Με 54,3% ΝΑΙ και 45.6% ΟΧΙ έληξε η ψηφοφορία στο δημοψήφισμα για την τροποποίηση του συντάγματος στην Βενεζουέλα. Η νίκη αυτή του Τσάβεζ δίνει νέα ανάσα στη κυβέρνηση του, μια και το αποτέλεσμα ήταν μέχρι την τελευταία στιγμή αμφίβολο.
Τα στοιχήματα
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 15ης του Φλεβάρη αφορούσαν τον χρόνο της θητείας των κυβερνητικών αξιωματούχων. Στην ουσία αφορούσε το κατά πόσο ο Τσάβεζ μπορεί να παραμείνει στην εξουσία, και για πόσο. Με βάση το σημερινό Σύνταγμα της Βενεζουέλας ο Τσέβεζ θα έπρεπε να παραιτηθεί το 2012, μια και δεν θα είχε δικαίωμα να ξαναείναι υποψήφιος.
Η διαμάχη βέβαια πήρε γενικό χαρακτήρα. Τα ριζοσπαστικά μέτρα που πήρε ο Τσάβεζ τα τελευταία 10 χρόνια που κυβερνά, καθώς και η αντιιμπεριαλιστική του ρητορική, έχουν ενοχλήσει το κατεστημένο και τις ΗΠΑ. Οι εθνικοποιήσεις επιχειρήσεων, τα μέτρα καταπολέμησης της φτώχειας, η μάχη ενάντια στον αναλφαβητισμό, τα προγράμματα υγείας και κατοικίας, και πολλά άλλα, δεν είναι μέτρα που εγκρίνουν οι ντόπιοι καπιταλιστές ή οι ΗΠΑ στην πολιτική τους στην Λατινική Αμερική. Οι ΗΠΑ προτιμούν σαφώς κυβερνήσεις υποτακτικές, που μάχονται για την κερδοφορία των αμερικάνικων επιχειρήσεων και την διατήρηση του καπιταλισμού, που δεν επιδιώκουν συμμαχίες με αντιπάλους (Ιράν, Ρωσσία, κτλ), και που δεν αποκαλούν τον πρόεδρό τους «διάβολο» (όπως αποκάλεσε ο Τσάβεζ τον Μπους).
Ταυτόχρονα, μερίδα των επιχειρηματιών βλέπουν τα κέρδη τους να μειώνονται, βλέπουν να χάνουν τον ολοκληρωτικό έλεγχο του κράτους που είχαν μέχρι τότε, βλέπουν να παίρνει θάρρος ο ντόπιος πληθυσμός και να διεκδικεί.
Η συμμαχία των δεξιών επιχειρηματιών με τα συμφέροντα των ΗΠΑ «δημιούργησε» την αντιπολίτευση στην Βενεζουέλα.
Σειρά μαχών Τσάβεζ- αντιπολίτευσης
Δεν είναι η πρώτη φορά που κυβέρνηση και αντιπολίτευση δίνουν σκληρή μάχη. Από την άνοδο του Τσάβεζ στην εξουσία 10 χρόνια πριν, γίνονται διαρκώς προσπάθειες υπονόμευσης του. Από το αποτυχημένο πραξικόποιημα του 2002, μέχρι το εργοδοτικό λόκ-αουτ το 2002- 2003, οι προσπάθειες ανατροπής του Τσάβεζ ήταν συνεχείς. Μετά όμως την λαϊκή κινητοποίηση για την υπεράσπισή του, η αντιπολίτευση έβγαλε τα «συμπεράσματά» της και επικεντρώθηκε στο εκλογικό επίπεδο.
Η πρώτη της νίκη ήταν στο δημοψήφισμα για την συνολική τροποποίηση του συντάγματος το 2007. Αυτή η νίκη δημιούργησε προβληματισμό σε σχέση με την πορεία της «Βολιβαριανής Επανάστασης» του Τσάβεζ και έδωσε ελπίδες στην αντιπολίτευση.
Οι τοπικές εκλογές το 2008, παρά την νίκη του Τσάβεζ στην πλειοψηφία των περιοχών, ήταν ακόμα ένα καμπανάκι. Η αντιπολίτευση κατάφερε να κερδίσει τις σημαντικότερες συνοικίες της πρωτεύουσας Καράκας, τις περιοχές που συγκεντρώνεται η βιομηχανία και που ζουν τεράστια τμήματα της εργατικής τάξης, καθώς και τις γειτονικές προς την (φιλική προς τις ΗΠΑ) Κολομβία περιοχές.
Τι σημαίνει η νίκη σ’ αυτό το δημοψήφισμα;
Η νίκη σε αυτό το δημοψήφισμα σημαίνει το «κόψιμο της φόρας» που είχε πάρει η αντιπολίτευση από τις προηγούμενες αναμετρήσεις. Η νίκη δίνει μια ακόμα ευκαιρία στον Τσάβεζ να ανταποκριθεί στις προσδοκίες που έχει ο λαός της Βενεζουέλας από αυτόν.
Με αυτή την έννοια το αποτέλεσμα είναι θετικό για τις μάζες. Γι’ αυτό και το τμήμα της CWI (Επιτροπή για μια Εργατική Διεθνή, στην οποία συμμετέχει το Ξεκίνημα) στην Βενεζουέλα υποστήριξε το «ΝΑΙ», κάνοντας όμως, την ίδια στιγμή, κριτική στην πολιτική του Τσάβεζ.
Κριτική υποστήριξη στον Τσάβεζ
Παρά τις προόδους που έχουν γίνει, τα πράγματα για τους εργαζόμενους στην Βενεζουέλα κάθε άλλο παρά ρόδινα είναι. Και πάνω απ’ όλα, η πολιτική που ακολουθεί ο Τσάβεζ δεν βοηθάει στην προώθηση της επαναστατικής διαδικασίας, η οποία διαπερνά απ’ άκρου σ’ άκρο τη Βενεζουέλα.
Ξεκινώντας από το βασικό, ο Τσάβεζ ενώ κατέχει την πολιτική εξουσία, και αυτό έχει επιβεβαιωθεί με αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, δεν τολμά να προχωρήσει στο επόμενο βήμα, που είναι η κατάκτηση της οικονομικής εξουσίας. Το να εθνικοποιήσει δηλαδή, χωρίς αποζημίωση, της μεγάλες και κομβικής σημασίας επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα. Οι εθνικοποιήσεις που έχει κάνει ο Τσάβεζ είναι λίγες, και ο τρόπος που τις έκανε δεν διαφέρει και πολύ από αυτό που κάνουν τώρα πολλές καπιταλιστικές κυβερνήσεις: ουσιαστικά αγοράζουν τις χρεοκοπημένες εταιρίες από τους ιδιοκτήτες τους, δίνοντας τους μάλιστα και γενναία αποζημίωση.
Με αυτό τον τρόπο ο Τσάβεζ αφήνει την οικονομική εξουσία στα χέρια της δεξιάς αντιπολίτευσης και των ΗΠΑ, που μπορούν έτσι να πιέζουν, να εκβιάζουν και να διεκδικούν. Η υποχωρητικότητα του Τσάβεζ δυναμώνει τους αντιπάλους του.
Το δεύτερο βασικό πρόβλημα της πολιτικής του Τσάβεζ είναι ότι δεν εμπιστεύεται τις μάζες, και δεν προωθεί διαδικασίες συμμετοχής του κόσμου στην λήψη των αποφάσεων. Οι «Μπολιβαριανοί Κύκλοι» που υπήρχαν την πρώτη περίοδο της διακυβέρνησης – που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν ποτέ χώροι πλατιάς συσπείρωσης των λαϊκών μαζών – έχουν ατονήσει σε βαθμό διάλυσης. Ο κρατικός μηχανισμός και η κομματική γραφειοκρατία πνίγουν κάθε μορφή λαϊκής πρωτοβουλίας και συμμετοχής.
Ακόμα και ο χαρακτήρας που πήρε το τωρινό δημοψήφισμα είναι ενδεικτικός της λογικής που επικρατεί: η παραμονή ή όχι του Τσάβεζ στην προεδρία ήταν το σημείο που δόθηκε η μάχη για την πορεία της «Μπολιβαριανής Επανάστασης». Ο Τσάβεζ θεωρεί τον εαυτό του κάτι σαν θεματοφύλακα της επανάστασης, κάτι σαν σωτήρα του λαού. Η προσωπολατρεία καλλιεργείται συστηματικά, αντί να γίνεται προσπάθεια να καταπολεμηθεί. Κάθε κριτική αντιμετωπίζεται σαν «δάκτυλος της CIA». Αυτή η αντίληψη απομακρύνει τους εργαζόμενους από την «Μπολιβαριανή Δημοκρατία», και δίνει επιχειρήματα στην αντιπολίτευση να μιλά για «δικτατορία».
Στον τομέα του βιοτικού επιπέδου, ενώ έχουν γίνει πολύ σημαντικά προχωρήματα, ο Τσάβεζ δεν έχει καταφέρει να βγάλει την χώρα από την υπανάπτυξη. Τα προγράμματα βοήθειας βασίστηκαν στα αυξημένα έσοδα από τις ψηλές τιμές του πετρελαίου. Με το χτύπημα της κρίσης και την πτώση της τιμής του, είναι ανοιχτό ποια από αυτά θα συνεχιστούν και για πόσο διάστημα.
Τέλος, η κυβέρνηση δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει το σοβαρότατο πρόβλημα της εγκληματικότητας (οι δρόμοι του Καράκας είναι πιο επικίνδυνοι από πολλές εμπόλεμες ζώνες) αλλά και της μαφίας που λυμαίνεται το συνδικαλιστικό κίνημα (υπάρχουν πολύ συχνά επιθέσεις και δολοφονίες συνδικαλιστών που μάχονται).
Που πάει;
Τα παραπάνω μας δίνουν μια εικόνα των αντιφάσεων στην επαναστατική διαδικασία. Από την μια προχωρήματα για το βιοτικό επίπεδο, από την άλλη υποχωρητικότητα στους καπιταλιστές. Από την μία η τεράστια δημοτικότητα του Τσάβεζ, από την άλλη γραφειοκρατία και προσωπολατρία. Αυτή είναι η κατάσταση που οδήγησε σε 32.9% αποχή στο δημοψήφισμα της 15/2. Αυτές είναι οι αντιφάσεις που αντανακλάστηκαν στο γεγονός ότι στο προηγούμενο δημοψήφισμα (του 2007) «ΝΑΙ» ψήφισαν λιγότεροι από τον αριθμό των εγγεγραμμένων μελών του PSUV (το κόμμα του Τσάβεζ)! Αυτές είναι οι αντιφάσεις που μπερδεύουν τον κόσμο, και δεν επιτρέπουν μια δυναμική πορεία προς το σοσιαλισμό.
Η πορεία της επανάστασης στην Βενεζουέλα παραμένει ανοιχτή για την επόμενη περίοδο. Όσο ο Τσάβεζ δεν παίρνει δυναμικά μέτρα με κατεύθυνση τον σοσιαλισμό, θα υπάρχει μια λεπτή ισορροπία, η οποία θα μπορεί να διαταραχθεί ανά πάσα στιγμή. Σημαντικό ρόλο θα παίξει η πορεία εξέλιξης της οικονομικής κρίσης. Η έλλειψη των πετροδολαρίων, συνδυασμένη από μια μαζική πίεση από τα κάτω, μπορεί να σπρώξει τον Τσάβεζ πιο αριστερά και να τον αναγκάσει να πάρει μέτρα πέρα από τις προθέσεις του. Από την άλλη η αντιπολίτευση, παρά την πρόσφατη ήττα της, μπορεί να πατήσει πάνω στην δυσαρέσκεια του πληθυσμού για την γραφειοκρατία και το βιοτικό επίπεδο, και να περάσει στην αντεπίθεση.
«Επαναστατικός Σοσιαλισμός»
Το τμήμα της CWI στην Βενεζουέλα («Επαναστατικός Σοσιαλισμός») δίνει την μάχη για το προχώρημα της επαναστατικής διαδικασίας, απαλλαγμένης από την υποχωρητικότητα και τον συγκεντρωτισμό των εξουσιών. Η μάχη αυτή δεν είναι εύκολη. Οι σύντροφοι δέχονται σκληρή επίθεση από την κομματική και συνδικαλιστική γραφειοκρατία για την κριτική που ασκούν. Την ίδια στιγμή έχουν να αντιμετωπίσουν το μπέρδεμα που δημιουργεί η χρησιμοποίηση της λέξης «σοσιαλισμός» σε μια καπιταλιστική κοινωνία. Παρόλα αυτά, υπάρχει ένα στρώμα εργαζομένων που βλέπει τις αδυναμίες της πολιτικής του Τσάβεζ, χωρίς να υποστηρίζει την (δεξιά) αντιπολίτευση.
Η οργάνωση της CWI καλεί την κυβέρνηση να προχωρήσει σε εθνικοποίηση των τραπεζών και των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, κάτω από εργατικό έλεγχο και εργατική διαχείριση. Για να γίνει αυτό είναι απαραίτητο το χτίσιμο ανεξάρτητων ταξικών οργανώσεων (συνδικαλιστικών και πολιτικών), καθώς και το χτίσιμο ενός μαζικού σοσιαλιστικού κινήματος. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να προχωρήσει η επαναστατική διαδικασία, για να γίνει το σπάσιμο με τον καπιταλισμό, και να ανοίξει ο δρόμος για μια σοσιαλιστική κοινωνία. Άλλος δεν υπάρχει.
Νίκος Αναστασιάδης
Σάο Πάολο, Βραζιλία
