Άρθρο της Ελένης Πορτάλιου
Τα μείζονα θέματα της συγκυρίας, τα οποία προκύπτουν από τη γενικευμένη επίθεση της κυβέρνησης εναντίον των λαϊκών τάξεων, είναι το ασφαλιστικό, το αγροτικό και η υφαρπαγή της ιδιωτικής περιουσίας. Πάνω σ’ αυτά πρέπει να δημιουργηθούν ή να στηριχθούν υπαρκτά κινήματα αντίστασης. Το κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνει στοιχεία για τη διατύπωση θέσεων στο θέμα της υφαρπαγής της ιδιωτικής περιουσίας, όπου οι ασκούμενες πολιτικές θα πλήξουν δεκάδες χιλιάδες δανειολήπτες, με στόχο να συγκροτηθεί άμεσα κίνημα ενημέρωσης και σχετικών δράσεων.
Ε.Π.
Προχωρούν οι διαδικασίες υφαρπαγής της ιδιωτικής περιουσίας από τράπεζες και δημόσιο
1. Η τροποποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας του ν.4224/2013 (ΦΕΚ 2219, 15/10/2015) ενεργοποιεί την απαίτηση των τραπεζών προς τους δανειολήπτες για συμμόρφωση προς τους κανόνες εξόφλησης των οφειλών τους, επί ποινή υφαρπαγής περιουσιακών τους στοιχείων, ακόμα και της προστατευόμενης μέχρι πρότινος, σε ορισμένες περιπτώσεις, πρώτης κατοικίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Καθημερινής (Ευγενία Τζώρτζη, 19/10/2015) περισσότερες από 1,5 εκατομμύριο είναι οι καθυστερούμενες, πάνω από 1 μήνα, οφειλές προς τις τράπεζες από μικρά επιχειρηματικά, στεγαστικά, καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες (300.000 περίπου δανειολήπτες στεγαστικών δανείων, 700.000 περίπου δανειολήπτες καταναλωτικών δανείων, 500.000 οφειλές πιστωτικών καρτών και 100.000 περίπου δανειολήπτες μικρών επιχειρηματικών δανείων). Εν ολίγοις, η μεγάλη πλειοψηφία των λαϊκών τάξεων χρωστά και πολλοί δεν μπορούν λόγω φτωχοποίησης να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, ακόμη και αν αυτά ρυθμιστούν.
2. Το καθεστώς προστασίας από τους πλειστηριασμούς σε ότι αφορά οφειλές προς τις τράπεζες που δεν υπερβαίνουν τις 200.000€ ρύθμιζε ο ν.4161/2013 που επιτρέπει στους οφειλέτες, οι οποίοι υπάγονται σε ρυθμίσεις των οφειλών με τις τράπεζες, να εξαιρέσουν από τη ρευστοποιήσιμη περιουσία την κύρια κατοικία τους, με την προϋπόθεση ότι θα τηρούν τους όρους εξυπηρέτησης του χρέους τους. Ο νόμος αφορά σε φυσικά πρόσωπα, που επιτυγχάνουν ρύθμιση με τις τράπεζες, και στην ουσία αφήνει ακάλυπτους όσους έχουν εμπορική ιδιότητα, με το επιχείρημα ότι αυτοί έχουν τη δυνατότητα στην πτώχευση.
Τα παραπάνω καλύπτουν οφειλές μόνο προς τα πιστωτικά ιδρύματα. Όσον αφορά τα χρέη προς το δημόσιο (εφορία, ΔΕΚΟ, ασφαλιστικά ταμεία), η υφιστάμενη νομοθεσία δεν προβλέπει καμιά προστασία της πρώτης κατοικίας από τους πλειστηριασμούς. Το Δημόσιο έχει τη δυνατότητα να προβεί σε μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης για χρέη που ξεπερνούν τα 300€.
3. Σύμφωνα με τον αναθεωρημένο Κώδικα Δεοντολογίας δίδεται προθεσμία 6 μηνών στους υπερήμερους οφειλέτες προκειμένου να ενταχθούν στις διαδικασίες, να συνεργαστούν με τις Τράπεζες και να ρυθμίσουν τα δάνειά τους. Σύμφωνα με την Αυγή, (Γιάννης Αγουρίδης, 18/10/2015) «Η πρώτη υποχρεωτική ειδοποίηση (δηλαδή της επικοινωνίας της τράπεζας με τον πελάτη) μπορεί να αποσταλεί μέχρι την 30ή Δεκεμβρίου 2015 για τις περιπτώσεις δανείων που συμπληρώνουν οποτεδήποτε μέχρι και την 15η Δεκεμβρίου 2015 καθυστέρηση μεγαλύτερη των τριάντα (30) ημερολογιακών ημερών.
Η εν λόγω ειδοποίηση παρέχει προθεσμία δεκαπέντε (15) εργάσιμων ημερών στον δανειολήπτη να ενταχθεί στο δεύτερο στάδιο της διαδικασίας, υποβάλλοντας στην τράπεζα:
α. Εφόσον είναι φυσικό πρόσωπο, την "Τυποποιημένη Κατάσταση Οικονομικής Πληροφόρησης", συμπληρωμένη, σύμφωνα και με τα προβλεπόμενα στην από 5.12.2014 διευκρινιστική εγκύκλιο της Τράπεζας της Ελλάδος.
β. Εφόσον πρόκειται για νομικό πρόσωπο, τα στοιχεία τα οποία ζητούνται από το ίδρυμα για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας νομικού προσώπου, σύμφωνα με τη μεθοδολογία που το πιστωτικό ίδρυμα ακολουθεί για την αξιολόγηση αυτή.
Σε περίπτωση μη ανταπόκρισης του οφειλέτη, αποστέλλεται εντός 15 ημερολογιακών ημερών από τη λήξη της ταχθείσας προθεσμίας η προειδοποιητική επιστολή της τράπεζας στις περιπτώσεις δανειοληπτών, εφόσον ο αποχαρακτηρισμός αυτών ως συνεργάσιμων μπορεί να έχει συνέπεια το εκπλειστηρίασμα της μοναδικής κατοικίας τους με νομικές διαδικασίες που προτίθεται να κινήσει το ίδρυμα».
Οι παραπάνω fast truck διαδικασίες με στόχο να διαχωριστούν οι «συνεργάσιμοι» από τους «μη συνεργάσιμους» δανειολήπτες ανοίγουν τον δρόμο σε μαζικούς πλειστηριασμούς, με δεδομένο ότι οι δεκάδες χιλιάδες δανειολήπτες δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν ούτε κατ’ ελάχιστον τα δάνειά τους.
4. Η επί θύραις ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, που η κυβέρνηση επείγεται να ρυθμίσει εντός του Δεκεμβρίου 2015, έχει σχέση με τα κόκκινα δάνεια, η ρύθμιση των οποίων θα διευκολύνει την ανακεφαλαιοποίηση. Κι’ εδώ οι συμφωνίες με τους πιστωτές δεν προοιωνίζονται καθόλου ευνοϊκές λύσεις για τους οφειλέτες που έχουν ελάχιστο ή/και καθόλου εισόδημα, όπως και για τους επαγγελματίες και τις επιχειρήσεις που πνίγονται στα χρέη.
Πάνω στο θέμα η Αυγή (Γιάννης Αγουρίδης, 18/10/2015) αναφέρει : «αξίζει να σημειωθεί ότι τραπεζικές πηγές που μετέχουν στις συνεδριάσεις εν όψει της ανακεφαλαιοποίησης, ανέφεραν ότι είναι πιθανή η πώληση επιχειρηματικών δανείων σε ξένα επενδυτικά κεφάλαια (distress funds) στο πλαίσιο διαχείρισης των προβληματικών δανείων».
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης κ. Δραγασάκης στο ίδιο φύλλο της Αυγής «αποκάλυψε (!) “γραμμές” του σχεδίου». Όπως είπε οι δανειστές δεν δέχονταν αρχικά τη δημιουργία ενδιάμεσου φορέα, τώρα το συζητούν, αφήνοντας έτσι ανοιχτό το ενδεχόμενο ίδρυσης φορέα διαχείρισης των κόκκινων δανείων. Όσον αφορά τα επιχειρηματικά δάνεια ο κ. Δραγασάκης συμπλήρωσε «Στην Ελλάδα έχουμε μια επιχειρηματικότητα που πεθαίνει. Αυτή που έπαιρνε τα δάνεια στην Ελλάδα και έβγαζε τα κέρδη στο εξωτερικό», για να συμπληρώσει : «Αυτοί με τη δική μας κυβέρνηση δεν θα τα πάνε καλά. Για τις επιχειρήσεις που θα βάλουν κεφάλαια θα γίνουν ρυθμίσεις, αυτό είναι κάτι που το θέλουμε. Αν δεν υπάρχουν ίδια κεφάλαια, θα αναζητηθεί ενδιαφερόμενος επενδυτής, καθώς μας ενδιαφέρει η επιχείρηση να συνεχίσει να λειτουργεί». Σε κάθε περίπτωση άφησε ανοιχτό το θέμα των δανείων που δεν θα ενταχθούν σε μια από τις παραπάνω λύσεις.
5. Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ κ. Ανδρεάδης (Καθημερινή, 18/10/2015) θέτει το θέμα κουρέματος και αναδιάρθρωσης των δανείων κατ’ αναλογίαν προς την αντίστοιχη θέση για το δημόσιο χρέος της χώρας. Προτείνει τη δημιουργία κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και μηχανισμού προσέλκυσης και διαχείρισης ξένων άμεσων επενδύσεων (FDI). Σήμερα, λέει ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, «ένα σημαντικό μέρος της παραγωγικής υποδομής στην Ελλάδα απειλείται από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) και την αδυναμία αναχρηματοδότησης υφιστάμενων δανείων». Διαφωνώντας με την πώληση των NPLs σε μικρό ποσοστό της ονομαστικής τους αξίας σε hedge funds, προτείνει «οι τράπεζες να αναδιαρθρώσουν με πολύ υψηλότερα ποσοστά τα δάνεια καθ’ όλα βιώσιμων επιχειρήσεων, με πιθανή είσοδο νέων κεφαλαίων ή στρατηγικών επενδυτών, ώστε να εξυγιανθούν και να συνεχίσουν τη λειτουργία τους».
6. Στο πλαίσιο προγραμματικών επεξεργασιών στο ΣΥΡΙΖΑ, τον Οκτώβριο του 2013, πολυμελής ομάδα εργασίας από τραπεζικούς, πολεοδόμους, αρχιτέκτονες και συναφείς με το αντικείμενο κλάδους (μεταξύ αυτών η υπογράφουσα) είχε καταθέσει εκτενές σχέδιο με τίτλο «Προγραμματικές θέσεις ΣΥΡΙΖΑ για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης και τη διασφάλιση κατοικίας για όλους». Στο σχέδιο συμπεριλαμβανόταν το κεφάλαιο «Διαγραφή ή ρύθμιση δανείων και χρεών», το οποίο επισυνάπτεται.
Διαγραφή ή ρύθμιση δανείων και χρεών
Πρόταση για την αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων και την προστασία από πλειστηριασμούς
Είναι φανερό ότι η παράταση απαγόρευσης των πλειστηριασμών για τραπεζικές οφειλές, δεν αποτελεί λύση στο πρόβλημα των κόκκινων δανείων, ούτε για τους δανειολήπτες ούτε για τις τράπεζες, αλλά θα πρέπει να δοθεί ως χρονικό περιθώριο προετοιμασίας και εφαρμογής ενός ουσιαστικού και ρεαλιστικού προγράμματος ρύθμισης των οφειλών.
Μέρος των προβληματικών δανείων των τραπεζών, που αφορούν σε φυσικά πρόσωπα (ιδιώτες με στεγαστικά και καταναλωτικά δάνεια και αγρότες με μικρά αγροτικά δάνεια), ελεύθερους επαγγελματίες, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις, μπορεί να μεταβιβαστεί σε έναν ενδιάμεσο φορέα διαχείρισης κόκκινων δανείων.
Η μεταβίβαση των προβληματικών δανείων στον ενδιάμεσο φορέα θα πρέπει να συνδυαστεί με τη θεσμοθέτηση ενός προγράμματος ρυθμίσεων για την πραγματική διευκόλυνση των δανειοληπτών, με διαγραφή των οφειλών που δεν υπάρχει η δυνατότητα να αποπληρωθούν, κατά το πρότυπο της πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ για τις ρυθμίσεις των δανείων των φυσικών προσώπων. Δηλαδή, περικοπή των δόσεων αποπληρωμής των δανείων, ώστε να μην ξεπερνά το δυνατόν να καταβληθεί ποσοστό του διαθέσιμου μηνιαίου εισοδήματος των δανειοληπτών, και διαγραφή του υπόλοιπου της αρχικής δόσης σε ετήσια βάση, με εξαίρεση τα υψηλά εισοδήματα και αφού έχουν εξεταστεί και τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία.
Στο πλαίσιο αυτό θα γίνει έρευνα κάθε περίπτωσης χωριστά, για να διαπιστωθούν τα πραγματικά δεδομένα σχετικά με τη δυνατότητα αποπληρωμής του δανείου και πρέπει να συνδυαστεί με υπολογισμό και ορισμό των ελάχιστων δαπανών διαβίωσης.
Το γενικό περίγραμμα του προτεινόμενου πλαισίου ρυθμίσεων είναι το εξής:
• Μέχρι να ξεκινήσει η υλοποίηση του προγράμματος ρύθμισης των κόκκινων δανείων, να παραταθεί η απαγόρευση των πλειστηριασμών πρώτης (μόνης) κατοικίας για τραπεζικές οφειλές για μια 3ετία. Η παράταση κρίνεται αναγκαία, όχι γιατί θα λύσει το πρόβλημα των κόκκινων δανείων αλλά για να δοθεί το απαραίτητο χρονικό περιθώριο για την προετοιμασία των μηχανισμών που θα υλοποιήσουν το πρόγραμμα ρύθμισης των οφειλών και παράλληλα για να αποτραπεί η μη αναστρέψιμη κοινωνική και οικονομική καταστροφή που θα επιφέρουν ενδεχόμενοι πλειστηριασμοί. Το καθεστώς απαγόρευσης των πλειστηριασμών πρέπει να επεκταθεί και σε δανειολήπτες εμπόρους, ελεύθερους επαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες που έχουν στεγαστικά δάνεια ή οφειλές διασφαλισμένες με υποθήκη σε πρώτη κατοικία, σε οφειλές προς άλλους φορείς όπως Δημόσιο, ΔΕΚΟ, κλπ, αλλά και στις αγροτικές ιδιοκτησίες των μικροκαλλιεργητών. Για όσους δανειολήπτες η έρευνα αποδείξει ότι δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους χωρίς όμως να έχουν πραγματική οικονομική δυσχέρεια, αυτοί θα καταβάλουν το συνολικό ποσό της υποχρέωσης και μάλιστα με επιτόκιο υπερημερίας.
• Να περιλαμβάνεται περίοδος χάριτος με πάγωμα οφειλών, τουλάχιστον για μια 3ετία και εκλογίκευση επιτοκίων.
• Να δοθεί προτεραιότητα σε εκείνους που είναι χρόνια ασθενείς, ανάπηροι, χρόνια άνεργοι, απολυμένοι ή ανήκουν σε οικογένειες που δεν έχουν ούτε έναν εργαζόμενο, καθώς επίσης και σε οικογένειες με μόνη κατοικία (όχι μόνο κύρια αλλά μοναδική), και να προβλεφθεί ολική διαγραφή για τις περιπτώσεις αντικειμενικής αδυναμίας αποπληρωμής (π.χ. σε ηλικιωμένους πάνω από ορισμένο όριο ηλικίας ή σε χρόνια ανίατους ασθενείς).
• Να συμπεριληφθούν στα προγράμματα ρύθμισης και στις απαγορεύσεις πλειστηριασμών τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων και να ακυρωθεί η σύμβαση τιτλοποίησής τους. Σήμερα που το φάσμα της απόλυσης των δημοσίων υπαλλήλων προβάλλει εντονότερα, είναι αναγκαίο να προστατευθεί τουλάχιστον η κατοικία τους που δανειοδοτήθηκε από το ΤΠΔ, με την απαραίτητη συνθήκη της ύπαρξης συγκεκριμένου μηνιαίου εισοδήματος (μισθού) τους. Επισημαίνεται ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι λόγω της σταθερότητας του εισοδήματός τους αποτελούσαν μέχρι σήμερα στοχευμένη ομάδα πώλησης δανείων χωρίς διασφαλίσεις.
Η μεταβίβαση των προβληματικών δανείων από τις τράπεζες μπορεί να γίνει με τρόπους που έχουν εφαρμοστεί διεθνώς και δεν επιφέρουν επιπρόσθετες ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.
Η αξία των μεταβιβαζόμενων δανείων θα είναι μειωμένη κατά το ποσό της ζημιάς, που έχει ήδη καταχωρηθεί στους ισολογισμούς των τραπεζών, έτσι ώστε να μην θεωρηθεί ως επιπρόσθετη ενίσχυση των τραπεζών. Στις τράπεζες θα δοθεί η δυνατότητα καταχώρησης της άμεσης ζημιάς σε χρονικό διάστημα 3ετίας ή 5ετίας.
Οι τρόποι μεταβίβασης των προβληματικών δανείων στον ενδιάμεσο φορέα, είναι αντικείμενο επεξεργασιών από εξειδικευμένη ομάδα εργασίας του ΣΥΡΙΖΑ. Επισημαίνεται ότι υπάρχουν ήδη πολλές εναλλακτικές λύσεις, που έχουν τύχει επεξεργασίες (στα πρότυπα των λύσεων που εφαρμόστηκαν διεθνώς) και θα μπορούσαν να μπουν σε εφαρμογή άμεσα.
Η πρόταση αυτή διευκολύνει επίσης και τον πλήρη έλεγχο των κόκκινων τραπεζικών οφειλών και συντελεί στην αποφυγή περιπτώσεων διακριτικής μεταχείρισης. Να μην υπάρξουν περιπτώσεις δανειοληπτών που δεν αποπληρώνουν τα δάνειά τους, ενώ έχουν τη δυνατότητα.
