες συγκεντρώνεται, δηλητηριάζοντας λίμνες, ποτάμια, θάλασσες, αλλά και τα υπόγεια νερά μιας περιοχής, όπως και κάθε ζωντανό οργανισμό που εξαρτάται από τα νερά αυτά.
Το 2000, διέρρευσαν από μονάδα εξόρυξης και επεξεργασίας χρυσού στο Ρουμανία 100.000 κυβικά μέτρα νερού, «εμπλουτισμένα» με κυάνιο και βαρέα μέταλλα, που κατέληξαν στον ποταμό Tisia και στη συνέχεια στο Δούναβη, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες ψάρια και στέλνοντας πάνω από εκατό ανθρώπους στο νοσοκομείο.
Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι ακόμη και το ευρωκοινοβούλιο υιοθέτησε ψήφισμα υπέρ της πλήρους απαγόρευσης του κυανίου στις εξορυκτικές δραστηριότητες, η ευρωπαϊκή επιτροπή το απέρριψε, με αποτέλεσμα η χρήση του δηλητηριώδους στοιχείου να παραμένει νόμιμη σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Επιπλέον, η εξόρυξη χρυσού απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες βαρέων μετάλλων (κυρίως αρσενικού, αλλά και υδράργυρου, μόλυβδου, καδμίου, νικελίου κ.α.), τόσο στην ατμόσφαιρα, όσο και στους υδατικούς πόρους της περιοχής. Οι ουσίες αυτές σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση καρκίνου και άλλων σοβαρών ασθενειών.
Τι λένε οι επιστημονικοί φορείς;
Δεν είναι μόνο η τοπική κοινωνία που διαφωνεί με την αδειοδότηση του έργου, αλλά και επιστημονικοί φορείς, οι οποίοι μάλιστα έχουν κάνει πολύ συγκεκριμένη κριτική στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.). Κριτική που αγνοήθηκε επιδεικτικά από το ΥΠΕΚΑ, που έσπευσε να εγκρίνει την Μ.Π.Ε., με βασικό επιχείρημα την ανάπτυξη της περιοχής.
Το ΤΕΕ-ΤΚΜ (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Τομέας Κεντρικής Μακεδονίας)
Το ΤΕΕ, αναφερόμενο στο σύνολο της Μ.Π.Ε. εντοπίζει ελλιπή τεκμηρίωση, υποτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και προτείνει να μην αδειοδοτηθεί το έργο:
«…επιχειρείται υποβάθμιση του μεγέθους και της σημασίας των επιπτώσεων με ελλιπή πολλές φορές επιστημονικά δεδομένα και παρατηρούνται τόσο ελλείψεις στην τεκμηρίωση μελετών ασφαλείας και επιστημονικών μεθόδων όσο και παρεκκλίσεις από τις διαδικασίες που προβλέπει η Ευρωπαϊκή και η Εθνική νομοθεσία. Επιπλέον, η έκταση των μη αναστρέψιμων βλαβών κυρίως στο υδατικό περιβάλλον είναι δυσανάλογη σε σχέση με τα μεγέθη και τα όρια ανοχής της περιοχής, ενώ γίνεται χρήση επικίνδυνων τοξικών ουσιών όπως κυάνιο και αρσενικό, χωρίς απόδειξη ασφαλούς τρόπου διαχείρισής τους».
Η επιτροπή περιβάλλοντος του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Να μην εγκριθεί η Μ.Π.Ε. πρότεινε και το τμήμα περιβάλλοντος του ΑΠΘ. Με ένα λεπτομερές κείμενο εξηγεί τα κενά της μελέτης, αλλά και την περιβαλλοντική καταστροφή που θα προκαλέσει το έργο της «Ελληνικός Χρυσός» σε ολόκληρη την περιοχή. Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του κειμένου.
Για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής
«Το προτεινόμενο έργο στις Σκουριές αποτελεί βίαιη επέμβαση στο περιβάλλον, σε μοναδική φυσική περιοχή αρχέγονου δάσους, που θα αλλάξει το τοπίο με τρόπο ουσιαστικά ανεπανόρθωτο».
«Ιδιαίτερα αναφέρουμε ότι τα δάση Οξιάς με Ilex και Taxus πλούσια σε επίφυτα (Ilici–Fagion) αποτελούν οικότοπο σπάνιο και σημαντικό για την Ελλάδα και έχει προταθεί η ανακήρυξή του σε φυσικό απόθεμα».
Αν ρίξει κανείς μια ματιά στο χάρτη της περιοχής δεν είναι δύσκολο να φανταστεί το μέγεθος της καταστροφής. Σύμφωνα με αρκετές εκτιμήσεις, οι τεράστιοι κρατήρες εξόρυξης απειλούν με αφανισμό χιλιάδες στρέμματα δάσους. Ακόμη όμως κι αν η έκταση που θα αποψιλωθεί για την κατασκευή των μεταλλείων, των εργοστασίων και των υπόλοιπων εγκαταστάσεων είναι μικρότερες, ακόμη κι αν ανάμεσα στις εγκαταστάσεις αυτές μείνουν ανέπαφες αρκετές «πράσινες τούφες», η καταστροφή θα είναι ανυπολόγιστη, δεδομένου ότι ένα ενιαίο οικοσύστημα δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει ανεπηρέαστο αν στη μέση του «φυτρώσει» ένα λατομείο, ή μια λίμνη (ειδικά αν αυτή περιέχει κυάνιο).
Για τους υδατικούς πόρους
«Η μεταλλευτική δραστηριότητα έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα στους υδατικούς πόρους της περιοχής. Η απορροή μεταλλείων στην περιοχή της Ολυμπιάδας, που υφίσταται επεξεργασία, ανέρχεται σε 350 m3/h. Η παροχή αυτή αντιστοιχεί σε ανάγκες ύδρευσης 40.000 κατοίκων περίπου».
«… η άντληση νερού για την προβλεπόμενη εξόρυξη μέχρι τη στάθμη -663m, μπορεί να προκαλέσει φαινόμενα υφαλμύρισης του παράκτιου υδροφορέα».
Επομένως δεν μιλάμε μόνο για το ενδεχόμενο (ή μάλλον τη βεβαιότητα – αργά ή γρήγορα) δηλητηρίασης των υπέργειων και υπόγειων υδροφορέων, αλλά την κατασπατάληση των υδατικών πόρων ολόκληρης της περιοχής.
Σε περίπτωση μάλιστα που προκληθούν πράγματι φαινόμενα υφαλμύρισης (εισχώρηση του θαλάσσιου νερού στους υπόγειους υδροφορείς κοντά στις ακτές, εξαιτίας της μεγάλης άντλησης του γλυκού νερού που προϋπήρχε), αυτό δε θα επηρεάσει μόνο τα αποθέματα νερού της περιοχής, αλλά και την ποιότητα του εδάφους.
Για την ατμοσφαιρική ρύπανση
«Ιστορικά, και μέχρι σήμερα, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες είχαν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα, κυρίως λόγω των εκπομπών αιωρουμένων σωματιδίων και βαρέων μετάλλων στην ατμόσφαιρα».
«Από την ανάπτυξη του νέου μεταλλείου στις Σκουριές υπολογίζεται ότι θα εκπέμπονται μέχρι ~430 t/y PM10 (ανάλογα με το έτος λειτουργίας) μόνο από την επιφανειακή εξόρυξη του μεταλλεύματος και των στείρων. Οι εκπομπές αυτές είναι πολύ μεγάλες, συγκρίσιμες σε μέγεθος με τις εκπομπές PM10 από τις οδικές μεταφορές για όλες τις κατηγορίες οχημάτων (ΙΧ, φορτηγά, λεωφορεία, δίκυκλα) στην Θεσσαλονίκη και τις εκπομπές PM10 από την εξόρυξη λιγνίτη στα μεγάλα ορυχεία της ΔΕΗ στην κοιλάδα της Εορδαίας …».
PM10 ονομάζονται τα αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο μέχρι 10 μm. Τα σωματίδια αυτά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα, αφού το μέγεθός τους, τους επιτρέπει να εισέρχονται στο αναπνευστικό σύστημα προκαλώντας σημαντικές βλάβες στους πνεύμονες, την καρδιά, το νευρικό σύστημα, κ.α.
Για τη μέθοδο επεξεργασίας για την απόληψη χρυσού
«Η μέθοδος της ακαριαίας τήξης (flash smelting) που προτείνεται να εφαρμοσθεί για την τελική απόληψη του χρυσού, δεν δίνει καθαρό χρυσό αλλά μίγματα χρυσού με χαλκό, μόλυβδο και σίδηρο (στην εξεταζόμενη περίπτωση). Η ΜΠΕ δεν αναφέρει το πώς θα γίνει ο διαχωρισμός των μιγμάτων αυτών και ειδικότερα αν θα επιτευχθεί με κυάνωση».
Ακόμη κι όταν οι εταιρίες εξόρυξης χρυσού επιμένουν ότι θα χρησιμοποιήσουν εναλλακτικές μεθόδους, «χωρίς κυάνιο», (όπως ισχυρίζεται σήμερα η «Ελληνικός Χρυσός»), δεν είναι ιδιαίτερα πειστικές. Κυρίως όταν επιστήμονες επιμένουν ότι η εξόρυξη χρυσού χωρίς κυάνιο είναι πρακτικά ανεφάρμοστη, και όσο η χρήση κυανίου στις μεταλλευτικές δραστηριότητες δεν έχει απαγορευτεί, είναι προφανές ότι οι «εναλλακτικές μέθοδοι» είναι το παραμύθι που χρησιμοποιούν οι εταιρίες μέχρι να πάρουν την πολυπόθητη αδειοδότηση…
Τα συμπεράσματα
«Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω δεδομένα, το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ προτείνει να μην γίνει αποδεκτή η ΜΠΕ και να μην προχωρήσει η αδειοδότηση του έργου».
Το ΥΠΕΚΑ ωστόσο έχει άλλη γνώμη. Αγνοώντας πλήρως τις προειδοποιήσεις της επιστημονικής κοινότητας, το δελτίο τύπου του υπουργείου θεωρεί ότι υπάρχει η «δυνατότητα επανεκκίνησης της μεταλλευτικής δραστηριότητας σε μια περιοχή που από την αρχαιότητα γνώρισε και έζησε με αυτή.
Όμως σήμερα η επανεκκίνηση αυτή γίνεται:
α) με την πλέον σύγχρονη λογική,
β) τους αυστηρότερους κανόνες της επιστήμης και της τεχνικής και
γ) τις πλέον αυστηρές περιβαλλοντικές απαιτήσεις».
Στην πραγματικότητα βέβαια, η ουσία του ζητήματος βρίσκεται στην τελευταία παράγραφο του δελτίου τύπου:
«οι προοπτικές της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη Ελλάδα ανοίγονται σε ένα νέο δρόμο όπου η διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος, η κοινωνική ευθύνη και η οικονομική ανάπτυξη συμβαδίζουν προς όφελος της χώρας».
Στην πραγματικότητα βέβαια, ο μόνος που θα ωφεληθεί από την επένδυση δεν είναι ούτε η χώρα, ούτε η τοπική κοινωνία, αλλά ο «Ελληνικός Χρυσός» και η «European Goldfields». Ακόμη και οι 1.800 θέσεις εργασίας που υπόσχεται το ΥΠΕΚΑ είναι αδύνατο να αντισταθμίσουν τις απώλειες. Ας κλείσουμε (προς το παρόν) αυτό το τεράστιο θέμα, με ένα απόσπασμα της ανακοίνωσης των Επιτροπών Αγώνα Χαλκιδικής, στα πλαίσια εκδήλωσης που διοργάνωσαν το Μάη στη Θεσσαλονίκη:
«…κυβερνητικά στελέχη, ΜΜΕ και μεγαλοεπιχειρηματίες, σύγχρονοι «χρυσοθήρες», προσπαθούν να πείσουν ότι ο χρυσός της Χαλκιδικής θα σώσει τη Χαλκιδική και ολόκληρη τη χώρα. Οι κάτοικοι όμως ξέρουν ότι ο χρυσός και τα κέρδη θα πάνε στα χέρια λίγων. Με σεβασμό στους εργαζόμενους οι οποίοι απασχολούνται (ή ευελπιστούν να απασχοληθούν) στην εν λόγω επιχείρηση, θεωρούμε ότι η καταστροφή που θα επέλθει στην περιοχή βαραίνει περισσότερο από τις προσωρινές θέσεις εργασίας τους, σε σχέση με την απώλεια πολύ περισσότερων θέσεων εργασίας στους παραδοσιακούς τομείς του τουρισμού και της αγροτοκτηνοτροφίας, αφού το περιβαλλοντικό κόστος θα είναι ανυπολόγιστο και μόνιμο».
