Την Παρασκευή 29 Ιούλη ξεκίνησε το 29ο αντιρατσιστικό-αντιφασιστικό κάμπινγκ του Antinazi Zone και της YRE στην Κεφαλονιά. Το πρωί της Κυριακής 31 Ιούλη πραγματοποιήθηκε συζήτηση με τίτλο «Εξορύξεις υδρογονανθράκων και πολεμικές απειλές στην Ανατολική Μεσόγειο: ποια η απάντηση των κινημάτων;». Οι ομιλητές/τριες που άνοιξαν τη συζήτηση ήταν η Αθηνά Καρυάτη από την Κύπρο και η Ετζεχάν Μπαλτά από την Τουρκία, οι οποίες συμμετέχουν στην ελληνο-τουρκο-κυπριακή πρωτοβουλία «Μας σκάβουν τον λάκκο-Kasma birak-Don’t Dig».
Στη συνέχεια δημοσιεύουμε την εισήγηση που έκανε από πλευράς της διοργάνωσης ο σ. Αχιλλέας Λυράς.
Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που είχε ξεκινήσει ήδη πριν τον πόλεμο στην Ουκρανία, επανέφερε στην ατζέντα τις υποθαλάσσιες εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Ελλάδα και συνολικά στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η κυβέρνηση υποστηρίζει πως η εξόρυξη υδρογονανθράκων θα φέρει πλούτο στην ελληνική κοινωνία και θα οδηγήσει την Ελλάδα έξω από την κρίση. Καμία αναφορά βέβαια δεν γίνεται ωστόσο στα πολύ σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα που είναι σίγουρο ότι θα προκληθούν και στις επιπτώσεις σε άλλα κομμάτια της οικονομίας όπως π.χ. ο τουρισμός, που αναφέρεται συχνά ως η «βαριά βιομηχανία» της χώρας. Και βέβαια η εξόρυξη υδρογονανθράκων στη ΝΑ Μεσόγειο είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον κίνδυνο θερμών επεισοδίων και πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Κύπρου, ενδεχομένως πλέον και άλλων χωρών. Οι εικόνες από την Ουκρανία και τη Συρία, τα κύματα προσφύγων από τη Συρία και τις εμπόλεμες περιοχές θα έπρεπε από μόνες τους να κλείνουν την κουβέντα για εξόρυξη υδρογονανθράκων σε περιοχές με τόσο έντονους ανταγωνισμούς και κινδύνους πολέμου. Ωστόσο το κόστος των πολέμων δεν το πληρώνουν ούτε οι κυβερνώντες ούτε τα μεγαλοστελέχη των πετρελαϊκών εταιριών. Το πληρώνει ο απλός κόσμος.
Στη συνέχεια θα καταπιαστούμε κυρίως με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχουν οι εξορύξεις υδρογονανθράκων
Περιβαλλοντικό κόστος
Οι εξορύξεις στα οικόπεδα του Ιονίου και της Κρήτης, βρίσκονται στα μεγάλα βάθη της ελληνικής τάφρου. Για εξορύξεις σε αυτά τα βάθη (και γενικά για εξορύξεις πάνω από τα 500 μέτρα) χρησιμοποιούνται αποκλειστικά πλωτές εγκαταστάσεις γεώτρησης. Ακόμη και με τη χρήση σύγχρονων προηγμένων συστημάτων άντλησης υδρογονανθράκων, οι εξορύξεις σε μεγάλα βάθη, μακριά από τη στεριά, αντιμετωπίζουν πολλές τεχνικές δυσκολίες και ρίσκα. Είναι πολύ επικίνδυνες τόσο για τους ανθρώπους, όσο και για το περιβάλλον.
Όχι μόνο οι πιθανότητες ατυχημάτων αυξάνονται σημαντικά με το βάθος –έχοντας υπόψη πως τα βάθη των οικοπέδων της Κρήτης έχουν κατά μέσο όρο βάθος 3.200 μέτρα– αλλά μειώνονται κατακόρυφα και οι δυνατότητες έγκαιρης παρέμβασης για αποφυγή καταστροφικών πετρελαιοκηλίδων, όπως για παράδειγμα η πετρελαιοκηλίδα στον κόλπο του Μεξικού το 2010 από την εξόρυξη Deep Horizon της BP που έδειξε πώς ένα ατύχημα, από αυτά που συμβαίνουν ταχτικά στις υποθαλάσσιες εξορύξεις μπορεί να καταστρέψει το περιβάλλον θανατώνοντας μαζικά τα ζώα και τα φυτά που ζουν στη θάλασσα και τις ακτές.
Για να βρεθεί η τοποθεσία και το μέγεθος των κοιτασμάτων χρησιμοποιούνται ειδικά πλοία που διεξάγουν σεισμικές έρευνες. Ουσιαστικά αυτό που κάνουν είναι να δημιουργούν ηχητικά κύματα ή «βόμβες ήχου» που εξαπολύονται στο νερό έτσι ώστε να διαμορφώνουν μια εικόνα του υπεδάφους. Πρόκειται για έναν εξαντλητικό «υπέρηχο» με καταστροφικές συνέπειες για τα ζώα της θάλασσας. Οι επιπτώσεις μάλιστα ξεπερνούν τα όρια των οικοπέδων εξόρυξης καθώς ο ήχος στη θάλασσα ταξιδεύει πολύ μακρύτερα από ότι στον αέρα. Αφού προκύψουν οι ενδείξεις κοιτάσματος, η δεύτερη φάση είναι εκείνη της εξερεύνησης, κατά την οποία πραγματοποιούνται πειραματικές γεωτρήσεις, με διάτρηση του εδάφους.
Οι επιπτώσεις στη θαλάσσια βιοποικιλότητα σε περιοχές όπου πραγματοποιούνται έρευνες δεν περιορίζονται μόνο στις επιπτώσεις από τις σεισμικές έρευνες . Αφορούν επίσης τις δοκιμαστικές γεωτρήσεις, τη διάνοιξη των φρεατίων για την εξόρυξη των υδρογονανθράκων, την τοποθέτηση των εγκαταστάσεων παραγωγής κα.
Σε όλους τους θαλάσσιους οργανισμούς που έχουν μελετηθεί έως σήμερα καταγράφονται συστηματικά παρόμοιου τύπου επιπτώσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν προβλήματα στη φυσιολογία (π.χ. την ακοή), προβλήματα στην ανάπτυξη τους (π.χ. καθυστέρηση και δυσμορφίες), διαταραχές στη συμπεριφορά ατόμων ή κοπαδιών, μειωμένη ικανότητα σύλληψης τροφής, απώλεια προσανατολισμού κα. Παρατηρείται επίσης αρκετά συχνά, μείωση των πληθυσμών.
Ειδικότερα στα θαλάσσια θηλαστικά η εξόρυξη υδρογονανθράκων έχει καταστροφικές επιπτώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Ο θόρυβος που προκαλείται από τις σεισμικές έρευνες τους προκαλεί ακουστικά προβλήματα, ακόμα και θανατηφόρα τραύματα. Η αυξημένη κίνηση των πλοίων, είτε για λόγους μεταφοράς πετρελαίου είτε λόγω κατασκευής υποδομών της εξόρυξης, προκαλεί επίσης θόρυβο ο οποίος τα εκτοπίζει από το φυσικό τους περιβάλλον, διαταράσσει τη συμπεριφορά τους και τους προκαλεί έντονο άγχος. Πέραν της πρόκλησης θορύβου η αυξημένη κίνηση πλοίων αυξάνει την αέρια και θαλάσσια ρύπανση εξαιτίας των απορριπτόμενων λυμάτων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί σημαντικό κίνδυνο συγκρούσεων κητωδών με πλοία.
Επιπλέον, στην περίπτωση ενός ατυχήματος υποθαλάσσιας εξόρυξης φυσικού αερίου, το φυσικό αέριο δηλητηριάζει τα ψάρια και τα θαλάσσια θηλαστικά, ενώ παράλληλα το μεθάνιο εκτοπίζει το οξυγόνο και δημιουργεί ένα περιβάλλον υποξικό και ασφυκτικό.
Πόσο πιθανό είναι ένα ατύχημα;
Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει πως οι υποθαλάσσιες εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου αποσταθεροποιούν τον πυθμένα και το υπέδαφος και προκαλούν σεισμούς. Οι σεισμοί αυτοί, ιδιαίτερα στην Ελλάδα που είναι μια χώρα που διασχίζεται από σεισμικά ρήγματα, μπορούν να ενεργοποιήσουν κάποιο σεισμικό ρήγμα και να προκληθούν μεγάλοι σεισμοί που θα κόψουν τη σωλήνα της γεώτρησης και το φυσικό αέριο ή το πετρέλαιο θα διαρρέει στη θάλασσα.
Ο σεισμολόγος Άκης Τσελέντης σε μια συνέντευξη που έδωσε το 2017 έλεγε:
«Η άντληση του πετρελαίου προκαλεί δευτερογενή γέννηση σεισμών, προκαλεί ενεργοποίηση ρηγμάτων. Αυτό είναι δεδομένο. Έχω χίλια παραδείγματα. Κλασικό παράδειγμα το παράδειγμα της Οκλαχόμα. Μία περιοχή εντελώς ασεισμική, στην οποία η άντληση προκάλεσε σεισμό κοντά στα 5,7 Ρίχτερ. Και με τεράστια σεισμική αλληλουχία. Εκεί δεν γίνονταν καθόλου σεισμό. Και δεν λέω να προκαλέσει σεισμό στο Ιόνιο και να καταστραφούν τα νησιά μας γιατί τα νησιά είναι θωρακισμένα. Το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο σεισμός μπορεί να κόψει την γεώτρηση… σαν καρότο!»
Γνωρίζοντας πόσο επιβλαβείς είναι οι εξορύξεις για την θαλάσσια ζωή, δεν πρέπει να επιτραπεί καμία διαδικασία εξορύξεις ειδικά στην ελληνική τάφρο, η οποία έχει προταθεί να ανακηρυχθεί Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή καθώς αποτελεί οικότοπο παγκόσμιας οικολογικής σημασίας για τη θαλάσσια βιοποικιλότητα.
Η ελληνική τάφρος εκτείνεται από τη Βόρεια Κεφαλονιά μέχρι τη Ρόδο. Είναι η κύρια κατοικία και ο μοναδικός γνωστός τόπος αναπαραγωγής φυσητήρων (Physeter macrocephalus) της Μεσογείου που έχει αξιολογηθεί ως κινδυνεύουν είδος. Η ελληνική τάφρος αποτελεί τη μεγαλύτερη από τις πέντε περιοχές υψηλής πληθυσμιακής πυκνότητας του ευάλωτου ζιφιού (Ziphius cavirostris) στη Μεσόγειο. Συναντώνται, επίσης, πτεροφάλαινες, ρινοδέλφινα, κοινά δελφίνια, σταχτοδέλφινα, ζωνοδέλφινα και στενόρυγχα δελφίνια, μεσογειακές φώκιες αλλά και θαλάσσιες χελώνες.
Η τεράστια περιβαλλοντική σημασία της Ελληνικής Τάφρου έχει αναγνωριστεί από διεθνείς συμφωνίες, όπως η Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της Ζώνης του Ατλαντικού (ACCOBAMS). Σε αυτό το πλαίσιο, έχουν αναγνωριστεί δύο «Σημαντικές Περιοχές για τα Θαλάσσια Θηλαστικά». Μπορούμε να αναλογιστούμε λοιπόν το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής που μπορούν να προκαλέσουν οι εξορύξεις σε μια τέτοια ευαίσθητη και πλούσια σε θαλάσσια ζωή περιοχή.
Κλιματική Αλλαγή
Ακόμη και στο υποθετικό σενάριο κατά το οποίο θα μπορούσαν να διεξαχθούν εξορύξεις υδρογονανθράκων χωρίς κανένα ατύχημα, καμία μεγάλη οικολογική καταστροφή σε τοπικό επίπεδο, δεν μπορούμε να ξεχνάμε το επόμενο στάδιο μετά την εξόρυξη τους, τη καύση τους ως καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας.
Την ώρα που ολόκληρος ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο από τη συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας εξαιτίας της χρήσης ορυκτών καυσίμων, η ιδέα της εγκατάλειψής τους και της χρήσης αποκλειστικά εναλλακτικών πηγών ενέργειας, βρίσκεται ακόμη πολύ μακριά.
Αντίθετα, οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας, επιμένουν στην άντληση και τη χρήση των πιο βρώμικων καυσίμων, ανεξάρτητα από το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος, από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που προκαλεί η καύση τους και η διαδικασία εξόρυξής τους.
Κανείς δεν μπορεί να κρύψει πόσο βλαβερή είναι η καύση πετρελαίου και κάρβουνου (στις διάφορες μορφές του) για την κλιματική αλλαγή. Ωστόσο το φυσικό αέριο παρουσιάζεται σαν πιο φιλικό για το περιβάλλον. Δεν είναι τυχαίο.
Μόνο το 2016 η βιομηχανία του φυσικού αερίου ξόδεψε περισσότερα από 100 εκατ. ευρώ και χρησιμοποίησε πάνω από 1.000 λομπίστες και έναν «στρατό» ειδικών στις δημόσιες σχέσεις για να πείσει το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, επιτρόπους κλπ. ότι το φυσικό αέριο είναι ένα καθαρό καύσιμο.
Η πραγματικότητα δυστυχώς είναι πολύ διαφορετική. Η καύση του φυσικού αερίου μπορεί μεν να εκλύει στην ατμόσφαιρα 50% λιγότερο διοξείδιο του άνθρακα (CO2) σε σχέση με το πετρέλαιο. Όμως η μείωση στο μισό των εκπομπών CO2 δεν κάνει το φυσικό αέριο «καθαρό» γιατί το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι εκπομπές CO2 καθώς το βασικό «συστατικό» του φυσικού αερίου (πάνω από 85%) είναι το μεθάνιο (CH4) το οποίο είναι 34 φορές πιο δραστικό όσον αφορά την κλιματική αλλαγή σε σχέση με το CO2.Το μεθάνιο διαρρέει στο περιβάλλον από τα πηγάδια των εξορύξεων και από τους αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου –δεν υπάρχει εξόρυξη και αγωγός χωρίς ένα ποσοστό διαρροής– καθώς και από την ατελή καύση του φυσικού αερίου.
Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσίευσε πέρσι η περιβαλλοντική οργάνωση «Φίλοι της Γης» η χρήση φυσικού αερίου στα σημερινά επίπεδα όχι μόνο δεν θα βοηθήσει σε αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής αλλά θα συμβάλει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.
Οικονομικό κόστος
Κυβέρνηση, ΜΜΕ και πολλοί Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες προβάλλουν την εικόνα ότι μέσα από τις εξορύξεις Πετρελαίου και Φυσικού Αερίου η Ελλάδα μπορεί να πλουτίσει και η ελληνική κοινωνία να βγει από την κρίση. Χώρες όπως η Νορβηγία και η Σαουδική Αραβία είναι η μία όψη του νομίσματος των πετρελαιοπαραγωγικών χωρών. Η άλλη όψη είναι χώρες όπως η Νιγηρία, η Λιβύη και η Ανγκόλα οι κάτοικοι των οποίων ζουν μέσα στην φτώχεια ή τα Εμιράτα στα οποία δεν υπάρχει ούτε ίχνος δημοκρατίας.
Στην ελληνική πραγματικότητα ποιος πιστεύει ότι οι εξορύξεις θα λειτουργήσουν προς όφελος μας;
Η μερίδα του λέοντος των κερδών θα πάει στις πολυεθνικές ,οι οποίες θα αναλάβουν τις εξορύξεις. Στην ουσία, ένα πολύ μικρό μέρος των κερδών αυτών θα μείνει στην Ελλάδα και το οποίο θα το θα το διαχειριστούν οι ντόπιοι διεφθαρμένοι πολιτικοί του συστήματος και θα πάει στις τσέπες γνωστών οικογενειών που λυμαίνονται την οικονομία του τόπου.
Αν δούμε τις περισσότερες μεγάλες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες του πλανήτη όπως το Ιράν, το Ιράκ, η Λυβύη , η Νιγηρία κα. Τα έσοδα από τις εξορύξεις των υδρογονανθράκων δεν πήγαν ούτε στιγμή στο λαό, ούτε βελτίωσαν το βιοτικό τους επίπεδο, ούτε έλυσαν τα οικονομικά τους προβλήματα. Το μόνο που κέρδισαν πραγματικά οι κάτοικοι αυτών των χωρών είναι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούνε, η επιβάρυνση της υγείας τους, η καταστροφή των παραδοσιακών οικονομικών τους δραστηριοτήτων καθώς και η ακραία καταστολή κάθε φορά που επιχείρησαν να αντισταθούν στις πολυεθνικές ενέργειας.
Το ζήτημα όμως δεν λήγει εκεί, αρκεί σκεφτούμε πόσο μπορεί να κοστίσει ένα ενδεχόμενο ατύχημα εξόρυξης στον τουρισμό –ο οποίος αποτελεί εάν μεγάλο μέρος της ελληνικής οικονομίας– και στην αλιευτική δραστηριότητα, και κατ’ επέκταση πως ένα τέτοιο ατύχημα μπορεί να μειώσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας στον τουρισμό και την αλιεία, σε σχέση με τις θέσεις εργασίας που μπορεί να προσφέρει η επιχείρηση εξόρυξης υδρογονανθράκων.
Το κόστος προηγουμένων πετρελαιοκηλίδων, λόγω εξορύξεων και μεταφοράς υδρογονανθράκων, είναι μια καλή ένδειξη της οικονομικής απώλειας που ενδέχεται να δημιουργηθεί. Για παράδειγμα:
- Η πετρελαιοκηλίδα του Erika κόστισε στην Γαλλική οικονομία 974 εκ. – 1,1 δισ. Ευρώ (τιμές 2018)
- Η πετρελαιοκηλίδα του Jiyeh, που μάστισε τη τουριστική ακτογραμμή του Λίβανου, είχε σωρευτικό κόστος 2,8 με 4,2 δισ. Ευρώ (τιμές 2018),
- Η πετρελαιοκηλίδα του Deepwater Horizon στον κόλπο του Μεξικού έχει κοστίσει
σωρευτικό πάνω από 65 δισ. δολάρια, σε αντιστοιχία το 31% της ελληνικής οικονομίας.
Εναλλακτικές
Για την ελληνική κυβέρνηση, τόσο οι απαιτήσεις των δανειστών, όσο και εκείνες των «επενδυτών», είναι νόμος. Μπροστά στο κέρδος δεν υπάρχουν περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, δεν υπάρχει θέληση για αρμονικές σχέσεις μεταξύ των λαών της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου, αλλά διακινδυνεύουν θερμά επεισόδια και πολεμικές συγκρούσεις για να ικανοποιήσουν τη απληστία του κεφαλαίου για κέρδος.
Και την ίδια στιγμή που σχεδιάζουν εξορύξεις υδρογονανθράκων, μιλάνε για απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες κάθε φορά που θέλουν να φυτέψουν ανεμογεννήτριες σε κάποια βουνοκορφή, σε κάποιο νησί κλπ. Οι επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια γίνονται χωρίς κανένα ουσιαστικό σχέδιο για τις ενεργειακές ανάγκες, τις δυνατότητες μεταφοράς και αποθήκευσης της ενέργειας και κυρίως αδιαφορώντας για τις συνέπειες στο περιβάλλον της περιοχής. Έτσι, η δήθεν στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, από αναγκαιότητα μετατρέπεται σε «αρπαχτή».
Εμείς πρέπει να παλέψουμε ενάντια στις εξορύξεις υδρογονανθράκων στην Μεσόγειο και συνολικά και για την στροφή σε ανανεώσιμες και άλλες πράσινες μορφές ενέργειας με σχέδιο και γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και το όφελος της κοινωνίας.
Το εμπόδιο για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου, του μόνου που θα μπορούσε να σώσει τον πλανήτη, είναι το πολιτικό σύστημα που κυριαρχεί, είναι η εξουσία που βρίσκεται στα χέρια των πολυεθνικών και των πολιτικών εκπροσώπων που τις υπηρετούν. Ένα σύστημα που βάζει τα κέρδη πάνω από τη ζωή σε ολόκληρη τη γη. Οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις τους δεν πρόκειται να κάνουν «πράσινη» στροφή αν δεν εξαναγκαστούν. Και αυτό είναι κάτι που μόνο τα κινήματα μπορούν να επιβάλουν. Οι μόνοι που μπορεί να αντισταθούν στις καταστροφικές εξορύξεις που σχεδιάζονται, είναι οι τις τοπικές κοινωνίες των περιοχών που κινδυνεύουν, το περιβαλλοντικό κίνημα, οι τοπικές, εργατικές, κοινωνικές και επαγγελματικές ενώσεις. Η υπεράσπιση του περιβάλλοντος είναι υπόθεση της κοινωνίας και ισοδυναμεί με την υπεράσπιση της ίδιας μας της ζωής.
