Στα τέλη Αυγούστου, ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Τζιμ Γιονγκ Κιμ, σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην «Ουάσινγκτον Ποστ», έγραψε ανάμεσα σε άλλα:
«Αν η επιδημία του Έμπολα που έχει χτυπήσει χώρες όπως η Γουινέα, η Λιβερία και η Σιέρα Λεόνε, είχε, αντί γι αυτές, εντοπιστεί στην Ουάσινγκτον, τη Νέα Υόρκη ή τη Βοστόνη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το σύστημα υγείας των πολιτειών αυτών θα περιόριζε και τελικά θα εξαφάνιζε την ασθένεια»
Πραγματικά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει δίκιο.
Λιβερία: 50 γιατροί σ’ ολόκληρη τη χώρα
Η Γουινέα, η Λιβερία και η Σιέρα Λεόνε βρίσκονται ανάμεσα στις φτωχότερες χώρες του πλανήτη, αυτές δηλαδή που σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, έχουν μόλις έναν με δύο γιατρούς για κάθε 100.000 ανθρώπους και μάλιστα οι γιατροί αυτοί βρίσκονται κυρίως στις αστικές περιοχές. Για παράδειγμα η Λιβερία, η οποία όπως και η Σιέρα Λεόνε κουβαλάει ακόμη τις πληγές ενός πολέμου για τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών της, πριν ξεσπάσει η επιδημία είχε μόλις 50 γιατρούς για έναν πληθυσμό 4,3 εκατομμυρίων. Σύμφωνα με το BBC, το 2012, η Σιέρα Λεόνε, η Λιβερία και η Γουινέα δαπάνησαν για την υγεία $96, $66 και $32 (δολάρια ΗΠΑ) κατά άτομο αντίστοιχα. Την ίδια χρονιά, οι δαπάνες για την υγεία στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ ανήλθαν σε $3.648 και $8.895 (δολάρια ΗΠΑ) κατά άτομο αντίστοιχα. (BBC News, 20 Αυγούστου 2014).
Ο Βρετανός νοσηλευτής Γουίλιαμ Πούλεη, που μολύνθηκε κατά την παραμονή του στη Σιέρα Λεόνε αλλά επιβίωσε από τον ιό μετά από θεραπεία στο Λονδίνο είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης, αφού σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν:
«πολύ τυχερός σε διάφορα επίπεδα, με κυριότερο το επίπεδο της νοσηλείας που μου παρασχέθηκε, το οποίο διαφέρει όσο η μέρα με τη νύχτα από το επίπεδο περίθαλψης των κατοίκων των χωρών της Δυτικής Αφρικής».
Όσο για τον πρόεδρο της Παγκ. Τράπεζας, Τζιμ Γιονγκ Κιμ, συνεχίζει να περιγράφει την κατάσταση λέγοντας:
«Η κρίση της επιδημίας Έμπολα αντικατοπτρίζει τις μακροχρόνιες και αυξανόμενες ανισότητες σε σχέση με την πρόσβαση στις στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας. Η Γουινέα, η Λιβερία και η Σιέρα Λεόνε δεν έχουν το προσωπικό, τον εξοπλισμό και τις υποδομές που απαιτούνται για να ανακόψουν το ξέσπασμα της επιδημίας χωρίς βοήθεια».
Αυτό που παρέλειψε να αναφέρει, είναι ότι αυτή η κατάσταση είναι αντανάκλαση της κρίσης του καπιταλισμού, ιδιαίτερα στις νεοαποικιακές χώρες. Οι τρεις χώρες που χτυπήθηκαν από τον ιό, όπως και η Νιγηρία, όπου επίσης σημειώθηκαν κρούσματα μετά την είσοδο στην χώρα ενός Αμερικανολιβεριανού φορέα της ασθένειας, είναι ιδιαίτερα πλούσιες σε φυσικούς πόρους.
Ιμπεριαλιστική ληστεία – και υπανάπτυξη
Ωστόσο, η κυριαρχία και η εκμετάλλευσή τους από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις και τις πολυεθνικές, όπως και οι πολιτικές ενάντια στις κρατικές δαπάνες για την Υγεία που έχει επιβάλει η Παγκόσμια Τράπεζα, έχουν καταστήσει αδύνατη τη λειτουργία ενός συστήματος Υγείας που θα μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες αντιμετώπισης μολυσματικών ασθενειών όπως ο Έμπολα, δεδομένου ότι αδυνατεί ακόμη και να εξασφαλίσει καθαρό νερό και στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής.
Νιγηρία: 3 εργαστήρια για πληθυσμό 170 εκατομμυρίων
Για παράδειγμα η Νιγηρία, η μεγαλύτερη οικονομία της Αφρικής με 170 εκατομμύρια κατοίκους, έχει μόλις τρία εργαστήρια τα οποία μπορούν να διενεργούν εξετάσεις για τον ιό Έμπολα και ακόμη κι αυτά χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από δωρεές φιλανθρωπικών οργανισμών του εξωτερικού.
Ένα χρόνο πριν από το 2015 (τη χρονιά δηλαδή που θα αποτιμηθούν οι «Στόχοι Ανάπτυξης της Χιλιετίας»*) εκατοντάδες Νιγηριανοί εξακολουθούν να πεθαίνουν κάθε χρόνο από ιάσιμες ασθένειες όπως η χολέρα, μια ασθένεια που μεταδίδεται από το νερό. Σύμφωνα με τα στοιχεία της κυβέρνησης, ανάμεσα στο Γενάρη και τον Ιούνη αυτού του χρόνου, σημειώθηκαν 22.347 κρούσματα χολέρας, 288 από τα οποία ήταν θανατηφόρα. Αυτό το ξέσπασμα χολέρας, το οποίο δεν «έπαιξε» στα μέσα ενημέρωσης, είναι ακόμη πιο αποκαλυπτικό της πλήρους αποτυχίας της κυβέρνησης από ότι ο Έμπολα, ο οποίος μέχρι στιγμής έχει σκοτώσει 8 ανθρώπους στη Νιγηρία.
Ασθενής δραπέτευσε για να… βρει να φάει!
Στη Λιβερία ωστόσο, τη χώρα όπου έχουν σημειωθεί οι περισσότεροι θάνατοι (πάνω από 1000 μέχρι τις 5 Σεπτέμβρη) η κατάσταση είναι τόσο δύσκολη που το νοσοκομείο όπου νοσηλεύτηκαν οι πρώτοι δύο Αμερικανοί πολίτες που μολύνθηκαν πριν σταλούν στις ΗΠΑ, δεν έχει τις υποδομές ούτε καν για μια πλήρη εξέταση αίματος (CBC) με την οποία γίνεται η διάγνωση για μολυσματικές ασθένειες. Άλλο ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάστασης των νοσοκομείων, είναι η «δραπέτευση» ενός πεινασμένου ασθενούς με Έμπολα από το θάλαμο απομόνωσης, προκειμένου να επισκεφθεί την τοπική αγορά για να βρει τρόφιμα, αφού στο χώρο νοσηλείας του δεν υπήρχε επαρκής τροφή.
Οι φαρμακοβιομηχανίες δεν επενδύουν…
Ο Έμπολα είναι μια από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες στον πλανήτη, ωστόσο η αντιμετώπισή του δεν είναι έξω από τις ανθρώπινες δυνατότητες. Το γεγονός ότι μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε θεραπεία για την ασθένεια που σήμερα απειλεί να μετατραπεί σε νέα πανώλη για τη Δυτική Αφρική, έχει να κάνει με το γεγονός ότι για τις μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες δε θεωρείται ιδιαίτερα «έξυπνο» να επενδύσουν στην έρευνα για το εμβόλιο και τη θεραπεία της. Κι αυτό γιατί πρόκειται για μια ασθένεια που εμφανίζεται σποραδικά, ενώ μέχρι σήμερα στα περισσότερα ξεσπάσματά της μετρούσε μόλις μερικές δεκάδες κρουσμάτων και θανάτων. Επιπλέον, τα ξεσπάσματα αυτά εντοπίζονταν στις αγροτικές περιοχές των φτωχών αφρικανικών χωρών. Με άλλα λόγια εκεί όπου δεν υπάρχουν μεγάλες αγορές που να υπόσχονται σημαντικά κέρδη.
Μέχρι και το τελευταίο ξέσπασμα Έμπολα, έχουν σημειωθεί συνολικά άλλες 24 εξάρσεις σε μια περίοδο 36 χρόνων, ανάμεσα στο 1976 και το 2012, με συνολικό απολογισμό 1590 θανάτους στα 2387 κρούσματα. Ο μεγαλύτερος αριθμός περιστατικών σε μια μόνο φάση έξαρσης του ιού ήταν 425 το 2000 στην Ουγκάντα, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων (280) σημειώθηκε το 1976 στο Κονγκό, κατά το πρώτο ξέσπασμα του ιού.
…και ο Π.Ο.Υ. κόβει τα κονδύλια κατά 50%!
Το 2012 σημειώθηκαν τα πιο πρόσφατα ξεσπάσματα της ασθένειας στην Ουγκάντα και το Κονγκό, με 88 περιστατικά και 50 θανάτους συνολικά, που ωστόσο δεν προκάλεσαν διεθνές ενδιαφέρον. Αυτό εν μέρει εξηγεί και το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) δεν έδρασε άμεσα όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα το Δεκέμβρη του 2013 στη Γουινέα, που δεν ανακοινώθηκαν μέχρι και το Μάρτη του 2014. Πέρα από αυτό όμως, σύμφωνα με άρθρο της Ουάσινγκτον Ποστ, τα κονδύλια του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση μιας ενδεχόμενης κρίσης Έμπολα έχουν περικοπεί τα τελευταία χρόνια πάνω από 50% (από 469 εκατομμύρια δολάρια για τα χρόνια 2012-13 σε 228 εκατομμύρια για τα χρόνια 2014-15).
Η σημερινή επιδημία έχει ξεπεράσει σημαντικά όλες τις προηγούμενες, τόσο σε εξάπλωση, όσο και σε αριθμό θυμάτων. Μέχρι τις 5 Σεπτέμβρη, σημειώθηκαν συνολικά 4.000 κρούσματα και 2.100 θάνατοι, ξεπερνώντας το σύνολο όλων των προηγούμενων ξεσπασμάτων της ασθένειας μαζί. Αυτή τη στιγμή ο ΠΟΥ εκτιμά ότι ο ιός μπορεί να μολύνει πάνω από 20.000 ανθρώπους πριν τεθεί υπό έλεγχο.
Πότε ενδιαφέρονται οι Δυτικοί;
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν οκτώ φάρμακα σε πειραματικό στάδιο και δύο εμβόλια, τα οποία βρίσκονται στη λίστα του ΠΟΥ σαν πιθανοί τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης της νόσου. Οι κλινικές δοκιμές έχουν επιταχυνθεί προκειμένου να αντιμετωπιστεί η χειρότερη μέχρι σήμερα επιδημία του φονικού ιού.
Το πρώτο σκεύασμα του οποίου οι κλινικές δοκιμές ξεκίνησαν την πρώτη Σεπτέμβρη στις ΗΠΑ, είναι ένα εμβόλιο που παρασκεύασε η φαρμακευτική εταιρεία Γκλάξο Σμιθ Κλάιν. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, ότι σύμφωνα με το ABC News, ο φαρμακευτικός κολοσσός ασχολήθηκε με το εμβόλιο για τον ιό Έμπολα, μόνο αφότου αγόρασε τη σουηδική φαρμακευτική εταιρία Οκάιρος το 2013. Επιπλέον, αν οι δοκιμές που θα ακολουθήσουν στη Μεγάλη Βρετανία, το Μαλί και την Γκάμπια πάνε καλά, η παραγωγή του εμβολίου θα χρηματοδοτηθεί από το βρετανικό ιατρικό φιλανθρωπικό ίδρυμα “Γουέλκαμ Τραστ” και το βρετανικό υπουργείο Διεθνούς Ανάπτυξης.
Η Οκάιρος ήταν μια μικρή εταιρία βιοτεχνολογίας, που ανέλαβε για λογαριασμό του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ, αλλά και του Υπουργείου Άμυνας της χώρας ,να κατασκευάσει εμβόλια και θεραπείες για τον ιό Έμπολα. Άλλη μια εταιρία που δούλεψε για τις ίδιες υπηρεσίες ήταν η Μαπ – Βιοφαρμακευτική, της οποίας η πειραματική θεραπεία «Zmapp» δοκιμάστηκε σε τουλάχιστον έξι εργαζόμενους σε υπηρεσίες Υγείας στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Ισπανία και τη Λιβερία.
Ωστόσο, η χρηματοδότηση της έρευνας για τη θεραπεία του Έμπολα που ξεκίνησε το 2004 στις ΗΠΑ, δεν είχε σκοπό να αντιμετωπίσει τα ξεσπάσματα της ασθένειας στην Αφρική, αλλά αποτελούσε τμήμα του πρότζεκτ “Βιοασπίδα”, της κυβέρνησης Μπους, ενός προγράμματος αντιμετώπισης πιθανής χρήσης του συγκεκριμένου, αλλά και άλλων ιών ως βιολογικά όπλα.
Η έλλειψη ωστόσο συγκεκριμένης απειλής χρήσης βιολογικών όπλων, ειδικά αφότου καταλάγιασε η τρομο-υστερία που προκλήθηκε μετά την 11η Σεπτέμβρη, είχε σαν αποτέλεσμα να περάσει η έρευνα για την αντιμετώπιση του ιού σε δεύτερη μοίρα.
Μαζικές δημόσιες επενδύσεις στην Υγεία, εθνικοποίηση των φαρμακοβιομηχανιών, ο μόνος δρόμος
Είναι προφανές ότι χωρίς χρηματοδότηση από τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς υγείας, οι πολυεθνικές στον τομέα του φαρμάκου δεν πρόκειται να προχωρήσουν στην παραγωγή του εμβολίου και της θεραπείας του ιού Έμπολα, ακόμη κι αν όλες οι δοκιμές πετύχουν.
Ως εκ τούτου, απαιτούνται μαζικές δημόσιες επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και της Υγείας, κάτω από τον έλεγχο της κοινωνίας και των εργαζομένων, ειδικά στις νεοαποικιακές χώρες.
Είναι προφανές ότι πρόκειται για επιτακτική ανάγκη, αφού όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ένα ισχυρό σύστημα Υγείας, σε συνδυασμό με την παροχή καθαρού νερού και των απαιτούμενων συνθηκών υγιεινής, μπορεί να μειώσει σημαντικά τόσο τα κρούσματα, όσο και τα θύματα από τον ιό Έμπολα, αλλά και από άλλες μολυσματικές ασθένειες.
Εξίσου απαραίτητη είναι και η εθνικοποίηση των μεγάλων πολυεθνικών φαρμάκου, έτσι ώστε η έρευνα και η παραγωγή να κινείται με βάση τις πραγματικές ανάγκες της ανθρωπότητας και όχι τα κέρδη των ιδιοκτητών της. Για να γίνουν όλα αυτά ωστόσο, απαιτείται ένα μαζικό κίνημα που θα τα διεκδικήσει και θα προβάλει ένα εναλλακτικό μοντέλο λειτουργίας της κοινωνίας, φτάνοντας μέχρι την ανατροπή του καπιταλισμού.
