Ντιμέτζι Μακάουλεϊ, Νίκος Αναστασιάδης
Στις 6 Ιουνίου 2025, ο 31χρονος δάσκαλος και μπλόγκερ Άλμπερτ Οτζουάνγκ συνελήφθη στην Κένυα. Δύο μέρες αργότερα, ο πατέρας του παρέλαβε από την αστυνομία το νεκρό σώμα του. Ισχυρίστηκαν ότι πέθανε από «αυτοτραυματισμό», αλλά η νεκροψία έδειξε σαφή σημάδια βασανιστηρίων. Ο λόγος της σύλληψης και της δολοφονίας του ήταν ότι το περιεχόμενο των δημοσιεύσεών του ασκούσε κριτική στην κυβέρνηση και την αστυνομία.
Το παραπάνω γεγονός προκάλεσε μια μαζική έκρηξη διαδηλώσεων κατά της αστυνομικής βίας. Οι διαμαρτυρίες αυτές συνδέθηκαν γρήγορα με τη συνολική καταστολή και τη λιτότητα, παίρνοντας έναν συνολικό αντικυβερνητικό χαρακτήρα. Ο βαρύς τραυματισμός με σφαίρα στο κεφάλι του μικροπωλητή Μπονάφις Καριούκι από αστυνομικό κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις διαδηλώσεις, που οδήγησε στον θάνατό του λίγες μέρες αργότερα, πυροδότησε ένα νέο κύμα οργής.
Οι διαδηλώσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Κένυα, θεωρούνται από πολλούς η συνέχεια του περσινού κινήματος ενάντια στον πρόεδρο Ρούτο και την κυβέρνησή του.
Η εξέγερση του 2024
Η πολιτική κρίση στην Κένυα πηγάζει από τη συνολική δυσαρέσκεια της κοινωνίας προς την κυβέρνηση του προέδρου Ουίλιαμ Ρούτο, η οποία τροφοδοτείται από τα οικονομικά προβλήματα των φτωχών και τη διαφθορά που χαρακτηρίζει τους πλούσιους. Οι μαζικές διαδηλώσεις που ξέσπασαν το 2024 ήταν αποτέλεσμα ενός πακέτου μέτρων που στόχευε στην αύξηση των κρατικών εσόδων μέσω νέων φόρων. Οι διαδηλώσεις αυτές, στις οποίες πρωτοστατούσε η νεολαία, έγιναν γνωστές και ως «εξέγερση της Gen Z».
Τον Μάη του 2024 η κυβέρνηση Ρούτο παρουσίασε το νομοσχέδιο που αποτελούσε ξεκάθαρη επίθεση στο βιοτικό επίπεδο των φτωχών. Στα μέσα Ιουνίου, η νεολαία βγήκε στους δρόμους φωνάζοντας «Ο Ρούτο πρέπει να φύγει».
Στις 25 Ιουνίου 2024, διαδηλωτές εισέβαλαν στη Βουλή της Κένυας, βάζοντας φωτιά σε τμήμα του κτιρίου και καταστρέφοντας ό,τι έβρισκαν μπροστά τους. Άλλοι μπήκαν στην αίθουσα της Γερουσίας και την κατέλαβαν ως «εκπρόσωποι του λαού», με έναν από αυτούς στο ρόλο του «Προέδρου της Βουλής». Το χρυσό σκήπτρο, σύμβολο της κοινοβουλευτικής εξουσίας, μεταφέρθηκε εκτός Βουλής με σκοπό την δημιουργία ενός «λαϊκού κοινοβουλίου» σε μια απελευθερωμένη ζώνη, μακριά από τη ντροπιασμένη και ανυπόληπτη Εθνοσυνέλευση και τους «αμαρτωλούς» γερουσιαστές. Αυτή η επαναστατική εμπειρία θα μείνει αξέχαστη σε όσους την έζησαν. Ωστόσο, η απουσία οποιασδήποτε ηγεσίας στο κίνημα, πόσο μάλλον οργανωμένης και με ξεκάθαρη στρατηγική, ήταν εμφανής.
Κατά την εξέγερση του 2024, περισσότεροι από 40 διαδηλωτές σκοτώθηκαν και πάνω από 500 τραυματίστηκαν. Μετά από μέρες μαζικών διαδηλώσεων, ο Ρούτο αναγκάστηκε να αποσύρει το νομοσχέδιο, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό για να κατευνάσει την οργή. Προκειμένου να κρατήσει ο ίδιος την εξουσία, αναγκάστηκε να απολύσει ολόκληρο το υπουργικό του συμβούλιο. Στη συνέχεια ωστόσο, επανέφερε πολλούς από τους υπουργούς που είχε διώξει, προκαλώντας νέα κύματα αγανάκτησης.
Θάρρος απέναντι στον εκφοβισμό και την καταπίεση
Η άρνηση του Ρούτο να παραιτηθεί δεν είναι κάτι ασυνήθιστο στην Αφρική. Πολλοί Αφρικανοί ηγέτες -ανάμεσά τους και πολλοί από αυτούς που προέρχονται από απελευθερωτικά κινήματα- παραμένουν στην εξουσία για δεκαετίες, βασιζόμενοι στην καταστολή κάθε αντιπολίτευσης και τη φίμωση κάθε διαφωνίας. Σε πολλές περιπτώσεις, ανατρέπονται τελικά από μαζικά κινήματα, σε άλλες από στρατιωτικά πραξικοπήματα.
Οι πρόσφατες διαδηλώσεις κατά της αστυνομικής καταστολής συνδέθηκαν άμεσα με την περσινή εξέγερση μέσω του συνθήματος «Ruto must go» (ο Ρούτο πρέπει να φύγει). Ο κόσμος που βγήκε στους δρόμους επέδειξε αξιοθαύμαστο θάρρος. Τα κοινωνικά δίκτυα είναι γεμάτα με φωτογραφίες και βίντεο νεαρών Κενυατών να αντιστέκονται στην αστυνομία και τον στρατό σε κάθε περιοχή όπου ξέσπασαν διαμαρτυρίες.
Κατά τη διάρκεια των φετινών διαδηλώσεων, η αστυνομία εξαπέλυσε για άλλη μια φορά βία ενάντια στο κίνημα. Σύμφωνα με πληροφορίες, τουλάχιστον 19 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέχρι την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο. Ο διευθυντής της Εγκληματολογικής Υπηρεσίας, Μοχάμεντ Αμίν, δήλωσε ότι 485 άτομα έχουν συλληφθεί για διάφορα αδικήματα, ανάμεσα στα οποία δολοφονίες, τρομοκρατία, βιασμοί, λεηλασίες, καταστροφή περιουσίας και επιθέσεις σε αστυνομικούς.
Κρατική καταστολή: η απάντηση σε όλα
Η κρατική καταστολή στην Κένυα είναι μια σταθερή πρακτική. Ο Δρ. Ντάβτζι Μπίμτζι Ατέλα, πρόεδρος της Ένωσης Ιατρών, Φαρμακοποιών και Οδοντιάτρων της Κένυας, βρέθηκε επικεφαλής μιας απεργίας διάρκειας 60 ημερών τον Μάρτιο του 2024. Η απεργία διεκδικούσε αύξηση της χρηματοδότησης για το δημόσιο σύστημα υγείας και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Πριν ακόμη ξεκινήσει η απεργία, ο Ατέλα, παραλίγο να χάσει τη ζωή του όταν χτυπήθηκε στο κεφάλι από σφαίρα αστυνομικού σε πορεία των γιατρών.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Μπούκερ Ομόλ, γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κένυας, συνελήφθη στο Διεθνές Αεροδρόμιο Τζόμο Κενυάτα ενώ ταξίδευε προς Πεκίνο. Η σύλληψη θεωρήθηκε πολιτικά υποκινούμενη λόγω της έντονης κριτικής του στον Ρούτο.
Τον Δεκέμβριο του 2024, η αστυνομία διέλυσε ειρηνική διαδήλωση κατά των γυναικοκτονιών και της έμφυλης βίας με χρήση δακρυγόνων.
Μετά τις διαδηλώσεις του 2024, μεγάλες διαστάσεις έχει πάρει και το ζήτημα των εξαφανίσεων ακτιβιστών. Άνθρωποι απάγονται από άνδρες με πολιτικά, συχνά με αυτοκίνητα χωρίς πινακίδες, κρατούνται σε άγνωστα μέρη, με δεμένα μάτια, βασανίζονται ή ανακρίνονται, και απελευθερώνονται χωρίς να τους απαγγελθούν κατηγορίες – κάποιοι μετά από μέρες ή και εβδομάδες. Ο σύμμαχος του Ρούτο και αρχηγός της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, Κιμάνι Ιτσούνγκουα, δήλωσε κυνικά ότι όσοι καταγγέλλουν την παραπάνω πρακτική:
«… κρύβονται σε διαμερίσματα Airbnb με τις φίλες τους για τρεις μέρες για να δυσφημήσουν την κυβέρνηση».
Το παιχνίδι του Ρούτο
Το καθεστώς Ρούτο θεωρείται ένα από τα βασικά προπύργια του δυτικού ιμπεριαλισμού στην Αφρική. Η Κένυα είναι η μόνη χώρα υποσαχάριας Αφρικής που ενώ δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, έχει το καθεστώς του «Σημαντικού Συμμάχου» του, που σημαίνει ότι έχει αναπτύξει στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ. Έχει στείλει στρατεύματα στην Αϊτή για μια αποστολή ασφάλειας που πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη των ΗΠΑ και επίσης έχει στηρίξει πολιτικά την Ουκρανία, αλλά και το Ισραήλ στη γενοκτονία στη Γάζα.
Αλλά ακόμα και οι δυτικοί σύμμαχοι του Ρούτο, δεν μπόρεσαν να αγνοήσουν την αστυνομική καταστολή. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι πρεσβείες της Ε.Ε. και ο ΟΗΕ αναγκάστηκαν να την καταδικάσουν. Πιθανόν φοβούνται ότι ο Ρούτο το έχει παρακάνει και απειλείται η σταθερότητα του καθεστώτος. Δεδομένων των πρόσφατων ανατροπών σε πολλές χώρες της ζώνης του Σάχελ που απομακρύνθηκαν από τον δυτικό και κυρίως τον γαλλικό ιμπεριαλισμό και πλησίασαν τη Ρωσία και την Κίνα, αυτός ο φόβος μοιάζει να έχει βάση.
Πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι το 75% των Κενυατών αναφέρουν επιδείνωση της οικονομικής τους κατάστασης από το 2022. Αξιωματούχοι της κυβέρνησης παραδέχονται ότι το καθεστώς είναι βαθιά αντιδημοφιλές. Οι πολίτες που κινητοποιούνται κατά της κυβέρνησης πρέπει να αρχίσουν να σκέφτονται και να συζητούν τη δημιουργία του δικού τους πολιτικού οχήματος, ενός κόμματος της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων που θα προτείνει μια σοσιαλιστική διέξοδο από την κρίση.
