Του Per Olsson, Σοσιαλιστικό Κόμμα Δικαιοσύνης – σουηδικό τμήμα της CWI
Στις 14 Σεπτέμβρη γράφτηκε ιστορία στην Σουηδία. Ποτέ ξανά σε εκλογές ή δημοψήφισμα στη χώρα αυτή δεν εκφράστηκε τόσο ξεκάθαρα η δυσπιστία στο καθεστως και τις μεγάλες επιχειρήσεις όπως στο δημοψήφισμα για την ΟΝΕ και το ευρώ. Οι αρνητικές ψήφοι ήταν περισσότερες απ` ότι μπορούσε κανείς να περιμένει: 56,1% κατά έναντι 41,8% υπέρ.
"Αυτή είναι η πιό ταπεινωτική ήττα για το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο στη Σουηδία" είπε ο τηλεοπτικός πολιτικός αναλυτής K G Bergstrom. Το αποτέλεσμα του δημοφηφίσματος κρίθηκε από ταξικές ψήφους. Ήταν οι εργαζόμενοι, οι γυναίκες και η νεολαία που κατα πλειοψηφία ψήφισαν "όχι". Πάνω από 65% κοντά στο 70%, των μελών της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας, LO, (Σουηδική ΓΣΕΕ) ψήφισαν κατά. Το 65% των ψηφοφόρων μεταξύ 18 και 21 χρόνων ψήφισαν κατά όπως και το 58% των γυναικών. Πάνω από το 81% του εκλογικού σώματος πήρε μέρος στην ψηφοφορία πράγμα το οποίο έδειξε την διάθεση των απλών ανθρώπων να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν μία ηχηρή ψήφος μη εμπιστοσύνης με αρκετά αριστερά χαρακτηριστικά. Στην καμπάνια για αρνητική ψήφο δεν συμμετείχε – σε αντίθεση με τη Γαλλία και την Δανία – κανένα εθνικιστικό ή ακροδεξιό κόμμα.
Το μήνυμα από τους απλούς ανθρώπους προς την κυρίαρχη τάξη ήταν ξεκάθαρο: "δεν θα σας εμπιστευτούμε άλλο πια". Η δυσπιστία είναι τόσο μεγάλη, ώστε αρκετοί αναλυτές έκαναν την ίδια παρατήρηση με την Helle Klein στην Aftonbladet (η σουηδική εφημερίδα με την μεγαλύτερη κυκλοφορία και εκδότη υπερασπιστή της θετικής ψήφου): " το αποτέλεσμα των εκλογών πρεπει να ειδωθεί σαν μία σημαντική εξέγερση ενάντια στο καθεστώς".
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενισχύσει την αυτοπεποίθηση των εργαζομένων και της νεολαίας και θα εμπνέει τους αγώνες τους. Η αποφασιστική αυτή νίκη θα αποδυναμώσει αποφασιστικά συμπεριφορές του είδους "ας περιμένουμε να δούμε", ή "άσε δεν γίνεται τίποτα" που ακολούθησαν την προδοσία των μεγάλων απεργιακών κινητοποιήσεων του Μάη από την ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος. Η απεργία αυτή σε συνδυασμό με το αντιπολεμικό κίνημα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της συνείδησης πριν το δημοψήφισμα.
Η ταξική φύση των ψήφων είναι ξεκάθαρη, είναι μια "εξέγερση" ειδικά των χαμηλόμισθων. Αυτή η παθητική πράξη του απλά να ψηφίζει κανείς, μπορεί, λόγω του αποτελέσματος, να μετατραπεί σε ενεργό αγώνα ενάντια στις τρέχουσες σκληρές πολιτικές ιδιαίτερα στον τομέα της Υγείας και της Παιδείας.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα έχει επίπτωση και σε άλλες χώρες. Στις δύο χώρες (τη Δανία το 2000 και τώρα τη Σουηδία) που έγινε δημοψήφισμα για την ΟΝΕ το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό. Το πιο πιθανό είναι ο Μπλερ να εγκαταλείψει τα σχέδιά του για δημοψήφισμα στη Βρετανία στη διάρκεια της θητείας αυτής της βουλής. Επίσης και η δανέζικη κυβέρνηση είναι πιθανόν να καθυστερήσει ένα νέο δημοψήφισμα. "Το αποτέλεσμα ήταν χειρότερο απ` ό,τι περιμέναμε" είπε ο Ρομάνο Πρόντι πρόεδρος της κομισιόν. Το δημοψήφισμα κλόνισε άσχημα το ήδη κλονισμένο εγχείρημα της ΟΝΕ.
Μόλις τον περασμένο χρόνο τα ίδια κόμματα που τώρα υποστήριζαν την θετική ψήφο είχαν πάρει 80% των ψήφων στις εκλογές. Τώρα πήραν κάτι παραπάνω από 40%. Για τον πρωθυπουργό Γκόραν Πέρσον "το αποτέλεσμα ήταν ενα γερό ράπισμα στο πρόσωπο. Δεν είχε όλη την κυβέρνηση μαζί του. Είχε μόνο το μισό κόμμα μαζί του. Και είχε μόνο την υποστήριξη του 42% των ψηφοφόρων" έγραψε ή Aftonbladet την Δευτέρα κάτω από τον τίτλο: "μια νίκη του κόσμου ενάντια στο καθεστώς". Βέβαια στο καθεστώς συμπεριλαμβάνονται και οι μεγαλοεπιχειρηματίες που αναγκάστηκαν να βγούν στο προσκήνιο σε μία προσπάθεια για νίκη της θετικής ψήφου. Το παλιό σύνθημα της ισχυρής αστικής οικογένειας Wallenberg "να δράς αλλά να μην γίνεσαι αντιληπτός" εγκαταλείφθηκε γιατί οι επικοινωνιολόγοι και οι υπάλληλοι των αστικών κομμάτων δεν ήταν αρκετοί.
Οι αστοί αναγκάστηκαν να βγουν στο προσκήνιο για να κάνουν ξεκάθαρο ότι η ΟΝΕ είναι το βασικό τους πολιτικό όπλο απέναντι στους εργαζόμενους. Για τους καπιταλιστές δεν ήταν μόνο το ερώτημα ευρώ ή κορόνα. Έβλεπαν την ένταξη στην ΟΝΕ σαν το δρόμο για λιγότερο "σοσιαλιστική πολιτική" συμφωνα με τα λεγόμενα του υψηλόβαθμου στελέχους της εταιρείας Σκάνια, Leif Ostling. Με τον όρο σοσιαλιστική πολιτική εννοούσε "πολύ υψηλοί φόροι και ένας πολύ μεγάλος δημόσιος τομέας που δεν είναι ανταγωνιστικός στην αγορά".
Μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος οι μεγάλες εταιρίες ζήτησαν "αποζημείωση" που σημαίνει να συνεχίσει η κυβέρνηση τις διαρθρωτικές αλλαγές της ΟΝΕ και να μην διανοηθεί ν’ αλλάξει πολιτική. Άλλο ένα αίτημα τους ήταν και η παραίτηση του υπουργού βιομηχανίας Leif Pagrotsky. Όπως και η πλειοψηφία των ψηφοφόρων ο Pagrotsky ψήφισε κατά. Όμως θα εκδιωχθεί από την κυβέρνηση γιατί "αυτό ζητά η αγορά". Ένας ανασχηματισμός πολύ σύντομα θα είναι μέρος της "εκδίκησης των χαμένων" και της αναζήτησης αποδιοπομπαίων τράγων από μέρους τους.
Όλες οι δημοσκοπήσεις πριν το δημοψήφισμα έδειχναν μία ξεκάθαρη υπεροχή της αρνητικής ψήφου. Βέβαια η δολοφονία της υπουργού εξωτερικών, Άννας Λίντ, έκανε το αποτέλεσμα λιγότερο βέβαιο. Η εκστρατεία για θετική ψήφο κέρδισε από το κλίμα που διαμορφώθηκε μετά το φόνο αλλά η αλλαγή απείχε πολύ από το να μπορεί να αντιστρέψει το αποτέλεσμα. Η νίκη της αρνητικής ψήφου θα ήταν πολύ μεγαλύτερη έαν δεν γινόταν η δολοφονία. Τα γκάλοπ την μέρα των εκλογών έδειχναν νίκη του "οχι" με 51%. Το τελικό αποτέλεσμα του 56% δείχνει ότι η αρνητική ψήφος κέρδισε την πλειοψηφία ανάμεσα σ` αυτούς που είχαν ψηφήσει πριν το φόνο (στις σουηδικές εκλογές υπάρχει η δυνατότητα να ψηφίζει κανείς 3 εβδομάδες πριν την μέρα των εκλογών στα ταχυδρομεία και πάνω από 1εκ. το έπραξαν).
Το αποτέλεσμα ήταν μια τεράστια πολιτική ήττα ειδικά για τον Πέρσον, αλλά και για τα άλλα κόμματα που υποστήριζαν την ΟΝΕ και φυσικά για του Χριστιανοδημοκράτες. Σχεδόν η απόλυτη πλειοψηφία των ψηφοφόρων και των δύο αυτών κομμάτων ψήφισαν "όχι". Λόγω της δολοφονίας της Άννας Λίντ η αναπόφευκτη συζήτηση στο εσωτερικό του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος θα καθυστερήσει για λίγο. Ωστόσο οι αρχηγοί των άλλων κομμάτων που υποστήριζαν την ΟΝΕ έχουν ήδη υποδείξει τον Πέρσον σαν τον υπαίτιο της ήττας τους. Ήξεραν ότι οι ίδιοι δεν θα έπειθαν τους εργαζόμενους αλλά εναπόθεσαν τις ελπίδες τους στους Σοσιαλδημοκράτες. Ιστορικά οι Σοσιαλδημοκράτες έχουν κερδίσει δημοψηφίσματα στο παρελθόν, για την πυρηνική ενέργεια και για την ΕΕ το 1994. Άλλα δεν έχουν πια την ίδια επιρροή ανάμεσα στους εργαζόμενους.
Τουλάχιστον το 65% των μελών των συνδικάτων ψήφισαν "όχι". Η ηγεσία της Συνομοσπονδίας Εργαζομένων, LO, λέει ότι δεν εκπλήσσεται από το αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα η ηγεσία της LO υποστήριξε το "Ναι" παρότι στο τυπικό επίπεδο κράτησε μια επίσημη ουδετερότητα. Η "ουδετερότητα" της LO ήταν ένα παραπέτασμα καπνού. Αν τα συνδικάτα ήταν πιο δημοκρατικά ο πρόεδρος της LO, Wanja Lundby-Wedin, θα είχε τώρα ήδη πάρει το δρόμο της αντικατάστασης.
Οι υπερασπιστές της ΟΝΕ υποστηρίζουν ότι το αποτέλεσμα πηγάζει από μία σουηδική παράδοση "ενάντια στη Ευρώπη". Αλλά αυτό δεν εξηγεί γιατί το πιο δυναμικό κομμάτι της κοινωνίας, οι νέοι ψηφοφόροι, ακόμα και οι μαθητές, ήταν αναφανδόν υπέρ της αρνητικής ψήφου. Το "όχι" δεν είναι ένα συντηρητικό "μην αλλάζετε τίποτα". Είναι στην πραγματικότητα μία φωνή για αλλαγή, τι στιγμή που η θετική ψήφος ήταν "ένα από τα ίδια" – νεοφιλελεύθερες δηλαδή πολιτικές που οι εργαζόμενοι στη Σουηδία έχουν ήδη υποστεί.
Γενικά το αποτέλεσμα είναι μία ψήφος δυσπιστίας απέναντι συνολικά στην ΕΕ και την ΟΝΕ, που θα έχει επίδραση σε όλη την Ευρώπη. Η νίκη της άποψης των εργαζομένων πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την ανανέωση του αγώνα ενάντια στις περικοπές σε όλη την Σουηδία. Οι αγώνες που έρχονται είναι μέρος της διαδικασίας για ένα νέο μαζικό εργατικό κόμμα που είναι αναγκαίο στην πάλη για μία σοσιαλιστική Σουηδία σε μία σοσιαλιστική Ευρώπη.
