1. Από το τελευταίο συνέδριο της ελληνικής Οργάνωσης (Γενάρης 2003) υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις στην ταξική πάλη διεθνώς: ο πόλεμος στο Ιράκ και το τεράστιο αντιπολεμικό κίνημα, η συνεχιζόμενη άνοδος του ισλαμικού φονταμενταλισμού και οι τρομοκρατικές επιθέσεις σε Ισπανία, Βρετανία και αλλού, τα επαναστατικά γεγονότα στην Λατινική Αμερική, η άνοδος της Κίνας και η είσοδος της στο γεωπολιτικό παιχνίδι, το Τσουνάμι και ο Κατρίνα με τις πολιτικές επιπτώσεις που έφεραν μαζί τους, οι «βελούδινες επαναστάσεις» στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ και, τέλος, η καταψήφιση του Ευρωσυντάγματος. Αυτά είναι γεγονότα τεράστιας σημασίας για τον κόσμο που ζούμε, το κίνημα και την διεθνή μας οργάνωση. Δείχνουν ότι ο κόσμος αλλάζει και κινείται, και καλούμαστε να τα αναλύσουμε για να δούμε τι άλλαξε, προς ποια κατεύθυνση και προς τα που πάνε τα πράγματα.
2. Οι βασικές θέσεις και προοπτικές που έχουμε βάλει σαν Οργάνωση στο προηγούμενο συνέδριο μας και στο διάστημα μέχρι σήμερα έχουν επιβεβαιωθεί: Ο καπιταλισμός συνεχίζει να συσσωρεύει αντιφάσεις στην βάση του, το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων διαρκώς χειροτερεύει, η συνείδηση κινείται προς τα αριστερά, αναζητώντας ριζοσπαστικές απαντήσεις, όχι βέβαια ευθύγραμμα, αλλά μέσα από αντιφάσεις και σκαμπανεβάσματα.
Ανισότητα, φτώχεια, πείνα
3. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το βιοτικό επίπεδο των μαζών τα τελευταία χρόνια όχι μόνο δεν καλυτέρευσε αλλά σε πολλές περιπτώσεις γύρισε πολλά χρόνια πίσω. Δεκάδες πολεμικές εστίες σε κάθε γωνιά του πλανήτη, φτώχεια, παιδική θνησιμότητα, AIDS και άλλες ασθένειες, φυσικές καταστροφές με «αφύσικες» συνέπειες, αναλφαβητισμός, είναι μέρος της καθημερινότητας για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του πλανήτη. Αλλά ακόμα και στον «ανεπτυγμένο κόσμο» το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού χτυπιέται από την ανεργία, τη φτώχεια, την επίθεση στο κοινωνικό κράτος και τα εργασιακά δικαιώματα. 852 εκατομμύρια άνθρωποι παγκόσμια πεινάνε, (πέρσι ήταν 842 εκ). Πάνω από 1.2 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν στην απόλυτη εξαθλίωση, ζώντας με λιγότερα από 1 $ τη μέρα.
4. Δεν πρόκειται βέβαια για μια κατάσταση που δεν υπάρχει πλούτος γενικά. Πλούτος υπάρχει, και μάλιστα πολύ μεγάλος, αλλά βρίσκεται στα χέρια μιας μειοψηφίας. 500 επιχειρήσεις ελέγχουν την παγκόσμια αγορά, και οι ιδιοκτήτες τους έχουν εισόδημα μεγαλύτερο από 3 δις ανθρώπων – το μισό πληθυσμό του πλανήτη. 1 τρις $ κάθε χρόνο ξοδεύεται σε εξοπλισμούς («αμυντικές δαπάνες»). Το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών είναι μεγαλύτερο από ποτέ. Το 1976, για παράδειγμα, η Ελβετία ήταν 52 φορές πιο πλούσια από την Μοζαμβίκη. Το 1997, ήταν 508 φορές πλουσιότερη. Θα έφτανε μόνο το 4% του πλούτου των 225 πιο πλούσιων ανθρώπων- 40 δις $- για να καλυφθούν οι βασικές ανάγκες σε υγεία, τροφή, νερό και εκπαίδευση για όλους παγκόσμια. Υπάρχει πλεόνασμα στην παραγωγή τροφίμων και παρόλα αυτά 800 εκατομμύρια άνθρωποι κοιμούνται κάθε βράδυ πεινασμένοι.
5. Υπήρξε αρκετή συζήτηση μετά την τελευταία σύνοδο των G8 (οι ηγέτες των 8 πλουσιότερων χωρών του πλανήτη) για το ζήτημα του χρέους των χωρών του 3ου κόσμου. Σε αυτό το ζήτημα ο καπιταλισμός αποκαλύπτει το μαφιόζικο του πρόσωπο που προσπαθεί να κρύψει. Μπορεί το ΔΝΤ (Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) και η ΠΤ (Παγκόσμια Τράπεζα) να μην σπάνε τα δάχτυλα των ηγετών των χωρών που χρωστάνε όπως έκανε παραδοσιακά η μαφία αλλά χρησιμοποιούν τα χρέη αυτά για να επιβάλλουν τις πολιτικές που θέλουν (ιδιωτικοποιήσεις, άνοιγμα των αγορών, εκμετάλλευση των πρώτων υλών) και να ελέγχουν την κατάσταση. Η αποπληρωμή του χρέους είναι μια διαδικασία σαν να προσπαθείς να ανέβεις τις κυλιόμενες σκάλες ανάποδα. Π.χ. τα τελευταία 2 χρόνια η Νιγηρία πλήρωσε £3.5 δις σε αποπληρωμή χρέους αλλά το χρέος της αυξήθηκε κατά £3.9 δις– χωρίς καινούριο δανεισμό, μόνο από τους τόκους. Στην Νιγηρία για κάθε δολάριο που δίνεται σαν «ανθρωπιστική βοήθεια», 14$ φεύγουν από την χώρα για την αποπληρωμή του χρέους. Στο Εκουαδόρ, κάθε παιδί που γεννιέται έχει πάνω από το κεφάλι του να κρέμεται ένα χρέος της τάξης των 1,212$. Όταν θα φτάσει στην ηλικία να κερδίσει τον πρώτο του μισθό αυτό το ποσό θα έχει ανέβει στα 25,000$! Η «ανακούφιση» που υποσχέθηκαν να δώσουν σε αυτές τις χώρες οι G8 κάνει μόνο για στάχτη στα μάτια του κόσμου.
6. Συνολικά, βλέπουμε και τις δύο όψεις της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης: από τη μία, κοινωνική κρίση στον ανεπτυγμένο κόσμο και από την άλλη διάλυση του υπανάπτυκτου κόσμου. 70% των Αφρικανών τρέφεται από μικρή γεωργική παραγωγή που εξαρτάται από τις βροχοπτώσεις. Πάνω από 25,000 πεθαίνουν κάθε μέρα στον τρίτο κόσμο από απόλυτη φτώχεια. Στον ανεπτυγμένο κόσμο η κοινωνική ανισότητα έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα και η εργατική τάξη δεν έχει κανένα όφελος από την όποια ανάπτυξη. Αντίθετα, βλέπουμε την εξαθλίωση όλο και μεγαλύτερων στρωμάτων της. Οι δύο αυτές όψεις είναι αλληλένδετες στην φάση που βρίσκεται σήμερα ο καπιταλισμός- μ’ αυτή την έννοια η κοινότητα των συμφερόντων είναι πιο ξεκάθαρη από ποτέ.
Ιράκ: κινούμενη άμμος για τον ιμπεριαλισμό
7. Βασικό σημείο των διεθνών εξελίξεων ήταν και παραμένει το Ιράκ. Ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός με αυτό τον πόλεμο προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τις τρομοκρατικές επιθέσεις στους δίδυμους πύργους και την «εύκολη» νίκη του στο Αφγανιστάν για να εδραιώσει παραπέρα την παγκόσμια κυριαρχία του και να βάλει χέρι στα πετρέλαια της χώρας (2η σε αποθέματα). Κατάφερε να ανατρέψει το καθεστώς του Σαντάμ αλλά με ένα τεράστιο κόστος: όξυνε τις ενδοϊμπεριαλιστικές διαμάχες, ενίσχυσε τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, άνοιξε μια στρατιωτική και οικονομική πληγή για τις ΗΠΑ και πάνω απ’ όλα, προκάλεσε ένα μεγάλο αντιπολεμικό κίνημα που συγκλόνισε τον πλανήτη και τις ίδιες τις ΗΠΑ.
8. Σήμερα η κατάσταση στο Ιράκ κάνει εμφανή στα μάτια όλων τα όρια της υπερδύναμης. Τα αμερικάνικα στρατεύματα έχουν εγκλωβιστεί σε μια κινούμενη άμμο. Οι προσπάθειες τους να στήσουν ένα καθεστώς μαριονέτα που να έχει κάποιο κύρος ανάμεσα στους ιρακινούς έχουν στην ουσία αποτύχει. Από την άλλη αντιμετωπίζονται σαν στρατός κατοχής από τον πληθυσμό και δέχονται διαρκείς επιθέσεις. Ο αριθμός των νεκρών αμερικάνων στρατιωτών έχει ξεπεράσει τις 2.000 και οι τραυματίες τους 10.000. Αυτή την στιγμή δεν μπορούν να κάνουν ούτε μπρος ούτε πίσω. Παράλληλα με αυτές τις εξελίξεις μεγαλώνει η ένταση των συγκρούσεων μεταξύ Σιιτών, Σουνιτών και Κούρδων πράγμα που κάνει την ξέσπασμα ενός εμφυλίου πολέμου όλο και πιο πιθανό, με ανυπολόγιστες συνέπειες για όλη την περιοχή (σε πολλές χώρες Σιίτες και Σουνίτες ζουν μαζί). Επιβεβαιώνεται ότι αυτός είναι «ένας πόλεμος που δεν μπορεί να κερδηθεί».
9. Οι νέο-συντηρητικοί του Μπούς είναι πιθανό την επόμενη περίοδο να εφαρμόσουν το «διαίρει και βασίλευε» όσον αφορά τις διαφορετικές εθνότητες στο Ιράκ για να δικαιολογήσουν την παρουσία τους. Θα προσπαθήσουν να χρησιμοποιήσουν το επιχείρημα ότι η παρουσία των αμερικάνων στρατιωτών είναι απαραίτητη για να εμποδιστεί ένας εμφύλιος πόλεμος. Κάτι τέτοιο βέβαια ανοίγει τους ασκούς του Αιόλου και θα φέρει τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό σε χειρότερη κατάσταση στο μέλλον.
10. Περιττό να πούμε ότι η πλήρης αποχώρηση του αμερικάνικου στρατού είναι «μη-λύση» και αυτό γιατί θα διακινδυνευόταν τα συμφέροντα τους σε ολόκληρη την περιοχή και θα έδινε ώθηση στα κινήματα παγκοσμίως, την αίσθηση ότι «μπορούν να νικήσουν». Ένα τέτοιο χτύπημα στο κύρος της υπερδύναμης θα ήταν τεράστιο πλήγμα για τον παγκόσμιο καπιταλισμό.
11. Το τίμημα για τον πληθυσμό του Ιράκ είναι τεράστιο. Ήδη, από την επέμβαση και την κατοχή 100.000 Ιρακινοί έχουν χάσει την ζωή τους. Αυτή την στιγμή υπάρχουν 17.000 Ιρακινοί φυλακισμένοι. Το 60% του πληθυσμού (με βάση στοιχεία του ΔΝΤ) τρώει από τα συσσίτια.
12. Ιδεολογικά, ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός απέτυχε να κερδίσει κάτι μέσα από τον πόλεμο στο Ιράκ, αντιθέτως έχασε. Τα όπλα μαζικής καταστροφής δεν βρέθηκαν, οι σχέσεις με την παγκόσμια τρομοκρατία δεν αποδείχτηκαν, η δημοκρατία δεν ήρθε. Αυτά έχουν γίνει πια φανερά ακόμα και στα μάτια των λαών από χώρες όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ όπου αρχικά η πλειοψηφία ήταν υπέρ του πολέμου. Πολύ περισσότερο, η κατάσταση στο Ιράκ και οι αποκαλύψεις που ακολούθησαν τον τυφώνα Κατρίνα έδωσαν ένα χαστούκι στην εικόνα της «ασταμάτητης» και «ανίκητης» υπερδύναμης. Τα δύο αυτά στοιχεία έχουν παίξει και θα συνεχίσουν να παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των εξελίξεων.
Παγκόσμια οικονομία
13. Γενικά μιλώντας, η περίοδος της πρώτης τετραετίας του Μπους ήταν η επίδειξη δύναμης από την ιμπεριαλιστική μηχανή των ΗΠΑ, ενώ στη 2η τετραετία φάνηκαν τα όρια της – οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά.
14. Βέβαια, οι ΗΠΑ συνεχίζουν ακόμα να παίζουν το ρόλο της ατμομηχανής για την παγκόσμια οικονομία – ΗΠΑ και Κίνα συμβάλλουν κατά 50% στην παγκόσμια ανάπτυξη. Το θέμα είναι όμως με ποιο κόστος: η αμερικάνικη οικονομία αυτή τη στιγμή είναι η πιο υπερχρεωμένη στον κόσμο, τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις δανείζονται περισσότερα από αυτά που μπορούν να βγάλουν τα επόμενα χρόνια και η πτώση του βιοτικού επιπέδου μειώνει την καταναλωτική δυνατότητα τους.
15. Η διεθνής οικονομία στηρίζεται αυτή τη στιγμή σε μια ασταθή ισορροπία ανάμεσα στην αμερικάνικη και τις ασιατικές, ιδιαίτερα την κινεζική οικονομία. Η Ευρώπη και η Ιαπωνία, τα δύο άλλα μεγάλα κέντρα οικονομικής δραστηριότητας στον πλανήτη βρίσκονται σε μια φάση στασιμότητας που κρατάει χρόνια – ιδιαίτερα στην Ιαπωνία για 15 χρόνια τώρα.
16. Η αμερικάνικη οικονομία απορροφά την παραγωγή των κινέζικων (και ασιατικών οικονομιών) πράγμα που εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τους πολύ ψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στην Κίνα (και την ασιατική ήπειρο). Όμως η υπερχρέωση της αμερικάνικης οικονομίας, – του δημόσιου τομέα, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών – σε συνδυασμό με τα όλο και μεγαλύτερα ελλείμματα στο εξωτερικό εμπόριο των ΗΠΑ θέτει σαφείς φραγμούς στο πόσο μακριά μπορεί να πάει αυτή η διαδικασία.
17. Οι ΗΠΑ πιέζουν για ανατίμηση του κινέζικου νομίσματος για να βάλουν φρένο στα αυξανόμενα μεγέθη του εμπορικού ελλείμματός τους. Η Κίνα όμως προβάλλει συνέχεια προσκόμματα για να μην υποχωρήσει σ’ αυτές τις πιέσεις – γιατί θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στις εξαγωγές της. Αυτό προκαλεί την εμφάνιση πιέσεων στην Αμερική για προστατευτισμό απέναντι στα κινεζικά εμπορεύματα.
18. Το δολάριο παραμένει τεχνητά ακριβό, ως ένα βαθμό λόγω των παρεμβάσεων των ασιατικών κεντρικών τραπεζών (τους συμφέρει να είναι ακριβό το δολάριο γιατί έτσι τα εμπορεύματά τους είναι φτηνά) και των ψηλότερων επιτοκίων του $ που ελκύουν κερδοσκοπικά κεφάλαια. Αυτή η κατάσταση, όμως δεν μπορεί να κρατήσει πολύ. Είτε το $ θα καταρρεύσει, γιατί κάποια στιγμή τα ελλείμματα θα βγουν εντελώς εκτός ελέγχου, προκαλώντας διεθνή κρίση, είτε θα υποχρεωθούν η Κίνα και οι άλλες ασιατικές οικονομίες να προχωρήσουν σε σοβαρές ανατιμήσεις, πράγμα που θα επηρεάσει αρνητικά τους ρυθμούς ανάπτυξής τους και θα έχει, πάλι, αρνητικό αντίκτυπο στη διεθνή οικονομία.
19. Δεν είναι δυνατό να προβλεφτεί με οποιαδήποτε ακρίβεια το πότε ακριβώς θα επέλθει μια τέτοια, νέα, σοβαρή ύφεση στη διεθνή οικονομία, ούτε με ποια ακριβώς ένταση. Όταν όμως συμβεί, θα έχει σίγουρα σημαντικές επιπτώσεις στην συνείδηση. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχουμε αυτόματα επαναστατικά γεγονότα. Το σίγουρο όμως είναι ότι θα προκύψουν αντικαπιταλιστικά συμπεράσματα, και όταν ξεσπάσουν οι αγώνες θα είναι πολύ πιο σκληροί.
20. Σημαντικούς αγώνες και προχωρήματα στην συνείδηση βλέπουμε και στις σημερινές συνθήκες, και μας επιτρέπουν να βγούμε με δυναμικά συνθήματα μπροστά. Ο καπιταλισμός σήμερα, ακόμα και σε συνθήκες ανάπτυξης (αναιμικής βέβαια), δεν μπορεί να προσφέρει ούτε τα στοιχειώδη στην εργατική τάξη, και άρα δεν δημιουργεί σημαντικές αυταπάτες για το χαρακτήρα του. Στην επόμενη περίοδο, μια νέα ύφεση στη διεθνή οικονομία θα επιταχύνει αυτές τις εξελίξεις.
ΗΠΑ: Σεισμός στη συνείδηση
21. Ο τυφώνας Κατρίνα στις ΗΠΑ αποκάλυψε πολύ καθαρά το χαρακτήρα του σημερινού καπιταλισμού και οι επιπτώσεις του έδωσαν σημαντική ώθηση στην συνείδηση.
22. Κατ’ αρχήν αποκάλυψε τις επιπτώσεις των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εφαρμόζονται όλα αυτά τα χρόνια στις ΗΠΑ. Διάλυση κάθε μορφής κοινωνικού κράτους, ιδιωτικοποίηση των πάντων, αδιαφορία για τους απόκληρους της κοινωνίας. Αποδείχτηκε ότι το «αόρατο χέρι της αγοράς» που υποτίθεται μπορεί να ρυθμίσει την κοινωνική ζωή είναι ανίκανο να προστατέψει την πιο ανεπτυγμένη χώρα του κόσμου από μια μαζική καταστροφή.
23. Ακόμα, αποκάλυψε την ταξικότητα του συστήματος, κάτι που στις ΗΠΑ η αστική τάξη προσπαθεί να κρύψει κάτω από τη μάσκα του «αμερικανικού ονείρου» και των «ίσων ευκαιριών για όλους». 35 εκατομμύρια Αμερικάνοι ζούνε χωρίς επαρκή τροφή και 8 εκατομμύρια παιδιά στις ΗΠΑ ανήκουν στην κατηγορία των «εργαζόμενων φτωχών» – στην ουσία σκλάβων. Οι ΗΠΑ, το πιο πλούσιο κράτος παγκόσμια, βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις του πίνακα «κοινωνικής κινητικότητας» στις χώρες τις Δύσης, δηλαδή οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Φάνηκε λοιπόν κάτι που δεν ήταν εμφανές σε ένα μεγάλο κομμάτι της αμερικάνικης κοινωνίας: δεν υπάρχει μία αλλά δύο «Αμερικές». Αυτό θα αποτελέσει ισχυρό πλήγμα στην εθνική συνείδηση που με τόσο κόπο προσπαθεί να καλλιεργήσει ο Μπους και τα ΜΜΕ.
24. Τέλος, και πιο σημαντικό με μια έννοια, αποκάλυψε τα όρια της υπερδύναμης. Κατέρριψε την εικόνα ενός ιμπεριαλισμού που μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Σε συνδυασμό με την κατάσταση που αντιμετωπίζει ο στρατός των ΗΠΑ στο Ιράκ φαίνεται πια ότι υπάρχουν ρωγμές στην επιθετικότητα και την δύναμή του. Αυτό, για το αμερικάνικο κίνημα θα αποτελέσει σημαντικό σημείο πάνω στο οποίο μπορεί να πατήσει για να αυξήσει την επιρροή του.
περιπλοκές και αντιφατικότητα
25. Τα τελευταία 3 χρόνια, εκτός από τα όρια του ιμπεριαλισμού, φάνηκε και η αρχή της αντεπίθεσης του κινήματος. Παρά τα ιδεολογικά και υλικά χτυπήματα που κατάφερε ο καπιταλισμός στο εργατικό κίνημα μέσα στη δεκαετία του ’90, το κίνημα έδειξε ότι δεν είναι στο κανναβάτσο, ότι μπορεί να αντιστέκεται, και ότι έχει μπει σε μια τροχιά ανόδου.
26. Ωστόσο, υπάρχουν δυσκολίες και περιπλοκές. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός αποτελεί μια μαζική επιρροή για τις μάζες της Μέσης Ανατολής και του μουσουλμανικού κόσμου, που τους εμποδίζει να δούνε τα ταξικά ζητήματα και στρέφει την οργή τους σε μια θρησκευτική κατεύθυνση.
27. Αντίστοιχα, ο εθνικισμός σε μια σειρά χώρες μπορεί να βάλει φρένο στην συνειδητοποίηση των εργαζομένων και να τους στρέψει σε αντιδραστικά συμπεράσματα. Αυτό ενισχύει και ενισχύεται από την σταθεροποίηση των δυνάμεων της ακροδεξιάς σε μια σειρά χώρες.
28. Η πολυδιάσπαση της αριστεράς σε μια σειρά χώρες είναι ένας ακόμα παράγοντας που μπερδεύει, απογοητεύει και αδρανοποιεί μια σειρά αγωνιστών – ειδικά σε χώρες που η κοινή δράση της αριστεράς θα μπορούσε να έχει σημαντικά αποτελέσματα στο πολιτικό σκηνικό.
29. Η παθητικοποίηση ενός κομματιού της κοινωνίας είναι επίσης μια σημαντική δυσκολία, που χρειάζεται χρόνο και πολλή δουλειά για να ξεπεραστεί. Πρέπει να έχουμε την κατανόηση ότι η συνειδητοποίηση, η ανάπτυξη της ταξικής και σοσιαλιστικής συνείδησης, δεν είναι ευθύγραμμη διαδικασία. Θα περάσει από διάφορα στάδια, από καμπές και εξάρσεις στην πορεία για την ανατροπή του συστήματος. Είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να αναγνωρίσουμε, να μελετήσουμε και να κατανοήσουμε, για να την επηρεάσουμε.
Λατινική Αμερική: μια «ήπειρος σε επανάσταση»
30. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα στις παγκόσμιες εξελίξεις που αποδεικνύει ότι η ιστορία δεν μπορεί «να σταματήσει» είναι η Λατινική Αμερική. Την έχουμε χαρακτηρίσει σαν «μια ήπειρο σε επανάσταση» και αυτό δεν είναι υπερβολή. Τα τελευταία χρόνια είχαμε επαναστατικά γεγονότα ή σημαντικές πολιτικές εξελίξεις σχεδόν σε όλες τις χώρες: την εξέγερση που ανέτρεψε 5 προέδρους στην Αργεντινή, την άνοδο του Λούλα στην εξουσία στην Βραζιλία, την εξέγερση στο Εκουαδόρ, τους Ζαπατίστας να εξακολουθούν να ελέγχουν την Τσιάπας στο Μεξικό, τον Τσάβεζ στην Βενεζουέλα, την Κούβα που παραμένει αγκάθι στο πλευρό της υπερδύναμης, τα επαναστατικά γεγονότα στην Βολιβία, τις μεγάλες κινητοποιήσεις στην Χιλή. Ταυτόχρονα η αλληλεπίδραση είναι πολύ έντονη, και επιβεβαιώνεται για μια ακόμη φορά πως όταν υπάρχουν επαναστατικές εξελίξεις σε μια χώρα αυτές απλώνονται σαν φωτιά και στις διπλανές, δικαιώνοντας έτσι, ξανά, τη θεωρία της διαρκούς επανάστασης.
31. Οι διαρκείς εκρήξεις στην Λατινική Αμερική δείχνουν ότι η κοινωνική επανάσταση είναι στην ατζέντα και στην σημερινή εποχή. Κι αυτό γιατί ο σύγχρονος καπιταλισμός παγκόσμια αδυνατεί να δώσει λύση στα στοιχειώδη προβλήματα των εργαζομένων και των λαϊκών στρωμάτων. Οι μάζες έφτασαν μόνες τους στα συμπεράσματα της ανάγκης της ανατροπής των κυβερνώντων, της δημιουργίας εργατικών συμβουλίων και πολιτοφυλακών, σε μια σειρά από τις πιο πάνω εξεγέρσεις, όλα στοιχεία επαναστατικά, που ανοίγουν το δρόμο στην δυνατότητα ανατροπής του καπιταλισμού, και του χτισίματος της εργατικής εξουσίας. Αυτά δείχνουν την αντικειμενική βάση γι’ αυτές τις εξελίξεις, που όμως δεν μπορούν να ολοκληρωθούν, γιατί λείπει ο υποκειμενικός παράγοντας, το επαναστατικό κόμμα.
32. Στην ήπειρο πάντως έχουμε δει τον τελευταίο καιρό και τα πρώτα σημάδια επανεμφάνισης της σοσιαλιστικής συνείδησης σε πλατιά στρώματα. Δεν πρέπει να υπερεκτιμήσουμε αυτή την εξέλιξη, χρειάζεται αρκετός δρόμος ακόμα για να δούμε την ιδέα του σοσιαλισμού να υιοθετείται σε μαζικό επίπεδο. Σαν διαδικασία πάντως είναι εξαιρετικής σημασίας. Στην Βενεζουέλα, λόγω της κοινωνικής κατάστασης, αλλά και της πολιτικής του Τσάβεζ, ένα στρώμα στην κοινωνία αρχίζει να ψάχνει στην σοσιαλιστική ιδέα την απάντηση στα προβλήματα του. Στην τελευταία Πρωτομαγιά, τα πανό των εργατικών συνδικάτων έγραφαν «ο καπιταλισμός οπισθοχωρεί, ο σοσιαλισμός προχωράει». Ενδεικτικό είναι επίσης ότι ο Τσάβεζ ο ίδιος έχει αρχίσει να αναφέρει τη λέξη, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως την εννοεί ή ότι καταλαβαίνει τι σημαίνει ακριβώς. Στο Εκουαδόρ, οι μάζες κατά τη διάρκεια της τελευταίας εξέγερσης, δημιούργησαν επαναστατικά συμβούλια που ανέλαβαν να καθορίσουν την πορεία του αγώνα, την καθημερινή διαχείριση των τροφίμων στις επαναστατημένες περιοχές, κτλ – με πανεθνική δικτύωση.
33. Η περίπτωση του Τσάβεζ στην Βενεζουέλα είναι ξεχωριστή. Η πολιτική που ακολουθεί δεν είναι σε καμιά περίπτωση επαναστατική, σπρώχνεται όμως από την δυναμική των γεγονότων και την πίεση του κόσμου σε μια κατεύθυνση αμφισβήτησης του συστήματος. Όσο όμως δεν κοινωνικοποιούνται τα βασικά μέσα παραγωγής και δεν οργανώνεται ένα σύστημα με άμεση συμμετοχή των εργαζομένων στην λήψη αποφάσεων (εργατικά συμβούλια), και δεν εγκαθιδρύεται κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, ο Τσάβεζ θα είναι ανά πάσα στιγμή ευάλωτος σε πιέσεις και πιθανή πτώση του, είτε μέσα από εκλογές, είτε μέσα από πραξικόπημα. Σ’ αυτή τη φάση πάντως ο Τσάβεζ έχει «κερδίσει χρόνο» λόγω των υψηλών τιμών του πετρελαίου διεθνώς, που βοηθάνε την οικονομία της Βενεζουέλας.
34. Γενικά στην Λατινική Αμερική την επόμενη περίοδο θα δούμε ξανά και ξανά επαναστατικά κινήματα να εμφανίζονται. Και αυτό γιατί ο καπιταλισμός έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί να προσφέρει στους κατοίκους αυτής της ηπείρου βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου. Ταυτόχρονα μια αποφασιστική επέμβαση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού είναι πολύ δύσκολη λόγω των ισχυρών αντιιμπεριαλιστικών παραδόσεων της περιοχής και της διεθνούς αλληλεγγύης που έχει αναπτυχθεί γι’ αυτά τα κινήματα. Η λύση των πραξικοπημάτων από ντόπιους στρατηγούς επίσης δεν είναι εύκολη μια και τις δεκαετίες του ’60 και ’70 δοκιμάστηκε σε πολλές χώρες και σήμερα υπάρχουν πολύ ισχυρές αντιστάσεις. Εξάλλου επιχειρήθηκε δύο φορές στη διάρκεια των προηγούμενων χρόνων στη Βενεζουέλα και απέτυχε παταγωδώς.
35. Κατά συνέπεια η κατάσταση είναι και θα παραμείνει ρευστή για όλη την επόμενη περίοδο. Οι αστοί και οι ιμπεριαλιστές, από τη μια, δεν μπορούν να επέμβουν δυναμικά, τα κινήματα από την άλλη, όσο δυναμικά και αν είναι δεν έχουν την πολιτική προοπτική για την αλλαγή του συστήματος. Γι’ αυτό το χτίσιμο μαζικών επαναστατικών κομμάτων στην περιοχή είναι ένα κρίσιμο ζήτημα. Τα αδιέξοδα και τα κενά στην ιστορία δεν κρατάνε πολύ, κάποια στιγμή είτε το ένα είτε το άλλο ταξικό στρατόπεδο πρέπει να επικρατήσει.
Ασία: νέο πεδίο ταξικής πάλης
36. Οι εξελίξεις στην Ασία την τελευταία περίοδο είναι πολύ σημαντικές. Από άποψη μεγέθους και μόνο είναι μια πολύ σημαντική ήπειρος. Στην Ανατολική και Νοτιανατολική Ασία ζουν 3,75 δις άνθρωποι, δηλαδή το ½ της ανθρωπότητας. Η Κίνα αποτελεί κλειδί για την Ασία και την παγκόσμια οικονομία την περίοδο αυτή. Είναι η πιο γρήγορα καπιταλιστικά αναπτυσσόμενη περιοχή στον κόσμο. Η είσοδος της Κίνας στην παγκόσμια αγορά (μαζί με την Ανατολική Ευρώπη και την πρώην ΕΣΣΔ) έχει διπλασιάσει την εργατική τάξη στον παγκόσμιο καπιταλισμό. Αυτό σημαίνει νέα εκμετάλλευση και κέρδη για το κεφάλαιο. Με βάση τους νέους αυτούς εργαζόμενους οι καπιταλιστές εκβιάζουν την εργατική τάξη στη Δύση.
37. Η ανάπτυξη αυτή όμως είναι γεμάτη αντιφάσεις. Από τη μια δημιουργεί τις προϋποθέσεις για νέες μεγάλες κρίσεις υπερπαραγωγής, (μαζικές επενδύσεις πέρα από κάθε «λογικό» όριο στην Ασία και ταυτόχρονα συμπίεση της αγοραστικής δύναμης, μέσα από τα χαμηλότερα μεροκάματα διεθνώς). Την ίδια στιγμή προετοιμάζονται τεράστιες ταξικές αναμετρήσεις.
38. Τα 2/3 των φτωχών του κόσμου (δηλαδή 800 εκ. άνθρωποι) ζουν στην Ασία. 600 εκ. είναι οι αναλφάβητοι. Η Κίνα σήμερα είναι το εργαστήριο, η χωματερή και ο μεγαλύτερος μολυντής του κόσμου λόγω της γρήγορης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Παράλληλα τα κινέζικα εργοστάσια είναι «πεδία μάχης» όσον αφορά τα εργατικά ατυχήματα. Η Κινέζικη εργατική τάξη είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο. Αριθμεί 350 εκατομμύρια, εκ των οποίων τα 200 είναι βιομηχανικοί εργάτες, τη στιγμή που οι αριθμοί του δυτικού βιομηχανικού προλεταριάτου διαρκώς μειώνονται.
39. Ο συνδυασμός των τεράστιων επενδύσεων στην Κίνα, με τη μεγάλη κατανάλωση στις ΗΠΑ και τη χρηματιστηριακή φούσκα είναι οι παράγοντες που κρατάνε την παγκόσμια ανάπτυξη. Αυτό όμως δεν μπορεί να είναι μια μόνιμη κατάσταση. Οι αντιφάσεις, οι ασταθείς ισορροπίες της αμερικανικής οικονομίας κάποια στιγμή θα βάλουν τέρμα στην μαζική απορρόφηση της κινεζικής παραγωγής από την αμερικάνικη οικονομία. Στη Δύση έχει ξεκινήσει μια συζήτηση για προστατευτισμό απέναντι στις κινέζικες εξαγωγές. Είναι πολλά, πια, τα δημοσιεύματα στις αμερικάνικες εφημερίδες που λένε ότι «η Κίνα καταστρέφει τις βιομηχανίες μας». Μελλοντικά είναι σίγουρο ότι η αντιπαράθεση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα θα πάρει πολύ οξυμένη μορφή. Η ανάπτυξη της Κίνας, έτσι, δεν μπορεί να λειτουργεί για πολύ σαν προωθητικός παράγοντας για τη διεθνή οικονομία. Το παράδειγμα των «ασιατικών τίγρεων» που καταρρεύσανε το 97 δείχνει, ως ένα βαθμό, την κατεύθυνση στην οποία μπορούν να εξελιχθούν τα πράγματα και στην Κίνα.
40. Η σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας μπορεί να κυριαρχήσει την επόμενη περίοδο. Ο χαρακτήρας του Κινέζικου καθεστώτος δεν έχει ιστορικό προηγούμενο. Στην Κίνα είδαμε 20 χρόνια καπιταλιστικής παλινόρθωσης και εγκατάλειψης της σχεδιασμένης οικονομίας, χωρίς σοβαρές αναταράξεις. Στην Ανατολική Ευρώπη η καπιταλιστική παλινόρθωση έφερε κατάρρευση των οικονομιών (και κοινωνική αποσάθρωση). Αντίθετα στην Κίνα η παλινόρθωση συνοδεύεται από οικονομική ανάπτυξη. Οι περισσότεροι εργάτες απασχολούνται στο δημόσιο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της Κινέζικης ελίτ είναι πως θα απολύσει τα εκατομμύρια των δημοσίων υπαλλήλων χωρίς να προκαλέσει κοινωνική έκρηξη.
41. Το εργατικό κίνημα κρατιέται πίσω λόγω του ολοκληρωτικού καθεστώτος. Υπάρχουν πολλές αντιστάσεις, απεργίες, διαδηλώσεις, μέχρι και τοπικές εξεγέρσεις, οι οποίες όμως καταστέλλονται άγρια και δεν μπορούν να επεκταθούν ακόμα. Ταυτόχρονα το πρόβλημα τις διάδοσης των ιδεών και των πληροφοριών (πολύ αυστηρή λογοκρισία) παίζει σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των κινητοποιήσεων. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν και περιπλοκές στη συνείδηση. Την ίδια στιγμή που το κράτος είναι όλο και περισσότερο καπιταλιστικό, τα υπολείμματα του Μαοϊσμού χρησιμοποιούνται για την καταστολή των μαζών.
42. Υπάρχουν αυταπάτες για τον καπιταλισμό στα μικροαστικά στρώματα. Επίσης, βλέπουμε και τα πρώτα σημάδια εμφάνισης του εθνικισμού. Το καλοκαίρι έγιναν διαδηλώσεις ενάντια στην Ιαπωνία τις οποίες φοβάται η Κινέζικη ελίτ γιατί εύκολα μπορούν να ξεφύγουν από τον έλεγχό της για να γίνουν αντικαθεστωτικές. Πχ οι διαδηλώσεις του 1989 (εξέγερση Τιέν Αν Μέν) ξεκίνησαν με αντι-ιαπωνικά και αντι-ιμπεριαλιστικά συνθήματα.
43. Την επόμενη περίοδο θα πρέπει να αναμένουμε να δούμε την κινέζικη και συνολικά την ασιατική εργατική τάξη να μπαίνει σε φάση αγώνων, κάτι που θα επηρεάσει συνολικά το εργατικό κίνημα διεθνώς.
Βελούδινες επαναστάσεις
44. Ο «πόλεμος ενάντια στην τρομοκρατία» που κήρυξαν οι ΗΠΑ συνδυάστηκε και με μια «προσπάθεια» για να θριαμβεύσει η «δημοκρατία» σε διάφορες χώρες του πλανήτη. Έτσι, στην περίπτωση των «βελούδινων επαναστάσεων», αξιοποίησαν των αγανάκτηση ενός μεγάλου κομματιού του πληθυσμού ενάντια στα καθεστώτα στο Λίβανο, την Κιργιζία, την Γεωργία και αλλού για να προωθήσουν ηγέτες πιο φιλικούς για τα δικά τους συμφέροντα. Αυτές οι αλλαγές ούτε την δημοκρατία έφεραν σε αυτές τις χώρες, ούτε καλύτερο βιοτικό επίπεδο για τους κατοίκους τους.
Η φάση της συνείδησης
45. Ο βασικός αντίπαλο για τις ιδέες μας σήμερα δεν είναι οι αυταπάτες για το σύστημα. Είναι η αίσθηση ότι «τίποτα δεν μπορεί να γίνει». Σε παγκόσμιο επίπεδο μεγάλο μέρος της εργατικής τάξης και της νεολαίας έχει καταλάβει ότι αυτό το σύστημα δεν δουλεύει και δεν τους εξυπηρετεί, αλλά δεν μπορούν να βρουν μια εναλλακτική λύση. Η συνείδηση, με άλλα λόγια παραμένει αντιφατική, όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενα κείμενά μας. Αλλά στα πλαίσια αυτής της αντιφατικότητας όλο και περισσότερο ενισχύεται το στοιχείο της ριζοσπαστικής αναζήτησης ιδιαίτερα μέσα στις γραμμές της νέας γενιάς.
46. Σε αυτήν την καθυστέρηση της συνείδησης η ευθύνη βαρύνει βασικά τα κόμματα της αριστεράς και τις ηγεσίες των συνδικάτων. Το γεγονός ότι δεν δίνουν καμία προοπτική σε όσους αγώνες αναπτύσσονται, απογοητεύει τους εργαζόμενους. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η τάση για μείωση του ποσοστού συνδικαλισμένων εργατών, ειδικά των νέων, είναι κυρίαρχη. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι η μάχη μέσα στα συνδικάτα έχει λήξει. Ίσα- ίσα, την επόμενη περίοδο θα ενταθεί, καθώς θα βλέπουμε όλο και περισσότερο τους συνδικαλιστές της βάσης να συγκρούονται με την συνδικαλιστική γραφειοκρατία.
47. Οι ηγεσίες της αριστεράς και των συνδικάτων είναι εμπόδιο στην ανάπτυξη κινημάτων και της συνείδησης. Βέβαια δεν μπορούν να σταματήσουν την ροή της ιστορίας. Την επόμενη περίοδο θα πιεστούν να μιλήσουν πιο αριστερά και να πάρουν ίσως και κάποιες πρωτοβουλίες. Θα σταματήσουν όμως στα μισά του δρόμου, γιατί το σύστημα τους θέτει πολύ γρήγορα το αμείλικτο ερώτημα: «ή με μας ή με τους άλλους». Και εδώ φαίνεται η μεγάλη σημασία του χτισίματος αριστερών αντιπολιτεύσεων μέσα στα συνδικάτα που την κατάλληλη στιγμή θα μπορέσουν να ρίξουν τα σωστά συνθήματα για συνέχιση του αγώνα. Εδώ επίσης φαίνεται ο καταλυτικός ρόλος των μαρξιστών σ’ αυτές τις γενικές διεργασίες.
48. Η εργατική τάξη διεθνώς μπορεί να αλλάξει τους συσχετισμούς και τον κόσμο. Η δύναμή της, παρόλο που δέχτηκε χτυπήματα, παραμένει τεράστια . Στο βαθμό που συνειδητοποιηθεί και αποφασίσει να κινηθεί, παραμένει η πιο μεγάλη υλική δύναμη στην κόσμο. Ειδικά στην σημερινή εποχή, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και της παραγωγής, με την παγκοσμιοποίηση και των αναγκαστικό «οικονομικό σχεδιασμό» των πολυεθνικών, το έργο αυτό είναι με μια έννοια πιο εύκολο από ότι σε άλλες ιστορικές εποχές.
49. Οι σοσιαλιστικές ιδέες αναπόφευκτα θα έρθουν ξανά στο προσκήνιο. Ήδη αυτό το βλέπουμε σε ένα βαθμό να ξεκινάει να συμβαίνει. Θα προέλθει από τις ανάγκες τις πραγματικότητας, από την αδυναμία του καπιταλισμού και την αναζήτηση των πιο πρωτοπόρων στρωμάτων, σε συνδυασμό με την συνειδητή παρέμβαση των μαρξιστών.
50. Το χτίσιμο μαζικών επαναστατικών κομμάτων είναι μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία. Μέσα από τους αγώνες της η εργατική τάξη θα βγάζει συμπεράσματα – και από τις ήττες της και από τις νίκες της. Όλο και περισσότεροι θα καταλαβαίνουν την αναγκαιότητα της ανατροπής του καπιταλισμού, της επικαιρότητας των μαρξιστικών ιδεών και του σοσιαλισμού, της αναγκαιότητας του χτισίματος των επαναστατικών κομμάτων που είναι απαραίτητα γι’ αυτό το έργο. Σ’ αυτή τη διαδικασία ο ρόλος της CWI θα είναι καθοριστικός.
