Του Βαγγέλη Στογιάννη – το πρώτο μέρος δημοσιεύτηκε στο προηγούμενο τεύχος
Η πρόταση των ΜΚΟ και τμήματος των «Πρασίνων»
Από την πρώτη στιγμή της αντιπαράθεσης ανάμεσα στην πρόταση της αποκεντρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων με κοινωνικό χαρακτήρα και τις επιλογές για συγκεντρωτική διαχείριση με στόχο τελικά την «ενεργειακή τους αξιοποίηση» – δηλαδή την καύση, προέκυψε μια τρίτη, η λεγόμενη «Πράσινη» πρόταση για τη διαχείριση των σκουπιδιών. Τέσσερις περιβαλλοντικές ΜΚΟ (Οικολογική Εταιρία Ανακύκλωσης – Μεσόγειος SOS – Greenpeace – WWF), κατέθεσαν μια πρόταση διαχείρισης που αρνείται την καύση σαν τελική λύση για τα σκουπίδια, και προτείνει επίσης πρόληψη, διαλογή στην πηγή, κομποστοποίηση και ανακύκλωση.
Παράλληλα όμως, με το πρόσχημα της έλλειψης χώρων για μικρές εγκαταστάσεις αποκεντρωμένης διαχείρισης, οι ΜΚΟ προτείνουν αρκετές κεντρικές εγκαταστάσεις στην Αττική. Ανάμεσα σε αυτές, η «Πράσινη» πρόταση, περιλαμβάνει ακόμη και εγκαταστάσεις στην πολύπαθη Φυλή. Προτείνουν επίσης επέκταση των κεντρικών ΚΔΑΥ (Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών) στα οποία η ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης – Ανακύκλωσης), μια ιδιωτική εταιρία στην οποία συμμετέχει κατά 35% Κεντρική Ένωση Δήμων, «αξιοποιεί» τα ανακυκλώσιμα υλικά προς όφελός της. Είναι προφανές ότι οι ΜΚΟ δεν διεκδικούν το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης απορριμμάτων, ενώ ακόμα και για την κομποστοποίηση την οποία προτείνουν, δέχονται μεγάλες κεντρικές μονάδες.
Αμέσως μετά την δημοσιοποίηση της πρότασης, τα ΜΜΕ άρχισαν να τη διαφημίζουν, τμήμα του κόμματος των «Πρασίνων» άρχισε να τη διακινεί σαν θέση του, ενώ η «αριστερή» ΔΗΜΑΡ την υιοθέτησε με ενθουσιασμό.
… όχι και τόσο «πράσινη»…
Μια πιο προσεκτική ματιά αποκαλύπτει εύκολα τα βασικά προβλήματα της υποτιθέμενης πράσινης πρότασης.
Καταρχήν, η αποδοχή των κεντρικών εγκαταστάσεων διαχείρισης στην ουσία ακυρώνει την όποια προσπάθεια ανάκτησης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι κεντρικές εγκαταστάσεις «αναγκάζουν» τα σκουπίδια να «ταξιδέψουν» σε μεγάλες αποστάσεις, επομένως πρέπει να συμπιεστούν για ευκολότερη και φτηνότερη μεταφορά. Μετά από αυτή τη διαδικασία, τα σκουπίδια μπορούν να πάρουν μόνο δύο δρόμους: είτε να θαφτούν σε κάποια χωματερή, είτε να μετατραπούν σε καύσιμα για την παραγωγή ενέργειας. Με αυτή την έννοια επομένως, η συγκεκριμένη πρόταση, όχι μόνο δεν είναι ιδιαίτερα «πράσινη», όχι μόνο δεν αποτελεί το αντίπαλο δέος στις προτάσεις για καύση, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί οικονομικά κίνητρα για τους εργολάβους των σκουπιδιών.
Επιπλέον, η διαχείριση των ανακυκλώσιμων από ξεχωριστούς φορείς, και κυρίως η συνέχιση της εκμετάλλευσης τους από ιδιώτες, αφαιρεί αξία από τα προς διαχείριση απορρίμματα, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πραγματικό πλούτο για τις ίδιες τις τοπικές κοινωνίες που τα παράγουν.
Είναι προφανές πως ο ανομολόγητος στόχος της «Πράσινης» πρότασης, που ένθερμα υποστηρίχτηκε από πολλούς, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Ν. Χρυσόγελος (για να μην ξεχνάμε και το ρόλο του συγκεκριμένου κόμματος) είναι να δημιουργήσει σύγχυση και να δυσκολέψει τη στοίχιση της κοινωνίας πίσω από την πρόταση της αποκεντρωμένης διαχείρισης, σε μικρές εγκαταστάσεις, με κοινωνικό έλεγχο.
Και για να μη μείνουν αμφιβολίες περί του αντιθέτου, η απλή ανάγνωση της ανακοίνωσης των τεσσάρων ΜΚΟ για τις πρόσφατες αποφάσεις έναρξης των δημοπρατήσεων, είναι αποκαλυπτική, αφού οι οργανώσεις αυτές βρίσκουν πως υπάρχουν «αρκετά θετικά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση» στις αποφάσεις αυτές.
Η στάση της Αριστεράς
Την πρώτη Ιουνίου του 2011, το ΚΚΕ παρουσίασε τη δική του πρόταση για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική. Αφού εξήγησε ότι το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων μπορεί να λυθεί μόνο στο… Σοσιαλισμό, περιέγραψε και τη λύση: ακόμη λιγότεροι και μεγαλύτεροι ΧΥΤΑ σε συνδυασμό με την εξαγωγή των σκουπιδιών εκτός Αττικής για τη διαχείρισή τους.
Δηλαδή να στείλουμε τα σκουπίδια μακριά για να μη φαίνονται, μεγιστοποιώντας την περιβαλλοντική καταστροφή στις περιοχές που θα επιλεγούν από τα κομματικά στελέχη στη μελλοντική «σοσιαλιστική» κοινωνία!
Όσο για τον ΣΥΡΙΖΑ, ενώ υποστηρίζει την αποκέντρωση της διαχείρισης, κι αυτό είναι σημαντικό, κάνει το λάθος να μην απορρίπτει την ξεχωριστή διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών (ΚΔΑΥ) η οποία αποδυναμώνει την οικονομική βάση βιωσιμότητας της όποιας διαχείρισης με δημόσιο χαρακτήρα, που παρόλα αυτά ο ΣΥΡΙΖΑ υποστηρίζει.
Το πιο σημαντικό όμως είναι το εξής: αν και είναι ο μόνος μαζικός χώρος της αριστεράς που έχει υιοθετήσει την πρόταση της αποκεντρωμένης, με δημόσιο χαρακτήρα διαχείρισης, (άρα και ο μόνος που θα μπορούσε να τη μετατρέψει σε πρόταση μάχης για το περιβαλλοντικό κίνημα, σε κτήμα της κοινωνίας συνολικά) σε επίπεδο εκστρατείας ενημέρωσης των τοπικών κοινωνιών παραμένει τραγικά πίσω από τις ανάγκες.
Το συνδικαλιστικό κίνημα των εργαζομένων στους ΟΤΑ
Σήμερα πια, είναι εμφανές ότι τόσο η συγκέντρωση των εγκαταστάσεων διαχείρισης των απορριμμάτων σε φαραωνικής κλίμακας ιδιωτικές μονάδες, όσο και οι «ιδέες» για ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών καθαριότητας, που μέχρι σήμερα ανήκουν στους δήμους, θα έχει τραγικές οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες. Είναι φανερό ότι μεταξύ των υπολοίπων αποτελεσμάτων τους, οι πολιτικές που έχουν μπει σε διαδικασία υλοποίησης, θα αφήσουν χιλιάδες εργαζόμενους χωρίς αντικείμενο εργασίας, μετατρέποντάς τους σε θύματα της διαθεσιμότητας που απαιτεί η Τρόικα.
Ωστόσο, η ηγεσία του συνδικαλιστικού κινήματος των εργαζομένων στους Δήμους, μέχρι στιγμής δείχνει ανίκανη να υπερασπιστεί ουσιαστικά τις θέσεις εργασίας που κινδυνεύουν, τόσο με μαχητικές κινητοποιήσεις, όσο και κάνοντας τη σύνδεση ανάμεσα σε αυτές, και το θέμα της συνολικής διαχείρισης των σκουπιδιών, που για κάποιον ανεξήγητο λόγο θεωρείται «αυστηρά περιβαλλοντικό».
Αντί να εξηγήσει ότι η «ιδιωτική πρωτοβουλία» θα αποκομίσει τεράστια κέρδη από τη διαχείριση, εξαθλιώνοντας ακόμη περισσότερο τους εργαζόμενους και καταστρέφοντας το περιβάλλον, αντί να υιοθετήσει μια ολοκληρωμένη πρόταση από την αποκομιδή μέχρι την τελική αξιοποίηση των σκουπιδιών, με ουσιαστική συμμετοχή των ίδιων των εργαζομένων και της κοινωνίας και να την υπερασπιστεί μαχητικά, περιορίζεται σε γενικολογίες υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα της διαχείρισης.
Και τώρα τι;
Είναι γεγονός πως οι τελευταίες εξελίξεις στη διαχείριση των απορριμμάτων (προς το παρόν τουλάχιστον), συνιστούν μια μεγάλη ήττα για την κοινωνία, με τραγικές συνέπειες στο περιβάλλον, τη δημόσια υγεία, την απασχόληση. Ο πρώτος κύκλος της αντιπαράθεσης έκλεισε με αρνητικό τρόπο για την κοινωνία, ωστόσο το παιχνίδι δεν έχει ακόμη χαθεί οριστικά.
Για να αποτραπεί η καταστροφή που μας ετοιμάζουν, απαιτείται τα περιβαλλοντικά κινήματα που αναπόφευκτα θα ξεσπάσουν με την απόπειρα εφαρμογής του σχεδιασμού για τη διαχείριση των σκουπιδιών να έχουν ουσιαστική αντιπρόταση, πάνω στην οποία θα συσπειρωθεί το σύνολο της κοινωνίας, με πρώτους απαραίτητους συμμάχους τους εργαζόμενους στην καθαριότητα.
Απαιτείται επίσης ο μεταξύ τους συντονισμός, δεδομένου ότι η τερατώδης διαχείριση που προωθείται, αφορά (έστω και με διαφορετικές ταχύτητες) ολόκληρη τη χώρα.
Αυτή η μάχη δε θα είναι εύκολη. Ας ξέρουν ωστόσο οι σημερινοί νικητές αυτού του πρώτου γύρου, ότι δεν ξεχνάμε εκείνο το άρθρο από το παλιό σύνταγμα του Ρήγα:
«όταν η διοίκησις βιάζει, αθετεί και καταφρονεί τα δίκαια του λαού, και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάνει ο λαός επανάστασιν, αποτελεί το πλέον ιερόν από τα χρέη του και το πλέον απαραίτητο από τα δικαιώματά του».
