Η απεργία των εργαζομένων στα Starbucks στις ΗΠΑ έχει εξελιχθεί σε ένα από τα σημαντικότερα εργατικά γεγονότα της χρονιάς. Δεν πρόκειται για μια διαμάχη ανάμεσα σε ένα συνδικάτο και μια πολυεθνική, αλλά για μια ευρύτερη σύγκρουση που συμπυκνώνει βασικά ζητήματα της σύγχρονης εργασιακής πραγματικότητας όπως είναι η υποστελέχωση, τα ασταθή ωράρια, η εργοδοτική αυθαιρεσία, οι χαμηλοί μισθοί και η προσπάθεια παρεμπόδισης της συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Το γεγονός ότι η απεργία συνεχίζεται για πάνω από ένα μήνα, επεκτείνεται σε δεκάδες πόλεις και κερδίζει στήριξη, αποτελεί έμπνευση για την εργατική τάξη διεθνώς και την τοποθετεί στους πιο σημαντικούς αγώνες που βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο.
Τα αίτια της απεργίας
Η απεργία ξεκίνησε στις 13 Νοεμβρίου, την ημέρα που η εταιρεία γιορτάζει την περίφημη «Red Cup Day» (Ημέρα των κόκκινων φλιτζανιών), όταν κυκλοφορούν τα χριστουγεννιάτικα φλιτζάνια και τα καταστήματα πλημμυρίζουν από πελατεία. Οι εργαζόμενοι έκαναν τη στρατηγική επιλογή να κατέβουν σε απεργία τη συγκεκριμένη ημέρα σε 65 καταστήματα από 40 πόλεις, προκειμένου να ασκήσουν τη μέγιστη δυνατή πίεση στην εταιρεία.
Είχε προηγηθεί ψηφοφορία του σωματείου Starbucks Workers United (SWU), όπου το 92% ψήφισε υπέρ μιας απεργίας διαρκείας λόγω «αδικαιολόγητων εργοδοτικών πρακτικών» και άρνησης της εργοδοσίας να διαπραγματευτεί για συλλογική σύμβαση.
Οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν τους εργαζόμενους να κατέβουν σε απεργία διαρκείας, είναι οι χαμηλοί μισθοί, το ασταθές και εξοντωτικό ωράριο, η υποστελέχωση και η παραβίαση των συνδικαλιστικών τους δικαιωμάτων.
Παρά τα τεράστια κέρδη της εταιρείας (τα έσοδά της για το 2025 ανήλθαν στα 37,2 δισ. δολάρια – αύξηση κατά 2,79% σε σύγκριση με το 2024) η διοίκηση πρότεινε τον περασμένο Απρίλη αυξήσεις της τάξης του 2%, ένα ποσοστό που δεν αντιστοιχεί ούτε στο ήμισυ του ετήσιου πληθωρισμού και που οι εργαζόμενοι χαρακτήρισαν «κοροϊδία» σε μια περίοδο αυξημένου κόστους διαβίωσης.
Παράλληλα, η Starbucks χρησιμοποιεί ένα σύστημα προγραμματισμού που αλλάζει τα ωράρια από εβδομάδα σε εβδομάδα, συχνά ανακοινώνει τα προγράμματα την τελευταία στιγμή και βάζει εργαζόμενους σε βάρδιες που δεν επιτρέπουν μια στοιχειωδώς σταθερή καθημερινότητα. Πολλοί baristas δηλώνουν ότι «δεν μπορούν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή» λόγω των αλλαγών.
Η εταιρεία προσπαθεί να λειτουργεί τα καταστήματα με τον ελάχιστο δυνατό αριθμό εργαζομένων, με αποτέλεσμα οι βάρδιες να μην είναι βιώσιμες. Οι εργαζόμενοι καταγγέλλουν ότι η διοίκηση πιέζει για αύξηση της παραγωγικότητας χωρίς αντίστοιχη ενίσχυση του προσωπικού.
Η Starbucks έχει κατηγορηθεί επίσημα για δεκάδες παραβιάσεις της εργατικής νομοθεσίας, όπως παρεμπόδιση συνδικαλιστικής οργάνωσης με απολύσεις και στοχοποίηση συνδικαλιστών, μέχρι εκφοβισμό εργαζομένων που εμπλέκονται στο συνδικάτο, παρεμβάσεις στις εκλογές των σωματείων, κλείσιμο καταστημάτων που ψήφισαν υπέρ των προτάσεων του συνδικάτου και μια στρατηγική καθυστέρησης ώστε να μην υπογραφεί ούτε μία συλλογική σύμβαση εργασίας (κωλυσιεργούν στις διαπραγματεύσεις, αφήνοντας τες να αιωρούνται για μεγάλα διαστήματα). Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν πάνω από 1.000 καταγγελίες προς την Εθνική Επιτροπή Εργασιακών Σχέσεων (NLRB).
Τι διεκδικούν
Με βάση τα παραπάνω, οι διεκδικήσεις των εργαζομένων είναι:
- Αξιοπρεπείς μισθοί και πραγματικές αυξήσεις.
- Σταθερά ωράρια, με εβδομαδιαίο πρόγραμμα που δεν αλλάζει αυθαίρετα.
- Επαρκές προσωπικό για να σταματήσει το φαινόμενο των εξουθενωτικών βαρδιών.
- Υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας που να κατοχυρώνει όλα τα παραπάνω αιτήματα.
Η απεργία βρίσκει απήχηση γιατί χτυπάει μια ευαίσθητη χορδή σε εκατομμύρια εργαζόμενους στις ΗΠΑ που αφορά την πραγματικότητα της επισφαλούς, ελαστικής εργασίας που κυριαρχεί στον κλάδο του επισιτισμού.
Δεν είναι τυχαίο ότι η απεργία έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 180 καταστήματα από 130 πόλεις με τη συμμετοχή 3.800 εργαζομένων, με κεντρικό σύνθημα «No Contract, No Coffee» (Χωρίς συλλογική σύμβαση δεν έχει καφέ), ενώ πολλοί εργαζόμενοι μιλούν για «τη μεγαλύτερη κινητοποίηση που έχει δει ποτέ η εταιρεία».
Η σημερινή απεργία αποτελεί συνέχεια ενός αγώνα που ξεκίνησε ήδη από το 2021, όταν οι εργαζόμενοι στα Starbucks άρχισαν για πρώτη φορά να οργανώνονται μαζικά για να δημιουργήσουν σωματεία στους χώρους δουλειάς τους. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, οι εργαζόμενοι πέτυχαν την πρώτη ιστορική νίκη απέναντι στην εταιρεία: κέρδισαν το δικαίωμα να συνδικαλίζονται, κάτι που άνοιξε τον δρόμο για να κάνουν το ίδιο δεκάδες ακόμα καταστήματα σε όλη τη χώρα. Από τότε μέχρι σήμερα, εκατοντάδες χώροι δουλειάς έχουν ενταχτεί στο Starbucks Workers United.
Ωστόσο, τέσσερα χρόνια μετά, και παρά τις δεκάδες απεργίες, στάσεις εργασίας και κινητοποιήσεις που έχουν γίνει, δεν έχει υπογραφεί ούτε μία συλλογική σύμβαση εργασίας. Η διοίκηση της εταιρείας που ακολουθεί αυτή τη στρατηγική εξάντλησης με ατελείωτες καθυστερήσεις, επιχειρεί να στείλει ένα μήνυμα, όχι μόνο στους δικούς της εργαζόμενους, αλλά συνολικά στην εργατική τάξη. Ότι ακόμα και αν οι εργαζόμενοι κερδίσουν εκλογές για τη δημιουργία σωματείων στους χώρους εργασίας, η εργοδοσία μπορεί να μπλοκάρει στην πράξη κάθε ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Αυτή η πραγματικότητα εξηγεί γιατί οι σημερινές κινητοποιήσεις έχουν πάρει τη μορφή παρατεταμένης και κλιμακούμενης απεργίας. Οι εργαζόμενοι γνωρίζουν πλέον ότι αν δεν χτυπήσουν τα κέρδη της με το όπλο της απεργίας, καμία πολυεθνική δεν πρόκειται να παραχωρήσει εργατικά δικαιώματα.
Μια πρώτη σημαντική νίκη
Η πίεση της απεργίας και οι συνεχείς καταγγελίες οδήγησαν σε μια σημαντική εξέλιξη. Μετά από έρευνα της αρχής προστασίας καταναλωτών και εργαζομένων της Νέας Υόρκης, η Starbucks υποχρεώθηκε να πληρώσει 39 εκατομμύρια δολάρια σε εργαζόμενους, λόγω παραβιάσεων της εργασιακής νομοθεσίας γύρω από τα ωράρια.
Η συμφωνία προβλέπει πως πάνω από 35,5 εκατομμύρια δολάρια θα επιστραφούν σε περισσότερους από 15.000 εργαζόμενους «που επλήγησαν από τις παράνομες πρακτικές»καθώς και την καταβολή προστίμου ύψους 3,4 εκατομμυρίων δολαρίων από την εταιρεία.
Οι δικαιούχοι εργαζόμενοι θα λάβουν αποζημίωση με βάση τις εβδομάδες που εργάστηκαν μεταξύ Ιουλίου 2021 και Ιουλίου 2024, ποσό που αντιπροσωπεύει μια σημαντική αναγνώριση των καταχρηστικών πρακτικών της εταιρείας.
Ένας αγώνας που εμπνέει διεθνώς
Ο αγώνας των εργαζομένων στα Starbucks δεν αφορά μόνο μια εταιρεία ή έναν κλάδο. Αφορά συνολικά την εργατική τάξη, στις ΗΠΑ και διεθνώς. Δείχνει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι ακόμα και σε έναν πολυεθνικό κολοσσό με τεράστια κέρδη, οι εργαζόμενοι μπορούν να σηκώσουν κεφάλι, να οργανωθούν και να αντισταθούν στην εργοδοτική αυθαιρεσία.
Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει τα όρια ενός συστήματος που αναγνωρίζει τυπικά το δικαίωμα στην οργάνωση, αλλά στην πράξη επιτρέπει στις πολυεθνικές να σαμποτάρουν για χρόνια τη συλλογική διαπραγμάτευση.
Η απεργία των εργαζομένων στα Starbucks δείχνει τον δρόμο. Σε μια εποχή επισφαλούς εργασίας, χαμηλών μισθών και εντεινόμενης εκμετάλλευσης, η οργάνωση και η κλιμάκωση των αγώνων παραμένει το πιο ισχυρό όπλο των εργαζομένων. Αυτό το μήνυμα ξεπερνά τα σύνορα των ΗΠΑ και αφορά και τους αγώνες που έχουμε μπροστά μας εδώ.
