Η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται και κάθε χρόνο που περνά οι καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Φέτος, οι πλημμύρες στο Πακιστάν έπληξαν το 1/3 των κατοικημένων περιοχών και συνολικά 33 εκατομμύρια ανθρώπους. Σκότωσαν 1.700 άτομα και κατέστρεψαν πάνω από 2 εκατομμύρια σπίτια. Την ίδια στιγμή παρουσιάστηκαν μεγάλα κύματα καύσωνα και ξηρασίας. Στον Νίγηρα ο καύσωνας κατέστρεψε το 40% της σοδειάς δημητριακών με αποτέλεσμα 2,6 εκ. άνθρωποι να αντιμετωπίζουν, κυριολεκτικά, την πείνα. Στη Σομαλία η ξηρασία ανάγκασε 1 εκ. ανθρώπους να εγκαταλείψουν την περιοχή που ζούσαν για να επιβιώσουν. Στην Κίνα, τις ΗΠΑ και τη Δυτική Ευρώπη η ξηρασία είχε επιπτώσεις στην ηλεκτροπαραγωγή, στις καλλιέργειες και στην βιοποικιλότητα. Δεν προκάλεσε όμως τις ανθρωπιστικές κρίσεις που προκλήθηκαν σε μια σειρά χώρες του τρίτου κόσμου.
Οι διεθνείς συνδιασκέψεις για το κλίμα (Conference of the Parties – COP) διαδέχονται η μία την άλλη, χωρίς όμως να λαμβάνεται κανένα ουσιαστικό μέτρο για την αναχαίτιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της κλιματικής αλλαγής.
Τα αποτελέσματα του COP26 προϊδεάζουν για το COP27
Στο COP26 που πραγματοποιήθηκε το 2021 στη Γλασκόβη έγιναν σχεδιασμοί και τέθηκαν υποτίθεται οι στόχοι για το πως η θερμοκρασία δεν θα ανέβει περισσότερο από 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο, για το πως θα σταματήσει η αποψίλωση των δασών μέχρι το 2030, για το πως οι πιο αναπτυγμένες χώρες θα παρέχουν οικονομική βοήθεια στις αναπτυσσόμενες με σκοπό την απεξάρτησης τους από της πιο «βρώμικες» πηγές ενέργειας όπως επίσης και για να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Επίσης στο COP26 μπήκε ο στόχος μέχρι το 2050 οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου να φτάσουν στο «Net Zero», μια ισορροπία κατά την οποία τα αέρια του θερμοκηπίου που παράγουν οι άνθρωποι να δεσμεύονται μέσω άλλων λύσεων / πολιτικών (π.χ. φύτευση δέντρων) και να «εξουδετερώνονται».
Οι στόχοι του COP26 φαίνονται σε πρώτη ανάγνωση φιλόδοξοι. Ωστόσο ήταν και είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο στόχος net zero εκπομπών, όταν στις σημερινές συνθήκες θα έπρεπε να σχεδιάζεται πώς οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα είναι αρνητικές (θα δεσμεύοντα δηλαδή περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου απ’ ότι θα παράγονται ώστε να μειωθούν τα επίπεδά τους στην ατμόσφαιρα). Αντίστοιχα ο στόχος για σταμάτημα αποψίλωσης των δασών δεν θα έπρεπε να τίθεται με ορίζοντα το 2030 αλλά να είναι άμεσος και να συμπληρώνεται από σχέδια και στόχους μαζικών αναδασώσεων.
Οι κυβερνήσεις που συμμετείχαν στο COP26 δεν είχαν καμία πρόθεση να τηρήσουν τις συμφωνίες που υπέγραψαν. Χαρακτηριστικό παράδειγμά είναι το ακόλουθο. Το COP26 έθεσε στόχο να μειωθούν οι ρύποι μεθανίου κατά 30% μέχρι το 2030. Tην τελευταία χρονιά όμως, τα επίπεδα μεθανίου συνέχισαν την ανοδική πορεία των 2 τελευταίων ετών και είχαν τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη αύξηση σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας. Σήμερα το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα είναι 162% περισσότερο σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Αντίστοιχα, όσον αφορά το διοξείδιο του άνθρακα, μέσα στο 2022 αντί για μείωση είχαμε αύξηση 1%.
Οι ψεύτικες υποσχέσεις δεν ήταν φαινόμενο μόνο του COP26 αλλά και των προηγούμενων διεθνών συνδιασκέψεων για την κλιματική αλλαγή. Οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν δεσμευτεί να παρέχουν 100 δισ. δολάρια ετησίως από το 2020 και μετά ως βοήθεια στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα χρήματα αυτά δεν δόθηκαν ποτέ και σήμερα οι αναπτυγμένες χώρες λένε ευθαρσώς ότι δεν πρόκειται να τηρήσουν τη δέσμευση αυτή έως το 2023.
Οι κυβερνώντες δίνουν πλέον συχνά φιλοπεριβαλλοντικές υποσχέσεις για να αυξήσουν την υποστήριξη και τη δημοτικότητά τους. Υποσχέσεις που ξέρουν ότι δεν θα τηρηθούν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Tζο Μπάιντεν, υποσχέθηκε πέρσι 11,4 δισ. δολάρια ετήσια διεθνή χρηματοδότηση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έως το 2024. Αυτή η υπόσχεση ήταν εξαιρετικά ανεπαρκής, καθώς σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ινστιτούτου ανάπτυξης εξωτερικού οι ΗΠΑ θα έπρεπε να διαθέτουν 45-50 δισ. δολάρια ετησίως για να καλύψουν τη περιβαλλοντική φθορά που προκαλούν. Ήδη από τον πρώτο χρόνο όμως ούτε αυτή η ανεπαρκής υπόσχεση τηρήθηκε. Το κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε μόλις 1 δισ. δολάρια για το 2022.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία αφορμή για νέα στροφή στον άνθρακα
Ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε την αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας. Η τιμή των ορυκτών καυσίμων, πού ήταν ήδη σε ανοδική πορεία πριν τον πόλεμο, εκτοξεύτηκε. Αυτό έδωσε κίνητρα στις πολυεθνικές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου να επενδύσουν σε νέες εξορύξεις. Στις ΗΠΑ η κυβέρνηση Μπάιντεν επιτρέπει ξανά τις εγχώριες γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το ίδιο κάνουν και οι κυβερνήσεις των χωρών της Μεσογείου, της Αφρικής κοκ. Σε όλο τον κόσμο η χρήση ορυκτών καυσίμων αντί να μειώνεται, διευρύνεται και παρατείνεται.
Παράλληλα έχουμε επιστροφή στις πιο «βρώμικες» μορφές υδρογονανθράκων, το κάρβουνο και το λιγνίτη που είναι φθηνότερα, η καύση τους όμως εκπέμπει πολύ περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου. Από το κάρβουνο και το λιγνίτη προέρχεται το 40% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα παγκόσμια.
Στο COP26 είχε ληφθεί απόφαση για άμεσο περιορισμό συγκεκριμένα του κάρβουνου και το λιγνίτη. Λίγους μήνες αργότερα oι ευρωπαϊκές χώρες που πίεζαν για την κατάργηση αυτών των ορυκτών καυσίμων ξανανοίγουν τα ορυχεία και τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν ως καύσιμο κάρβουνο και λιγνίτη. Σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg το 2022 η χρήση κάρβουνου και λιγνίτη θα επιστρέψει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και αναμένεται να παραμείνει σε αυτά για αρκετά χρόνια.
COP27
Στο COP27, που ξεκίνησε στις 6 Νοεμβρίου και θα ολοκληρωθεί στις 18 του ίδιου μήνα στην Αίγυπτο, οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών βγάζουν για μια ακόμα φορά λόγους για την κρισιμότητα της κατάστασης. Τονίζουν γι’ ακόμη μια φορά την αναγκαιότητα να γίνει προγραμματισμός για τη λήψη νέων μέτρων ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Όταν όμως έρχεται η ώρα να γίνουν τα μέτρα συγκεκριμένα αποκαλύπτεται η υποκρισία τους.
Με την συνδιάσκεψη να βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο, οι πλούσιες χώρες προσπαθούν να βρουν τρόπο να αποφύγουν τη δέσμευση τους, να χρηματοδοτήσουν έργα που θα βοηθήσουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να μεταβούν στην πράσινη ενέργεια, θα προσαρμόσουν τις υποδομές τους στην κλιματική αλλαγή και θα παρέχουν αποζημιώσεις για τις ζημιές που ήδη προκαλεί η κλιματική αλλαγή.
Την ίδια στιγμή Κίνα και Ινδία προσπαθούν να πείσουν πως στόχος δεν πρέπει να είναι ο περιορισμός της ανόδου της θερμοκρασίας στον πλανήτη 1,5 βαθμός Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, αλλά 2 βαθμοί. Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι φετινές καταστροφές έγιναν με τον πλανήτη να είναι ήδη περίπου 1,2 βαθμοί πιο ζεστός από ό,τι ήταν στην προβιομηχανική εποχή, κι’ ας φανταστούμε τώρα τις καταστροφές σ’ έναν κόσμο 2 βαθμούς θερμότερο.
Καμία από τις ανεπτυγμένες χώρες δεν έχει θέσει ψηλότερους στόχους από το περσινό COP σε σχέση με μέτρα που θα πάρει για την κλιματική αλλαγή. Αντιθέτως προσπαθούν να «νερώσουν» και τις περσινές υποσχέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η συζήτηση η απαγόρευση αποψίλωσης των δασών να εφαρμοστεί 10 χρόνια αργότερα απ’ ότι είχε συμφωνηθεί στο COP26.
Η απληστία του κεφαλαίου σκοτώνει τον πλανήτη
Σύμφωνα με τους επιστήμονες οι σημερινές πολιτικές μας οδηγούν σε μια αύξηση της θερμοκρασίας 2,8 βαθμών Κελσίου στο τέλος του αιώνα. Οι υποσχέσεις που δόθηκαν και οι συμφωνίες που υπογράφηκαν μέχρι σήμερα, εάν εφαρμοστούν, μπορούν να μειώσουν την άνοδο της θερμοκρασίας στους 2,5 βαθμούς. Αυτή είναι μια τεράστια διαφορά από το στόχο που τέθηκε στη διεθνή διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι το 2015, να μην ξεπεράσει η άνοδος της θερμοκρασία τον 1,5 βαθμό σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή.
Η απληστία των μεγαλοεπιχειρηματιών ανά τον κόσμο και των κυβερνήσεων που τους στηρίζουν ξεπερνά κάθε λογική. Καταδικάζουν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους στο θάνατο, τη πείνα, την προσφυγιά και οδηγούν χιλιάδες είδη ζώων και φυτών σε εξαφάνιση για να μην στερηθούν τα κέρδη τους από τα ορυκτά καύσιμα, από την αποψίλωση των δασών και όλες τις περιβαλλοντοκτόνες πρακτικές. Η ανατροπή αυτού του συστήματος δεν ήταν ποτέ πιο αναγκαία και πιο επίκαιρη.
