42.000 στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων υπολογίζεται ότι καταστράφηκαν τον περασμένο Αύγουστο στη νότια Γαλλία στη μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στη χώρα τα τελευταία 80 χρόνια. Περίπου τα δύο τρίτα του συνόλου των καμένων εκτάσεων ήταν καθαρά δασικές. Μέχρι τις 15 Ιούλη στην Πορτογαλία καήκαν σχεδόν 27.000 στρέμματα, έκταση τριπλάσια από αυτή της προηγούμενης χρονιάς. Στην Ισπανία καταστράφηκαν κοντά στο 1.000.000 στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων, σπάζοντας ρεκόρ δεκαετιών. Στην Ελλάδα μέχρι τα τέλη Αυγούστου είχαν καεί 454.000 στρέμματα στην πέμπτη χειρότερη χρονιά των τελευταίων ετών (με το 2007 να παραμένει «αξεπέραστο» με πάνω από 2.700.000 στρέμματα… ακολουθούν το 2023 με 1.747.000 και το 2021 με πάνω από 1.300.000 στρέμματα καμένης γης).
Συνολικά στην Ευρώπη φέτος είχαμε ρεκόρ καταστροφών, με κοντά στα 2.500.000 στρέμματα καμένων αγροτοδασικών εκτάσεων. Εκτός από δάση και καλλιέργειες, σε πολλές περιπτώσεις κάηκαν οικισμοί, ενώ στην Ελλάδα είχαμε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά τη φωτιά να φτάνει στις παρυφές μιας από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία άνθρωποι εγκλωβίστηκαν και κάηκαν στα σπίτια τους, ενώ τουλάχιστον δύο πυροσβέστες σκοτώθηκαν κατά την προσπάθεια κατάσβεσης.
Πέρα από την Ευρώπη, τον περασμένο Γενάρη στις ΗΠΑ εκτός από 37.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων, 29 άνθρωποι σκοτώθηκαν, ενώ εξαφανίστηκαν ολόκληρες γειτονιές στα προάστια του Λος Άντζελες, με τις πυρκαγιές στη γύρω περιοχή να κρατάνε για σχεδόν έναν μήνα. Τα τελευταία χρόνια είχαμε επίσης καταστροφικές δασικές πυρκαγιές στην Αυστραλία και στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που συρρικνώνεται χρόνο με τον χρόνο.
Δασικές πυρκαγιές και κλιματική αλλαγή
Με εξαίρεση τους πολιτικούς τύπου Τραμπ (δηλαδή ακροδεξιούς που κατά κανόνα αρνούνται την ύπαρξη της) οι περισσότερες κυβερνήσεις όλα τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούν την κλιματική αλλαγή σαν δικαιολογία της ανικανότητάς τους να περιορίσουν έγκαιρα και να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, όπου η κυβέρνηση ακολουθεί την πρακτική «εκκενώνουμε και αφήνουμε να καούν τα πάντα», η κλιματική αλλαγή έχει μετατραπεί σε ανίκητη, σχεδόν μεταφυσική δύναμη. Λίγο – πολύ μας λένε ότι όσο δεν υπάρχουν νεκροί, ή οι νεκροί είναι πολύ λίγοι, πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι κάθε χρόνο θα χάνουμε όλο και μεγαλύτερες δασικές εκτάσεις και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι αυτό.
Το ότι η κλιματική αλλαγή κάνει τα δάση πιο ευάλωτα στις δασικές πυρκαγιές, εντείνει τη συχνότητα και τη σφοδρότητά τους, είναι κάτι γνωστό εδώ και δεκαετίες. Σύμφωνα με καταγραφές της NASA στη διάρκεια 21 χρόνων, οι δασικές πυρκαγιές τείνουν να είναι όλο και πιο συχνές και εντονότερες καθώς τα καλοκαίρια γίνονται θερμότερα και ξηρότερα, με τα δάση κωνοφόρων του βόρειου ημισφαιρίου να επηρεάζονται περισσότερο από την κατάσταση. Είναι επίσης γνωστό πως όταν μια δασική πυρκαγιά πάρει μεγάλες διαστάσεις τόσο σε έκταση όσο και σε ένταση, είναι πολύ πιο δύσκολο να περιοριστεί από ότι στα αρχικά της στάδια. Την ίδια ώρα, η καύση απελευθερώνει στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που ήταν αποθηκευμένο στη βλάστηση (κυρίως στα μεγάλα δέντρα) εντείνοντας την επιβάρυνση της ατμόσφαιρας και τον φαύλο κύκλο της καταστροφής.
Αυτή η διαπίστωση δεν είναι κάτι καινούριο. Η σύνδεση κλιματικής αλλαγής και δασικών πυρκαγιών θα μπορούσε και θα έπρεπε να έχει οδηγήσει εδώ και χρόνια (αν όχι δεκαετίες) στην εμφατική προσπάθεια οχύρωσης των δασών του πλανήτη, της δραστικής αναβάθμισης υποδομών και μέτρων πρόληψης και αντιμετώπισης του προβλήματος. Θα έπρεπε να έχει οδηγήσει σε ουσιαστική αύξηση των δημόσιων δαπανών σε ανθρώπινο δυναμικό και μέσα πυρόσβεσης και προστασίας των δασικών οικοσυστημάτων. Θα έπρεπε επίσης να έχουν παρθεί μέτρα για τη δραστική μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων. Όμως, οι κυβερνήσεις που υποκριτικά επικαλούνται τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής δεν κάνουν τίποτα από όλα τα παραπάνω.
Περικοπές παντού…
Αντί γι αυτό βλέπουμε παντού τις δαπάνες για την προστασία των δασών (και του περιβάλλοντος συνολικά) να περιορίζονται. Η περίπτωση της Ελλάδας είναι λίγο πολύ γνωστή. Τα κενά στην Πυροσβεστική Υπηρεσία παραμένουν κοντά στις 4.000, με την κυβέρνηση να προσπαθεί να μπαλώσει την κατάσταση με προσλήψεις εποχικών πυροσβεστών. Ο στόλος των οχημάτων παραμένει γερασμένος και επικίνδυνος, η Δασική Υπηρεσία (αρμόδια για τη συντήρηση των υποδομών δασοπροστασίας και για τη συνολική διαχείριση των δασικών οικοσυστημάτων) είναι πλήρως διαλυμένη.
Η εικόνα είναι παρόμοια όπου κι αν κοιτάξει κανείς. Μεταξύ 2021 και 2022 συνολικά στην Ευρώπη οι πυροσβεστικοί υπάλληλοι μειώθηκαν κατά 2.800. Αν και σε κάποιες χώρες έγιναν μικρές αυξήσεις (πολύ μακριά από τις πραγματικές ανάγκες) υπήρχαν και οι περιπτώσεις των ραγδαίων μειώσεων: 5.400 λιγότεροι πυροσβέστες μέσα σε έναν χρόνο στη Γαλλία, 4.250 στη Ρουμανία, 2.907 στην Πορτογαλία… Στις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ, όπου η κλιματική αλλαγή είναι μύθος και τα δάση αδιάφορη πολυτέλεια, οι κενές οργανικές θέσεις στην Πυροσβεστική Υπηρεσία ανά περιφέρεια, κυμαίνονται από το 11% ως το 39% του συνόλου. Στη μεγάλη πυρκαγιά του Λος Άντζελες τον περασμένο Γενάρη, οι πιο πλούσιοι κάτοικοι της πόλης μίσθωσαν ιδιωτικές υδροφόρες για να προστατέψουν τα σπίτια τους (παρότι η φωτιά βρισκόταν έτσι κι αλλιώς πολύ μακριά από αυτά) την ώρα που στις φτωχότερες περιοχές όχι μόνο σπίτια, αλλά και σχολεία και άλλες δημόσιες υποδομές, καταστρέφονταν.
…εκτός από τις εκπομπές αέριων ρύπων
Κι ενώ «για όλα φταίει η κλιματική αλλαγή» όπως προσπαθούν να μας πείσουν, κάθε συζήτηση γύρω από τα μέτρα για την αντιμετώπισή της ακούγεται πλέον σαν κακόγουστο αστείο. Οι εξορύξεις και η χρήση ορυκτών καυσίμων συνεχίζονται σαν να μην συμβαίνει τίποτα, ενώ τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία μια σειρά χώρες, στο όνομα της αποδέσμευσης από τη ρωσική ενέργεια έχουν επιστρέψει στη μαζική παραγωγή και καύση άνθρακα (κάρβουνου) του πιο επιβαρυντικού καυσίμου ως προς τις εκπομπές αερίων ρύπων.
Οι ετήσιες σύνοδοι για το κλίμα τα τελευταία χρόνια, όχι απλά δεν παίρνουν δεσμευτικές αποφάσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, αλλά αντίθετα αποτελούν τόπο συνάντησης των μεγάλων επιχειρήσεων ενέργειας με τους εκπροσώπους κρατών που ενδιαφέρονται να κλείσουν μαζί τους συμφωνίες εξόρυξης και αγοραπωλησίας ορυκτών καυσίμων.
Ακόμη και η μαζική επέλαση των αιολικών και των φωτοβολταϊκών πάρκων γίνονται σε βάρος των δασών και του κλίματος, με φαραωνικές μονάδες παραγωγής (ή ΒΑΠΕ όπως αποκαλούνται οι βιομηχανικής κλίμακας μονάδες παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας). Οι μονάδες αυτές κατά κανόνα «φυτρώνουν» σε βουνοκορφές, είτε σε καμένες δασικές εκτάσεις που αλλάζουν χαρακτήρα αντί να αναδασωθούν, είτε σε ζωντανά δάση, διασπώντας και διαταράσσοντας τα οικοσυστήματα και κάνοντάς τα πιο ευάλωτα.
Η προστασία των δασικών οικοσυστημάτων απαιτεί από τη μια την αποτελεσματική τους οχύρωση από τις δασικές πυρκαγιές με μαζικές δημόσιες επενδύσεις στη φύλαξη και τη φροντίδα τους, όσο και σε μέσα και προσωπικό δασοπυρόσβεσης. Από την άλλη, την άμεση λήψη μέτρων για τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη έστω και τώρα, παρά το γεγονός ότι κάποιοι κλιματικοί επιστήμονες θεωρούν πως η μάχη για τη συγκράτηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στους 2 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με το επίπεδο στο οποίο βρισκόταν πριν τη βιομηχανική επανάσταση έχει ήδη χαθεί.
Φυσικά καμιά καπιταλιστική κυβέρνηση και καμία βιομηχανία δεν θα βάλει στην άκρη τα συμφέροντα της για να προστατέψει τα δάση και το κλίμα. Θα συνεχίσουν να καταστρέφουν και όταν οι επιπτώσεις γίνονται υπερβολικά έντονες και εμφανείς θα χρησιμοποιούν το ένα έγκλημα σαν δικαιολογία για το άλλο. Το μόνο που έχει να προσφέρει αυτό το σύστημα στον πλανήτη και τους κατοίκους του είναι καταστροφή και ψέματα. Και η μόνη μας ελπίδα να βάλουμε στη θέση του μια κοινωνία ισότητας, σεβασμού στη ζωή και στη φύση, όπου τις αποφάσεις θα τις παίρνουν αυτοί που παράγουν τον πλούτο και η παραγωγή κοινωνικά χρήσιμων αγαθών θα γίνεται με τις λιγότερες δυνατές επιπτώσεις στο περιβάλλον, καθώς θα ανήκει σε όλους/ες.
