Σε κάτι παραπάνω από δύο μήνες ξεκινάει η νέα αντιπυρική περίοδος, για την οποία δεν προμηνύεται τίποτα θετικό, αφού τα τεράστια κενά στις υπηρεσίες πρόληψης και αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών παραμένουν, τόσο σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού, όσο και σε εξοπλισμό, οχήματα, κλπ. Στο μεταξύ τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί ανυπολόγιστες καταστροφές με εκατομμύρια καμένα στρέμματα, για τις οποίες η κυβέρνηση κατηγορεί «τα ξένα συμφέροντα που προσπαθούν να καταστρέψουν την όμορφη χώρα μας», τους πρόσφυγες, την κλιματική αλλαγή (λες και η κλιματική αλλαγή είναι κάτι που δεν γνωρίζαμε ή έπεσε από τον ουρανό), γενικά οτιδήποτε άλλο εκτός από την εγκληματική εγκατάλειψη της Πυροσβεστικής και της Δασικής Υπηρεσίας.
Μετά από κάθε μεγάλη καταστροφή, ακολουθούν ανάμεσα σε άλλα διαβεβαιώσεις για αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων και φιλόδοξα προγράμματα αναδασώσεων. Στην πράξη, οι μόνες εκτάσεις που αναδασώνονται πραγματικά (με λίγες εξαιρέσεις) είναι αυτές που τα καταφέρνουν μόνες τους, αυτές δηλαδή στις οποίες δεν γίνεται καμία επέμβαση που να εμποδίζει τη φυσική τους αναγέννηση.
Στη Βόρεια Εύβοια δουλεύει μόνο η φύση
Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα της ΕΦΣΥΝ, 180.000 δενδρύλλια (ελάτης και μαύρης πεύκης) τα οποία αρχικά σχεδιαζόταν να μεταφυτευτούν αυτό το διάστημα σε έκταση περίπου 9.000 στρεμμάτων στη Βόρεια Εύβοια, βρίσκονται ακόμη σε φυτώριο στη Ροδόπη μέχρι να βρεθεί ο ανάδοχος που θα πραγματοποιήσει την αναδάσωση. Έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος, αφού πλέον το επόμενο χρονικό διάστημα που μπορεί να πραγματοποιηθεί η αναδάσωση είναι το ερχόμενο φθινόπωρο, όταν δηλαδή τα δενδρύλλια θα έχουν μεγαλώσει σε ηλικία, με αποτέλεσμα να μειώνονται τα ποσοστά επιτυχίας της.
Αναφέρεται επίσης ότι το τοπικό Δασαρχείο εκφράζει ανησυχίες, τόσο για την καθυστέρηση της αναδάσωσης, όσο και για το γεγονός ότι δεν υπάρχει ουσιαστική δυνατότητα προετοιμασίας της, εξαιτίας των σοβαρών ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό που αντιμετωπίζει (αυτή τη στιγμή το προσωπικό του Δασαρχείου αποτελείται από δύο μόνιμους εργαζόμενους και οκτώ εποχικούς – με σύμβαση μέχρι και τον Μάη). Το μόνο θετικό νέο από την περιοχή φαίνεται να είναι ότι η φυσική αναδάσωση εξελίσσεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς, με εκατομμύρια νέα δέντρα που αναπτύσσονται γρήγορα.
Σε προηγούμενο δημοσίευμα της εφημερίδας (λίγους μήνες πριν) περιγράφεται το σχέδιο της αναδάσωσης των καμένων εκτάσεων της Βόρειας Εύβοιας με βάση τα όσα προβλέπονται στην «Οριστική Μελέτη Αναδάσωσης». Η Μελέτη αναφέρει ότι οι καμένες δασικές εκτάσεις της περιοχής πλησιάζουν τα 340.000 στρέμματα (αν προσθέσουμε και τις υπόλοιπες εκτάσεις, πχ αγροτικές, ο αριθμός των καμένων στρεμμάτων φτάνει τις 520.000). Από τα 340.000 στρέμματα, τουλάχιστον 153.000 χρειάζονται ανθρώπινη παρέμβαση για να αναγεννηθεί το δάσος (είτε γιατί έχουν καεί ξανά στο κοντινό παρελθόν, είτε γιατί αποτελούνταν από είδη βλάστησης που δεν μπορούν να αναγεννηθούν φυσικά). Από αυτά, το πρόγραμμα της αναδάσωσης (αυτό που καθυστερεί γιατί δεν βρέθηκε ανάδοχος) αφορά μόλις 9.000 στρέμματα, επειδή… τόσα φτάνει να καλύψει ο προϋπολογισμός του έργου που περιλαμβάνεται στο σχέδιο ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας.
Αναδασώσεις «υπόδειγμα»
Σε μια άλλη χιλιοκαμμένη περιοχή, στον Άγιο Στέφανο Αττικής, η εφημερίδα «Το Βήμα» παρουσιάζει μια ειδυλλιακή εικόνα. Το πρόγραμμα «Το δάσος μας», το οποίο στηρίζεται από επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, έχει μπει σε εφαρμογή με την αναδάσωση 500 στρεμμάτων εκτάσεων που έχουν καεί στο πρόσφατο παρελθόν. Συνολικά 35.000 δενδρύλλια διαφόρων ειδών δέντρων και θάμνων (από βελανιδιές και πεύκα μέχρι πικροδάφνες) θα φυτευτούν στην περιοχή, με τη συνεργασία του Δασαρχείου Πεντέλης. Κλείνοντας την παρουσίαση του θέματος, το δημοσίευμα παρουσιάζει τις εταιρείες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα και καλεί όποια άλλη επιχείρηση θέλει να «υιοθετήσει» κομμάτι των καμένων εκτάσεων χρηματοδοτώντας την αναδάσωση του.
Το αν πράγματι θα πετύχει το σχέδιο της αναδάσωσης στον Άγιο Στέφανο είναι αμφίβολο. Στις περισσότερες περιπτώσεις των πολυδιαφημισμένων αναδασώσεων που αναλαμβάνει πανηγυρικά ο ιδιωτικός τομέας, ελάχιστα δενδρύλλια καταφέρνουν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν, αφού κατά κανόνα μετά τη φιέστα και την προβολή τους από τα μέσα ενημέρωσης, οι αναδασωμένες εκτάσεις εγκαταλείπονται, ενώ προκειμένου να έχουν καλύτερα ποσοστά επιβίωσης, τα δενδρύλλια χρειάζονται στην πρώτη φάση τακτικό πότισμα. Σε κάθε περίπτωση όμως, το κεντρικό ερώτημα είναι γιατί μια έκταση που χρειάζεται αναδάσωση πρέπει να εξαρτάται από το αν θα βρεθεί κάποια επιχείρηση να την «υιοθετήσει». Γιατί δεν μπορούν οι κρατικοί φορείς που έχουν την αρμοδιότητα να προστατεύουν τα δάση, να αναλάβουν την αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων (είτε αυτό σημαίνει τεχνητή αναδάσωση, είτε προστασία της φυσικής);
Η αναδάσωση δεν είναι φιέστα για τα κανάλια
Η απάντηση είναι η προφανής. Καμία από τις κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών δεν είχε ποτέ την παραμικρή διάθεση να ξοδέψει τα απαιτούμενα ποσά για την προστασία του περιβάλλοντος, όσο και αν παρουσιάζεται υπέρμαχος του. Ξεκινώντας από τη στελέχωση των δασαρχείων και τα έργα προστασίας των δασών από τις πυρκαγιές (παρατηρητήρια, δασικούς δρόμους, δεξαμενές, καθαρισμούς από τη νεκρή βιομάζα, κλπ) και φτάνοντας μέχρι την αντιμετώπισή τους (επαρκές πυροσβεστικό προσωπικό, οχήματα, εξοπλισμό, κλπ) αλλά και την αποκατάσταση των δασών αφού έχουν καταστραφεί, η υποχρηματοδότηση έχει οδηγήσει σε ανυπολόγιστες οικολογικές καταστροφές.
Έτσι μετά τις καταστροφές, έρχεται η ώρα να διαφημιστεί ο σωτήριος ιδιωτικός τομέας που θα παρουσιαστεί για ακόμη μια φορά σαν λύση στο πρόβλημα. Στις περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις οι ιδιώτες κάνουν τη χορηγία τους, τα «περιβαλλοντικά ευαίσθητα» μέσα ενημέρωσης (βλέπε ΣΚΑΙ) αναλαμβάνουν την επικοινωνιακή προώθηση, ενώ συχνά εκατοντάδες άνθρωποι ανταποκρίνονται με καλές προθέσεις στο κάλεσμα να συμμετέχουν στις δράσεις της αναδάσωσης.
Στην καλύτερη περίπτωση τα αποτελέσματα αυτών των αναδασώσεων είναι πενιχρά. Στη χειρότερη είναι καταστροφικά, αφού δεν έχουν λείψει οι περιπτώσεις στις οποίες επιλέγονται για αναδάσωση εκτάσεις που έχουν τη δυνατότητα να αναγεννηθούν με φυσικό τρόπο, με την προϋπόθεση ότι θα προστατευτούν. Όταν στις εκτάσεις αυτές «εισβάλλουν» εκατοντάδες άνθρωποι, που δεν έχουν εκπαιδευτεί να παρατηρούν και να αποφεύγουν τα πολύ μικρά νέα δέντρα που μόλις έχουν φυτρώσει, θα πατήσουν πάνω τους καταστρέφοντάς τα μαζικά και θα τα αντικαταστήσουν με δενδρύλλια που είναι πολύ δυσκολότερο να επιβιώσουν μόνα τους εξαιτίας του μεταφυτευτικού σοκ και έχουν ανάγκη από τακτικό πότισμα.
Οι αναδασώσεις είναι απαραίτητες μόνο στις περιπτώσεις στις οποίες οι καμένες εκτάσεις δεν μπορούν να αναγεννηθούν χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτό κατά κύριο λόγο σημαίνει εκτάσεις με βλάστηση που δεν έχει τη δυνατότητα να αναγεννηθεί μετά τη φωτιά, ή σε εκτάσεις που καίγονται ξανά σε σύντομο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα τα δέντρα να μην έχουν προλάβει να δημιουργήσουν τους επόμενους σπόρους. Σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις, οποιαδήποτε παρέμβαση θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη καταστροφή. Ακόμη όμως και στις περιπτώσεις των εκτάσεων όπου απαιτείται η φύτευση δενδρυλλίων ή σπόρων (που πρέπει επίσης να συνοδεύεται από προστασία και πότισμα για κάποιο διάστημα) η λογική «μακάρι να βρεθεί κάποια εταιρεία να την υιοθετήσει» στην ουσία αφήνει το δάσος στην τύχη του.
Τα δάση χρειάζονται ένα συνολικό σχέδιο προστασίας από τις δασικές πυρκαγιές και αποκατάστασης όταν καταστρέφονται. Το σχέδιο αυτό θα έπρεπε να περιλαμβάνει πρώτα απ’ όλα δραστική αύξηση της χρηματοδότησης της διαλυμένης Δασικής Υπηρεσίας, της Πυροσβεστικής, των Δήμων και των Περιφερειών στον τομέα της δασοπροστασίας και των έργων συντήρησης των αστικών και περιαστικών δασών και βέβαια προστασία των δασών από κάθε είδους επιχειρηματικά συμφέροντα, αντί για την ενθάρρυνσή τους που είναι ο κανόνας σήμερα. Θα έπρεπε να περιλαμβάνει επίσης τη μελέτη για τον καταλληλότερο τρόπο αποκατάστασης κάθε δάσους αμέσως μετά την καταστροφή του και την επίσης άμεση χρηματοδότηση και υλοποίηση της από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς (Δασαρχεία, Περιφέρειες, κλπ).
Μετά από τις δραματικές απώλειες των τελευταίων χρόνων, είναι άμεση ανάγκη να διεκδικήσουμε πραγματική προστασία των δασών και αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων, με οργάνωση και χρηματοδότηση από το δημόσιο και όχι ευκαιριακές αναδασώσεις ανάλογα με τη διάθεση του κάθε χορηγού. Οι τελευταίες μεγάλες καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες, κλπ) έδειξαν τις τεράστιες επιπτώσεις που υπάρχουν όταν κυβερνήσεις και εταιρείες αφήνονται να εκμεταλλεύονται το περιβάλλον για το κέρδος.
