Ο αγωγός πετρελαίου EACOP (East Africa Crude Oil Pipeline – Αγωγός Αργού Πετρελαίου Ανατολικής Αφρικής) είναι ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια των τελευταίων ετών για τις πολυεθνικές της ενέργειας στην αφρικανική ήπειρο. Ταυτόχρονα αποτελεί έναν τεράστιο κίνδυνο για ευαίσθητα οικοσυστήματα και ανθρώπινες κοινότητες στην Ουγκάντα και την Τανζανία.
Σύμφωνα με το σχέδιο, η κατασκευή του θα έχει ολοκληρωθεί ως το 2025 και θα είναι ο μεγαλύτερος θερμαινόμενος* αγωγός αργού πετρελαίου στον κόσμο, με συνολική έκταση 1.443 χιλιόμετρα. Αναμένεται να κοστίσει 3,8 δισ. δολάρια (3,6 δισ. ευρώ) και θα μπορεί να μεταφέρει 216.000 βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα, από τη δυτική Ουγκάντα στο λιμάνι Τάνγκα της Τανζανίας.
Τα κοιτάσματα πετρελαίου της Ουγκάντας
Η εξόρυξη πετρελαίου στα βορειοδυτικά της Ουγκάντας έχει ήδη ξεκινήσει. Στόχος είναι μέχρι την κατασκευή του αγωγού το 2025, η παραγωγή να έχει φτάσει στο επίπεδο να τον τροφοδοτεί με το σύνολο της ποσότητας πετρελαίου που θα είναι σε θέση να μεταφέρει.
Στο μεταξύ, τα έργα που συνοδεύουν την εξόρυξη έχουν ήδη προκαλέσει τις πρώτες σημαντικές επιπτώσεις στην αγροτική γη των κατοίκων της περιοχής καθώς και σε καταφύγια άγριας ζωής.
Το κοίτασμα πετρελαίου που υπολογίζεται κοντά στα 6,5 δισ. βαρέλια, βρίσκεται στην περιοχή Μπελίσα (Bulisa) σε απόσταση αναπνοής από τη λίμνη Άλμπερτ, τις οποίας τα νερά και η βιοποικιλότητα θα απειλούνται από εδώ και στο εξής με διαρροές πετρελαίου, από τα εκατοντάδες πηγάδια και τους μικρότερους αγωγούς που κατασκευάζονται γύρω της.
Την ίδια ώρα η γαλλική πολυεθνική Total που έχει αναλάβει το έργο, εκτοπίζει τους κατοίκους της περιοχής που ζουν ή καλλιεργούν πάνω στις εκτάσεις τις οποίες σκοπεύει να αξιοποιήσει, με τρομοκρατία από τη μια και πενιχρές αποζημιώσεις από την άλλη. Υπολογίζεται ότι μόνο το εξορυκτικό κομμάτι της επένδυσης θα επηρεάσει πάνω από 30.000 κατοίκους της περιοχής, ενώ ο αγωγός απειλεί να εκτοπίσει τουλάχιστον 13.000 νοικοκυριά που βρίσκονται στην πορεία του στις δύο χώρες. Στην κατασκευή του αγωγού, πέρα από την Total συμμετέχει και η κινεζική πετρελαϊκή εταιρεία CNOOC.
Σύμφωνα με την περιβαλλοντική οργάνωση «Φίλοι της γης», τουλάχιστον 120.000 άνθρωποι θα χάσουν τη γη τους για χάρη του αγωγού.
Ο αγωγός
Δεν είναι όμως μόνο τα σπίτια και τα χωράφια που απειλούνται. Η διαδρομή την οποία θα ακολουθήσει, περνάει ξυστά από τη λίμνη Βικτώρια, τη δεύτερη μεγαλύτερη λίμνη τoυ κόσμου, έκτασης σχεδόν 70.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Στα νερά της, τα οποία τροφοδοτούν τον Νείλο, ζουν πάνω από 200 διαφορετικά είδη ψαριών, από τα οποία εξαρτώνται κοινότητες ψαράδων στην Ουγκάντα, την Τανζανία και σε μικρότερο βαθμό στην Κένυα.
Συνολικά υπολογίζεται ότι ο αγωγός θα απειλήσει τα μέσα διαβίωσης δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων. Πέρα από τη λίμνη Άλμπερτ και τη λίμνη Βικτώρια, στην αρχή της διαδρομής του αγωγού βρίσκεται και το Εθνικό Πάρκο των καταρρακτών Μέρτσισον (Murchison), όπου βρίσκουν καταφύγιο ελέφαντες, χιμπατζήδες και άλλα είδη άγριας ζωής. Στο εσωτερικό του Πάρκου, έχει ήδη κατασκευαστεί ένας μεγάλος δρόμος για τη μεταφορά εξοπλισμού στο πεδίο της εξόρυξης. Η ίδια η κατασκευή του δρόμου, αλλά και τα βαριά οχήματα και ο θόρυβος που προκαλούν, έχουν ήδη αναγκάσει πολλά ζώα να εγκαταλείψουν την περιοχή.
Βόμβα εκπομπών αερίων ρύπων
Όταν συζητάμε για εξόρυξη και χρήση ορυκτών καυσίμων, ανάμεσα στις υπόλοιπες περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες, υπάρχει πάντα και αυτή που δεν φαίνεται: οι εκπομπές αερίων ρύπων, τόσο κατά την κατασκευή του έργου, όσο και –κυρίως– κατά τη μεταφορά και την καύση των τεράστιων ποσοτήτων πετρελαίου που κινούνται μέσω του αγωγού.
Σύμφωνα με το «Ινστιτούτο Ευθύνης για το Κλίμα» (Climate Accountability Institute) ο αγωγός αναμένεται να λειτουργήσει για 25 χρόνια και κατά τα πιο «παραγωγικά» από αυτά, θα ευθύνεται για διπλάσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από αυτές της Ουγκάντας και της Τανζανίας μαζί για το 2020. Τον χαρακτήρισαν μάλιστα μια «μεσαίου μεγέθους βόμβα άνθρακα».
Ανάγκη να δυναμώσουν τα κινήματα
Στην περίπτωση του EACOP, τα περιβαλλοντικά ρίσκα και οι κίνδυνοι για την επιβίωση των φτωχών κατοίκων των περιοχών από τις οποίες θα περάσει είναι τόσο εξόφθαλμα, που η επένδυση αντιμετώπισε από την αρχή αντιστάσεις. Από τους ανθρώπους που παρά την τρομοκρατία της Total επιμένουν να μην παραχωρούν τα σπίτια και τη γη τους, μέχρι τις κινητοποιήσεις φοιτητών στην Ουγκάντα που αντιμετωπίστηκαν με βία και συλλήψεις, αλλά και τις συμβολικές διαμαρτυρίες που οργανώνονται στην Ευρώπη σε ένδειξη αλληλεγγύης.
Οι κινητοποιήσεις αυτές είναι μια σημαντική αρχή, αλλά προκειμένου να καταφέρουν να ανακόψουν την επίθεση, πρέπει να μαζικοποιηθούν και να συντονιστούν. Ιδιαίτερα ένας συντονισμός των κινηματικών δράσεων στην Αφρική και την Ευρώπη για το ζήτημα, θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο στο φρενάρισμα των σχεδίων τους και στην προστασία των τελευταίων περιβαλλοντικών οάσεων του πλανήτη.
