Ο διεθνής τύπος τις αποκαλεί «κινητοποιήσεις της gen-Z» (της γενιάς των ανθρώπων που γεννήθηκαν ανάμεσα στο 1997 και το 2012, της νεολαίας των χαμηλών μισθών, των περιορισμένων ευκαιριών και της διαλυμένης εκπαίδευσης). Σε μια σειρά περιοχές του πλανήτη, η οργή αυτής της γενιάς αρχίζει να αποκτά έκφραση μέσα από μαζικά κινήματα που συμπαρασέρνουν κομμάτια των υπόλοιπων φτωχών και καταπιεσμένων κοινωνικών στρωμάτων, ενάντια σε διεφθαρμένες κυβερνήσεις και την προκλητική επίδειξη πλούτου των εκμεταλλευτών.
Τα κινήματα αυτά έχουν πράγματι κάποια κοινά γνωρίσματα. Από τη μια μεριά χαρακτηρίζονται από την πολύ μαζική συμμετοχή της νεολαίας που νιώθει ότι ασφυκτικά όχι μόνο οικονομικά, αλλά και ως προς τη δυνατότητά της να εκφράζεται. Από την άλλη, πρόκειται για κινήματα χωρίς συγκροτημένο σχέδιο και στόχο, χωρίς δομές οργάνωσης και χωρίς μια γενικότερη κατεύθυνση που να τα χαρακτηρίζει.
Η αδυναμία αυτή, άλλοτε οδηγεί σε αποσπασματικές ή προσωρινές νίκες (που εκτονώνουν την ένταση) ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα οδηγεί στα χέρια καιροσκόπων ή κομματιών της άρχουσας τάξης που θέλουν ή αναγκάζονται να δεχτούν μια αλλαγή προσώπων.
Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, μόνο τα ίδια τα κινήματα μπορούν να διασφαλίσουν τις όποιες νίκες, καθώς δεν υπάρχει καμία εγγύηση, ούτε ότι οι υποσχέσεις θα τηρηθούν, ούτε ότι οι νέες ηγεσίες που προκύπτουν δεν θα αποδειχτούν εξίσου διεφθαρμένες και αυταρχικές με τις προηγούμενες. Σε ολόκληρο τον κόσμο, η απουσία ή η κακή κατάσταση των οργανώσεων και των κομμάτων της Αριστεράς, αλλά και των εργατικών / συνδικαλιστικών οργανώσεων, θέτει συγκεκριμένους περιορισμούς σε αυτά που μπορούν να πετύχουν τα κινήματα της νεολαίας και των εργαζομένων, παρά την οργή και την εκρηκτικότητα που τα χαρακτηρίζει.
Μαδαγασκάρη: ένα κίνημα που απήχθη από τον στρατό
Στα μέσα του Οκτώβρη, ο πρόεδρος της Μαδαγασκάρης Α. Ρατζολίνα εγκατέλειψε τη χώρα μετά από εβδομάδες μαζικών διαδηλώσεων ενάντια στη φτώχεια και τη διαφθορά, με πρωταγωνιστή τη νεολαία. Νέος πρόεδρος αυτοανακηρύχθηκε ο συνταγματάρχης Μ. Ραντριανιρίνα, καθώς ο στρατός υποστήριξε από νωρίς τις κινητοποιήσεις, αξιοποιώντας τες για να πάρει πραξικοπηματικά την εξουσία.
Η βασική αφορμή που έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους ήταν οι συνεχείς διακοπές στην υδροδότηση και την ηλεκτροδότηση τις εβδομάδες που προηγήθηκαν, αλλά η κρίση στη χώρα είναι πολύ βαθύτερη και μακροχρόνια. Η Μαδαγασκάρη βρίσκεται στις δέκα φτωχότερες χώρες του κόσμου με βάση το ποσοστό του ΑΕΠ που αναλογεί σε κάθε κάτοικο (εννέα εκ των οποίων ανήκουν στην Αφρική και μία στην Ασία). Παράλληλα η χώρα είναι βουτηγμένη στη διαφθορά της και των πολιτικών εκπροσώπων της, η καταστολή και η αστυνομική αυθαιρεσία οργιάζει, ενώ η ανισότητα είναι ορατή παντού. Στην πρωτεύουσα Ανταναναρίβο, πολυτελή οχήματα περνάνε δίπλα από τις παραγκουπόλεις, ενώ στις περιοχές εκτός πρωτεύουσας οι υποδομές υδροδότησης και ηλεκτροδότησης είναι ακόμη πιο υποβαθμισμένες.
Η ανατροπή του Ρατζολίνα προκάλεσε πανηγυρισμούς και γέμισε ανακούφιση μια μεγάλη μερίδα του κόσμου που συμμετείχε στις κινητοποιήσεις. Επιπλέον, το γεγονός ότι μονάδες του στρατού ήταν στους δρόμους μαζί με τη νεολαία και συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, φαίνεται πως έχει κάνει τον νέο πρόεδρο συμπαθή και αποδεκτό από σημαντικά στρώματα της κοινωνίας. Ωστόσο, ο στρατός δεν έχει λιγότερους δεσμούς και κοινά συμφέροντα με τη διεφθαρμένη ελίτ της χώρας, σε σχέση με τους πολιτικούς εκπροσώπους της. Ακόμη κι αν η νέα ηγεσία προχωρήσει σε κάποια μέτρα βελτίωσης των υποδομών και ανακούφισης των πιο φτωχών κατοίκων της χώρας, τα μέτρα αυτά θα είναι προσωρινά και τα προβλήματα θα επανέρχονται.
Μαρόκο: μια σημαντική νίκη που πρέπει να διασφαλίσει το κίνημα
Στις 19 Οκτώβρη η μαροκινή κυβέρνηση υποσχέθηκε ότι μέσα στην επόμενη χρονιά θα δημιουργήσει 27.000 νέες θέσεις εργασίας στους τομείς της δημόσιας υγείας και παιδείας και θα αυξήσει τις δαπάνες κατά 13 εκατομμύρια δολάρια. Η ενίσχυση των σχολείων και των νοσοκομείων που βρίσκονται στο όριο της διάλυσης, ήταν ένα από τα κεντρικά αιτήματα των μεγάλων διαδηλώσεων που ξεκίνησαν στα τέλη Σεπτέμβρη και μέχρι τις αρχές του Οκτώβρη μετρούσαν ήδη τρεις νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες και συλληφθέντες, όπως και καμένες τράπεζες και αυτοκίνητα σε αρκετές πόλεις της χώρας.
Ανάμεσα σε άλλα, η νεολαία είναι εξοργισμένη με το γεγονός ότι η μαροκινή κυβέρνηση ξοδεύει δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή σταδίων για τη διεξαγωγή του παγκόσμιου κυπέλου ποδοσφαίρου το 2030, την ώρα που η υγεία και η παιδεία καταρρέουν. Το ότι η κυβέρνηση και ο βασιλιάς της χώρας αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν κάτω από την πίεση του κινήματος είναι φυσικά σημαντικό, αφού δείχνει στον κόσμο που κατέβηκε στον δρόμο την πραγματική του δύναμη. Ωστόσο, η υλοποίηση των υποσχέσεων θα κριθεί από τη συνέχιση της πίεσης από την πλευρά του κινήματος, όπως ήδη υποστηρίζουν πολλοί διαδηλωτές, που παραμένουν στους δρόμους και δεν εμπιστεύονται την κυβέρνηση.
Ινδονησία: εμπαιγμός και καταστολή από την κυβέρνηση
Οι κινητοποιήσεις που συγκλόνισαν την Ινδονησία στα τέλη του περασμένου Αυγούστου συγκρίνονται από πολλούς με εκείνες που οδήγησαν στην πτώση του δικτάτορα Σουχάρτο το 1998. Χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους μετά την προκλητική απόφαση της κυβέρνησης του Π. Σουμπιάντο να αυξήσει τα στεγαστικά επιδόματα των βουλευτών, φτάνοντάς τα στο δεκαπλάσιο του βασικού μισθού. Η οργή των φτωχών στρωμάτων της χώρας οδήγησε σε μεγάλες κινητοποιήσεις με νεκρούς και τραυματίες, οι οποίες κατάφεραν να βάλουν προσωρινά φρένο στην εφαρμογή του μέτρου.
Ωστόσο η νίκη αυτή δεν κράτησε πολύ. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στα μέσα του Οκτώβρη, η κυβέρνηση επανήλθε δίνοντας στους βουλευτές νέες αυξήσεις, αυτή τη φορά στο επίδομα άδειας (το οποίο προορίζεται για να καλύπτει τις μετακινήσεις τους όταν δεν λειτουργεί η βουλή, τις επισκέψεις στις εκλογικές τους περιφέρειές, κλπ). Η νέα αύξηση θα οδηγήσει το συγκεκριμένο επίδομα στα 702 εκατομμύρια ρουπίες ή 42.400 δολάρια το χρόνο (από 400 εκατομμύρια μέχρι προηγουμένως). Στο μεταξύ, η ινδονησιακή αστυνομία συνέχισε την εκστρατεία τρομοκρατίας και μετά το τέλος των μαζικών κινητοποιήσεων του Αυγούστου. Μέχρι και τα τέλη του Σεπτέμβρη είχε προχωρήσει σε εκατοντάδες συλλήψεις ακτιβιστών, ανάμεσα στους οποίους και μαθητές/τριες λυκείου.
Νεπάλ: οργή ενάντια στα «nepo kids»
Στις αρχές Σεπτέμβρη ο πρωθυπουργός του Νεπάλ Σάρμα Όλι αναγκάστηκε να παραιτηθεί υπό το βάρος ενός μεγάλου, οργισμένου νεολαιίστικου κινήματος, το οποίο ξέσπασε με αφορμή τον περιορισμό στην πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προσπάθησε να επιβάλει η κυβέρνηση και έφτασε να συγκρούεται με την αστυνομία και να πυρπολεί κυβερνητικά κτίρια και σπίτια πολιτικών. Δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και εκατοντάδες τραυματίστηκαν, με την αστυνομία να χρησιμοποιεί πραγματικά πυρά, αύρες και δακρυγόνα εναντίον των διαδηλωτών.
Ανεξαρτήτως της αφορμής, η αιτία βρίσκεται -όπως συνήθως- στη συσσωρευμένη οργή της κοινωνίας και ιδιαίτερα της νεολαίας. Η ανεργία στους νέους μεταξύ 15-24 ετών πλησιάζει το 21%, ενώ και εδώ η διαφθορά οργιάζει. Ένα επιπλέον στοιχείο που εξοργίζει τους εργαζόμενους, τους άνεργους νέους και τα φτωχά στρώματα της χώρας, είναι η επίδειξη πλούτου από τη μεριά αυτών που αποκαλούν «nepo kids», δηλαδή «παιδιά του νεποτισμού», τους νεαρούς απόγονους εκπροσώπων του πολιτικού και οικονομικού συστήματος που ζουν μια προκλητικά πολυτελή ζωή.
Μετά την παραίτηση του Σάρμα Όλι, την θέση του κατέλαβε (για έξι μήνες) η πρώην υψηλόβαθμη δικαστικός Σουσίλα Κάρκι, που φάνηκε να είναι η επικρατέστερη επιλογή ανάμεσα στον κόσμο που συμμετείχε στο κίνημα. Η Κάρκι, που είναι γνωστή για την εκστρατεία της ενάντια στη διαφθορά, επικράτησε σε ηλεκτρονική ψηφοφορία που διοργανώθηκε προκειμένου να αναδειχθεί προσωρινή ηγεσία για τη χώρα.
