Το Σάββατο 9/11 πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία η εκδήλωση «ARTists AGAINST FASCISM» στον χώρο του Rosa Parks. Την παρακολούθησαν γύρω στα 75 άτομα, ενώ κατά τη διάρκεια της έγιναν ενδιαφέρουσες εισηγήσεις και τοποθετήσεις που περιλάμβαναν από ιστορικά στοιχεία σχετικά με την τέχνη στο αντιφασιστικό κίνημα και τα κινήματα γενικότερα, μέχρι διάφορες οπτικές για το πως μπορεί η τέχνη να αποτελέσει όπλο των αντιφασιστικών αγώνων και να αγγίξει και να ευαισθητοποιήσει περισσότερο κόσμο.
Στην εκδήλωση μίλησαν οι:
- Eliana One Woman Band
- Expe
- Pan Pan
- Γιώργος Λυγουριώτης (Echo Tides)
Η τέχνη στα κινήματα και ως έκφραση της καταπίεσης
Πρώτη ομιλήτρια ήταν η Eliana και η πρώτη της διαπίστωση πως όταν έχουμε κινήματα και αγώνες αυτά πάντα επηρεάζουν την τέχνη, δεδομένου ότι βασικό της στοιχείο είναι η αλληλεπίδραση του καλλιτέχνη με τον κόσμο και την κοινωνία.
Η ίδια αναφέρεται στην μπλουζ, μια μουσική που γεννήθηκε από μαύρους σκλάβους στις ΗΠΑ κι αυτή η μουσική ήταν το μέσο για να εκφράσουν τον πόνο και την καταπίεση που βίωναν στη ζωή τους.
Η μπλουζ μπορεί να μην ήταν μια κινηματική μουσική, αλλά ήταν εν γένει αντιρατσιστική μιας και ήταν η μουσική των μαύρων καταπιεσμένων… Στην πορεία όμως διάφοροι καλλιτέχνες (Pete Seeger, Woody Guthrie κοκ) όχι απλά εξέφραζαν αντιρατσιστικές ιδέες, αλλά ήταν και ενεργοί αγωνιστές, συμμετείχαν σε σωματεία και πάλευαν ενεργά ενάντια στο σύστημα της καταπίεσης.
Με το αντιπολεμικό κίνημα, σαν συνέχεια του μπλουζ δημιουργήθηκαν ροκ μπάντες που έπαιρναν θέση ενάντια στον πόλεμο, δείχνοντας για άλλη μια φορά πως όταν μεγάλα γεγονότα επηρεάζουν την κοινωνία, επηρεάζονται και οι καλλιτέχνες.
Για το σήμερα, η Eliana τόνισε την ανάγκη της ύπαρξης στρατευμένης τέχνης και καλλιτεχνών, όχι με έναν ξύλινο τρόπο, ή γράφοντας μανιφέστα αντί για τραγούδια, αλλά μέσω της στάσης των ίδιων των καλλιτεχνών. Μέσα από τη συμμετοχή σε δίκτυα στους καλλιτεχνικούς χώρους, πρωτοβουλίες με κοινωνική και πολιτική δράση όπως για παράδειγμα ο Σύλλογος Πολιτισμού «Παύλος Killah P Φύσσας».
Η τέχνη είναι ένα όπλο για τον αγώνα των εργαζομένων ενάντια στην καταπίεση που δέχονται από το σύστημα, μπορεί να μην είναι το μοναδικό ή το βασικότερο όπλο, αλλά είναι σημαντικό και σίγουρα πρέπει να το χρησιμοποιούμε.
Λίγα λόγια για το fem(inist) rap στην Ελλάδα και την ευθύνη των καλλιτεχνών απέναντι στα κινήματα
Επόμενη ομιλήτρια ήταν η Expe, η οποία αναφέρθηκε στο fem rap το οποίο στην Ελλάδα είναι φρέσκο (3-4 χρόνια) σε αντίθεση με την hip hop που υπάρχει κοντά στα 30 χρόνια. Κατά τη δεκαετία του 1990 στις ΗΠΑ πρωτοεμφανίζονται οι γυναίκες στη rap σκηνή στην Αμερική. Οι αναφορές τους ήταν το κοινό βίωμα των γυναικών στην καταπίεση, οι διακρίσεις, η βία, κοκ.
Πολύ σύντομα όμως αυτό το νεόφερτο κομμάτι του hip hop γίνεται μέρος της μουσικής βιομηχανίας, η οποία παρουσιάζει τη γυναίκα πάλι με πολύ συγκεκριμένο τρόπο (από τη μια μεριά, μια αρρενωπή – μάτσο γυναίκα, η οποία μπορεί να ανταγωνιστεί τους άντρες κι από την άλλη μια υπερ- σεξουαλικοποιημένη μορφή).
Από το 2017 και μετά όμως, εμφανίζεται πιο έντονα το φεμινιστικό κίνημα μέσα στη ραπ, με κοινότητες, πρωτοβουλίες και συσπειρώσεις σε διάφορες χώρες, με έχουν κοινωνική και πολιτική απεύθυνση. Παράλληλα, αρχίζουν να σπάνε και τα στερεότυπα για το πως πρέπει να είναι μια γυναίκα rapper.
Οι καλλιτέχνες με επιρροή έχουν ευθύνη απέναντι στην κοινωνία, και παρότι είναι σημαντικό να μιλάνε για σημαντικά κοινωνικά ζητήματα, αυτό πλέον δεν αρκεί. Είναι απαραίτητη η συσπείρωση καλλιτεχνών, ο σχηματισμός καλλιτεχνικών κολεκτίβων που να παρακινούν και να κινητοποιούν τον κόσμο.
Hip hop, comics και τη στρατευμένη τέχνη
Ο Pan Pan μετέφερε την εμπειρία του αφενός από τον χώρο των comics (ως comic artist) αλλά και ως μουσικός. Αρχικά αναφέρθηκε στην hip hop σκηνή της δεκαετίας του 1990, μια σκηνή με πολλές παθογένειες (συγκρούσεις, σεξισμό, ομοφοβία κλπ.) με μηνύματα που μπορεί να ήταν ενίοτε μπερδεμένα, αλλά τις περισσότερες φορές με καλλιτέχνες που είχαν καλές προθέσεις και έσπρωχναν το κοινό τους πιο κοντά σε κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα.
Τα comics όπως εξήγησε, είναι ένας χώρος που αλλάζει σε σχέση με προηγούμενα χρόνια. Ενώ το ‘90 αποτελούταν κατά βάση από άντρες, σήμερα πλειοψηφούν γυναίκες, queer και ΛΟΑΤ άτομα, που μέσα από τη δουλειά τους θίγουνε ζητήματα φύλου και πολιτικά ζητήματα.
Αυτό που λέμε στρατευμένη τέχνη δεν μπορεί και δεν χρειάζεται να είναι ένα πολιτικό μανιφέστο, αλλά πρέπει να μπορεί να αγγίζει και να ψυχαγωγεί το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Επιπλέον, η ευαισθητοποίηση και η παρότρυνση σε δράση μπορεί να προκύψει από μεγάλη ποικιλία ενεργειών ενός καλλιτέχνη, χωρίς να είναι πάντα μέσα από ένα τραγούδι ή ένα έργο του.
Να διαλέξουμε πλευρά.. ενάντια στην Ακροδεξιά
Τελευταίος ομιλητής ήταν ο Γιώργος Λυγουριώτης (Echo Tides) ο οποίος τόνισε ξανά τη σχέση ενός κομματιού των καλλιτεχνών με τα κινήματα και στο σήμερα, με στίχους τραγουδιών να γίνονται συνθήματα στα κινήματα, σλόγκαν για εκστρατείες, κοκ.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της επόμενης, τα μεγάλα κινήματα παγκόσμια επηρέασαν τους καλλιτέχνες της περιόδου με διάφορες μπάντες και καλλιτέχνες να κάνουν συναυλίες που έπαιρναν μορφή πολιτικής παρέμβασης (π.χ. οι Rage Against The Machine και η άμεση σύνδεση τους με τα κινήματα στην Αμερική, ο Μανού Τσάο και το αντιπολεμικό κίνημα, κοκ). Στην Ελλάδα ήταν η εποχή των Active Member (που παρά τα διάφορα προβλήματα τους έπαιξαν ρόλο στα κινήματα και ιδιαίτερα στο αντιπολεμικό).
Στην εποχή που ζούμε σήμερα δεν γίνεται οι καλλιτέχνες -και όχι μόνο- να μένουν αμέτοχοι από τα μεγάλα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα, καθώς η κοινωνία δέχεται μια σειρά από επιθέσεις στις ελευθερίες και τα δικαιώματα της. Παράλληλα βλέπουμε τη σημαντική άνοδο της ακροδεξιάς, αύξηση των ρατσιστικών επιθέσεων και γενικότερα τον κίνδυνο επανεμφάνισης φασιστικών ομάδων στους δρόμους.
Έτσι, η κοινότητα των καλλιτεχνών πρέπει να πάρει θέση σήμερα ενάντια στην ακροδεξιά και οι καλλιτέχνες να γίνουν ξανά οι φωνές στα κινήματα, όχι με έναν μηχανικό και καταναγκαστικό τρόπο, αλλά με βάση τις ανάγκες του σήμερα και με τον τρόπο που ίδιοι επιθυμούν.
Γι’ αυτό το σκοπό χρειάζεται να βρεθούν τρόποι παρέμβασης και σύνδεσης με τα κινήματα. Πρέπει να συγκροτηθεί ένα δίκτυο καλλιτεχνών, που θα διαπερνά όλη τη μουσική σκηνή, μέσω του οποίου θα υπάρχει μια κοινή δράση και κοινή στόχευση απέναντι στον κοινό εχθρό, την ακροδεξιά.
Μια πολύ ζωντανή συζήτηση
Η κουβέντα που ακολούθησε ήταν πολύ ενδιαφέρουσα, με περίπου δέκα ακόμη συμμετέχοντες/ουσες να μοιράζονται σημαντικά ιστορικά παραδείγματα παρέμβασης της τέχνης στα κινήματα, αλλά και απόψεις για το πως μπορεί να εκφραστεί η ίδια διάθεση στις μέρες μας.
Αναφέρθηκαν παραδείγματα από το swing και το lindy hop, το κίνημα bauhaus και τον συνδικαλισμό των μουσικών ως εργαζομένων, την πολυεθνική διάσταση της τέχνης, τον Λεξ και το τι σημαίνει στρατευμένη τέχνη.
Η εκδήλωση τελείωσε σε ένα πολύ καλό κλίμα και με την υπόσχεση ότι θα υπάρξει συνέχεια, ιδιαίτερα σε σχέση με την εκστρατεία και το 3ήμερο δράσεων του Αντιφασιστικού Συντονισμού Αθήνας-Πειραιά τον Μάρτη του 2025.
