Τη δόξα του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να ζήλεψε ο νέος δήμαρχος Θερμαϊκού, Γ. Τσαμασλής, ο οποίος σε συνέντευξή του στο σταθμό «Ράδιο Θεσσαλονίκη» στις 27 Ιούνη, ανακοίνωσε ότι μόλις αναλάβει τη δημαρχία, και αφού προηγηθούν οι νόμιμες ενέργειες και διαπιστωθεί ότι ο καταυλισμός Ρομά κοντά στην Περαία είναι παράνομος, θα «υψώσει τείχος» για να τον αποκλείσει!
«Αυτός ο καταυλισμός θέλουμε να δούμε αν είναι νόμιμος ή όχι. Αυτή είναι αρμοδιότητα του Εισαγγελέα και της Ελληνικής Αστυνομίας. Που σημαίνει ότι πρέπει να αναλάβουμε ο καθένας τις ευθύνες μας, γι’ αυτό και συγχαίρω το σύλλογο που έγινε και την πρωτοβουλία κατοίκων της Περαίας, διότι με τη δική μου παρότρυνση θα απευθυνθούν στον εισαγγελέα, πράγμα που θα κάνω και εγώ ως δήμαρχος αφού αναλάβουμε τα καθήκοντα μας και θα ζητήσω να τηρηθεί η νομιμότητα. Και αν δεν τηρηθεί, σας λέω και προχωράω και λίγο παραπάνω, ξέρω ότι είναι και έξω από τα όρια μου και έξω από τη νομιμότητα, αλλά εγώ θα το κάνω… εγώ θα υψώσω τείχος εκεί. Δε θα μπορεί να πηγαίνει κανένας στην περιοχή αυτή… θα τους αποκλείσω, ναι, δε θα έχουν πρόσβαση…»
Το μόνο που δεν είπε ο θαυμαστής του προέδρου των ΗΠΑ, είναι ότι θα αναγκάσει τους κατοίκους του καταυλισμού να πληρώσουν το τείχος που θα τους αποκλείσει! Θα απαιτήσει να τηρηθεί η νομιμότητα, βγαίνοντας ο ίδιος εκτός ορίων νομιμότητας όπως παραδέχεται, σε μια ακραία προσπάθεια εκμετάλλευσης του κλίματος που επικρατεί στην περιοχή ενάντια στον καταυλισμό των Ρομά. Γιατί όμως οι κάτοικοι αντιδρούν στην παρουσία του καταυλισμού; Ποια είναι τα προβλήματα της περιοχής και πως μπορούν να λυθούν;
Σκουπίδια και καλώδια
Ο Δήμος Θερμαϊκού δεν είναι το μοναδικό μέρος στη χώρα όπου πληθυσμοί Ρομά, που ασχολούνται ως επί το πλείστον με τη συλλογή και την πώληση ανακυκλώσιμων υλικών, καίνε πλαστικά (κυρίως καλώδια, ελαστικά αυτοκινήτων, κ.α.) για να αποσπάσουν τα μεταλλικά τους τμήματα και να τα πουλήσουν σε κάποια μάντρα ανακυκλώσιμων. Η πρακτική αυτή είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία, τόσο των ίδιων, όσο και των υπόλοιπων κατοίκων των περιοχών στις οποίες ζουν, καθώς από την καύση εκλύονται διοξίνες. Είναι φυσικό λοιπόν οι κάτοικοι να απαιτούν να τερματιστεί αυτή η δραστηριότητα. Το τείχος όμως που θέλει να φτιάξει ο Τσαμασλής θα λύσει κανένα πρόβλημα;
Για αρχή, δε χρειάζεται να είναι κανείς ιδιοφυΐα για να καταλάβει ότι ένα τείχος, μπορεί να εμποδίσει ανθρώπους να μετακινούνται, αλλά δεν μπορεί να σταματήσει τη μεταφορά της αέριας ρύπανσης. Ακόμη κι αν ο δήμαρχος καταφέρει να το χτίσει, το μόνο που θα πετύχει θα είναι να προκαλέσει σύρραξη στην περιοχή, εντείνοντας ακόμη περισσότερο το αίσθημα γκετοποίησης και απομόνωσης των Ρομά και πυροδοτώντας οργισμένες αντιδράσεις. Από την άλλη, όσο οι κάτοικοι του καταυλισμού καίνε πλαστικά γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο να επιβιώσουν, θα συνεχίσουν να τα καίνε. Όσο συμφέρει τα κυκλώματα που εμπορεύονται αυτά τα υλικά να έχουν ανθρώπους που κάνουν τη βρόμικη δουλειά και πληρώνονται με ψίχουλα, δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσει η εξαιρετικά επιβλαβής για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία πρακτική.
Εξαθλίωση και παραβατικότητα
Οι κάτοικοι της περιοχής όμως δε διαμαρτύρονται μόνο για τους κινδύνους από την καύση πλαστικών για την υγεία τους. Τα κρούσματα παραβατικότητας είναι συχνά, γεγονός που εξοργίζει πολλούς από τους κατοίκους, που ζουν όπως λένε «με το φόβο» της κλοπής, ή της επίθεσης. Θα μπορούσαν τα πράγματα να είναι διαφορετικά; Ο συγκεκριμένος καταυλισμός αποτελείται από παράγκες φτιαγμένες από ξύλο και πλαστικό, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, ή αποχέτευση. Τα παιδιά μεγαλώνουν στην εξαθλίωση, μακριά από το σχολείο γιατί αναγκάζονται να δουλεύουν, ή γιατί οι αντιδράσεις των κατοίκων δεν το επιτρέπουν. Οι ενήλικες ξέρουν ότι ο μόνος τρόπος να επιβιώσουν, είναι στην καλύτερη περίπτωση το εμπόριο ανακυκλώσιμων, ή το μικροέγκλημα. Και όλοι μαζί βιώνουν την απαξίωση, το ρατσισμό και την απομόνωση από την υπόλοιπη κοινωνία.
Πριν από δύο περίπου χρόνια, με αφορμή την υπόθεση παιδιού που σκοτώθηκε στο Μενίδι, ο Βασίλης Πάντζος, πρόεδρος των Ελλήνων Ρομά, είπε σε συνέντευξή του στον ιστότοπο «Vice» σχετικά με την εγκληματικότητα στην περιοχή:
«Υπάρχουν και ναρκωτικά και όπλα. Όμως, τις καραβιές με τα ναρκωτικά δεν τις φέρνουν Ρομά, ούτε τις καραβιές με τα όπλα. Η Αστυνομία γνωρίζει ποιοι διακινούν ναρκωτικά και με αυτά που συμβαίνουν υποψιάζομαι ότι η τοπική αστυνομία τους καλύπτει».
Τα «εγκλήματα» των Ρομά όμως, δεν είναι όλα αυτού του επιπέδου. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις, είναι η ίδια η στάση των ελληνικών αρχών που τους οδηγεί από μια μικροπαράβαση στη φυλακή και από εκεί στην αγκαλιά της πραγματικής εγκληματικότητας:
«Αν βγει ένας Ρομά στον δρόμο να πουλήσει δέκα κιλά πατάτες, θα τού επιβάλλουν πρόστιμο 10.000 ευρώ. Φυσικά, δεν θα μπορέσει να το πληρώσει και κάποια στιγμή θα συλληφθεί. Τη δεύτερη, τρίτη φορά θα μπει στη φυλακή…»
Αν κάποιος πραγματικά θέλει να πάρει ένα πληθυσμό από τα νύχια των διαφόρων κυκλωμάτων του εγκλήματος, η πιο ορθή πρακτική είναι να τους δώσει ευκαιρίες να ξεφύγουν, να ζήσουν διαφορετικά, ώστε να μην είναι αναγκασμένοι να καταλήγουν εκεί. Αν αυτοί οι άνθρωποι είχαν πρόσβαση σε «κανονικές» θέσεις εργασίας, στην εκπαίδευση, αν υπήρχαν προγράμματα για την στέγασή τους σε αξιοπρεπείς κατοικίες, θα είχαν την ευκαιρία να βγουν από το περιθώριο.
Μήπως όμως τελικά τους αρέσει να ζουν σε γκέτο, χωρίς κανονική στέγη, ρεύμα και νερό; Μήπως έχουν κάποιο «φετίχ» με τις παράγκες και τα καλώδια; Αυτό το στερεότυπο δεν είναι καινούριο.
Έτσι θέλουν να ζουν;
Το μόνιμο επιχείρημα ενάντια στις προσπάθειες ένταξης των Ρομά στην κοινωνική και οικονομική ζωή των χωρών στις οποίες κατοικούν, ακόμη και από ανθρώπους που δεν έχουν σχέση με ρατσιστικές αντιλήψεις, είναι ότι «έτσι τους αρέσει να ζουν». Είναι δυνατό να ισχύει αυτό; Ας δούμε μερικά στοιχεία με βάση έρευνα για τις συνθήκες ζωής των Ρομά στις χώρες της Ευρώπης που έγινε το 2016:
- Το 96% του πληθυσμού των Ρομά στην Ελλάδα ζει κάτω από το όριο της φτώχειας
- Περίπου οι μισοί (47%) απάντησαν ότι τουλάχιστον ένα μέλος της οικογένειάς τους πήγε για ύπνο πεινασμένο, τουλάχιστον μία φορά μέσα στο μήνα που προηγήθηκε της έρευνας
- Το 10% ζει σε σπίτια -ή μάλλον παράγκες- χωρίς ύδρευση, ενώ το 35% δεν έχει στο εσωτερικό του σπιτιού του τουαλέτα ή μπάνιο
Σε ποιον αρέσει να ζει έτσι; Είναι δυνατόν να υπάρχει κάποια «κουλτούρα» στην οποία θεωρείται προνόμιο να ζει κάποιος σε κατάλυμα χωρίς τουαλέτα ή να κοιμάται νηστικός; Το στερεότυπο ότι «οι Ρομά προτιμούν να ζουν σε τσαντίρια», ή «τους αρέσει να κλέβουν», έχει χτιστεί ακριβώς για να δικαιολογηθεί η εγκατάλειψη και η γκετοποίησή τους από το ελληνικό (και όχι μόνο) κράτος, η ακραία φτώχεια και εκμετάλλευση την οποία βιώνουν από διαφόρων ειδών κυκλώματα. Και βέβαια, ένας πληθυσμός που έχει μάθει να αντιμετωπίζεται με αυτό τον τρόπο εδώ και δεκαετίες, για να μην πούμε αιώνες, είναι λογικό να βλέπει στην αρχή με καχυποψία ακόμη και τις απειροελάχιστες ειλικρινείς προσπάθειες ένταξής του στην εκπαίδευση, σε δομές στέγασης, επαγγελματικής κατάρτισης, εργασίας, κλπ.
Ο «ΘΕΡΜΑγΙΚΟΣ» δήμαρχος δεν έκανε καθόλου μαγική αρχή
Αν μέχρι πρόσφατα το όνομα του συνδυασμού με τον οποίο εκλέχτηκε ο Γ. Τσαμασλής ήταν αρκετό για να προκαλέσει γέλια, οι πρόσφατες δηλώσεις του μόνο αστείες δεν είναι. Αντίθετα, πρέπει να αποτελέσουν καμπανάκι για τους κατοίκους της περιοχής, αφού τέτοιου είδους «ιδέες», αν και πρακτικά ανεφάρμοστες, δείχνουν ότι έχουμε να κάνουμε με κάποιον που εμπνέεται από τις ρατσιστικές πολιτικές σαν αυτές που πνίγουν ανθρώπους στα σύνορα Μεξικού – ΗΠΑ.
Στην πράξη, ένα τείχος δεν θα λύσει κανένα πρόβλημα της περιοχής. Όπως το τείχος του Ισραήλ στην Λωρίδα της Γάζας δεν έλυσε το πρόβλημα των τρομοκρατικών επιθέσεων, ούτε τα πιο καλά φυλαγμένα σύνορα στον κόσμο, αυτά των ΗΠΑ, μπόρεσαν να αποτρέψουν την παράνομη μετανάστευση. Γιατί όταν κάποιοι άνθρωποι είναι απελπισμένοι δεν θα τους σταματήσει η καταστολή. Αυτό που μπορεί να αλλάξει την κατάσταση είναι η κοινωνική τους ένταξη και το ξήλωμα των κυκλωμάτων που τους εκμεταλλεύονται.
Αλλά και τι ακριβώς σημαίνει ένα τείχος; Είμαστε διατεθειμένοι να δεχτούμε να υπάρχουν «ανοιχτές φυλακές» στις οποίες θα μεγαλώνουν παιδιά μόνο και μόνο γιατί έτυχε να γεννηθούν σε μια συγκεκριμένη φυλή; Αυτοί είναι οι «ευρωπαϊκοί κανόνες» που θέλει να τηρούνται ο νέος δήμαρχος;
Η τοπική κοινωνία, δεν έχει κανένα λόγο να υποστηρίζει ιδέες για «τείχη» και αποκλεισμούς, που το μόνο που θα πετύχουν θα είναι νέες εντάσεις και συνέχιση του φαύλου κύκλου της παραβατικότητας. Αντίθετα, έχει συμφέρον να παλέψει για την ένταξη των Ρομά στην κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής, την απεξάρτησή τους από τα κυκλώματα του εγκλήματος και των μεγαλέμπορων ανακυκλώσιμων υλικών, τη συμμετοχή των παιδιών στην εκπαίδευση, τις ανθρώπινες συνθήκες ζωής για όλους. Γιατί τελικά, αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ζήσουμε όλοι μαζί καλύτερα.
