«Τα σχολικά γεύματα, ως θεσμός που εφαρμόζεται στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, συντελούν σημαντικά στην ενίσχυση της αλληλεγγύης και της συντροφικότητας στη μαθητική κοινότητα και ταυτόχρονα βελτιώνουν τις μαθητικές επιδόσεις. Τα πολλαπλά οφέλη του Προγράμματος έχουν θετική αντανάκλαση και στην ανάπτυξη της πρωτογενούς εγχώριας παραγωγής, καθώς τα προϊόντα που επιλέγονται για την παρασκευή των γευμάτων, η οποία γίνεται σε συνεργασία με Επιστημονικούς Φορείς, είναι ντόπια και υψηλής διατροφικής αξίας. Με αυτόν τον τρόπο, προάγεται στη μαθητική κοινότητα η υγιεινή μεσογειακή διατροφή, ενώ παράλληλα διευρύνεται και ο αριθμός των θέσεων εργασίας στις τοπικές κοινωνίες».
Αυτά τα ωραία αναγράφονται στην κεντρική σελίδα του Οργανισμού Προνοιακών Επιδομάτων Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) σχετικά με τα σχολικά γεύματα. Στην πράξη όμως ο θεσμός, που ξεκίνησε το 2017, δεν εφαρμόζεται στη συντριπτική πλειοψηφία των σχολείων πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης πανελλαδικά.
Το σχολικό έτος 2022-23 αφορούσε 1.658 δημοτικά σχολεία (σε ένα σύνολο κοντά στα 4.500) στα οποία διατέθηκαν 217.267 μερίδες φαγητού σε μαθητές την ημέρα. Δεν αφορούσε Νηπιαγωγεία, Γυμνάσια, Λύκεια ούτε καν τον συνολικό αριθμό των μαθητών του Δημοτικού.
Πολλοί δήμοι και περιοχές της χώρας είναι εκτός προγράμματος χωρίς να υπάρχει καν η στοιχειώδης ενημέρωση για την ύπαρξή του καθώς και για την ακριβή διαδικασία υποβολής αίτησης ένταξης στο πρόγραμμα. Για τα επόμενα δύο χρόνια η κυβέρνηση και το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων που έχει την ευθύνη για το πρόγραμμα έχουν προκηρύξει διαγωνισμό για το πρόγραμμα.
Η σχετική διακήρυξη προβλέπει ότι για τα επόμενα χρόνια (ως και το σχολικό έτος 2026-2027) ο αριθμός των μερίδων που θα παρέχονται να φτάσει τις 231.062 μερίδες. Πρακτικά δηλαδή η κυβέρνηση για τα επόμενα 2 ή 3 χρόνια αυξάνει τις μερίδες των γευμάτων μόλις κατά 14.000 περίπου προεξοφλώντας ουσιαστικά ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών θα παραμείνει εκτός προγράμματος.
Και αυτό σε εποχές κρίσης, μεγάλης ακρίβειας, φτώχειας αλλά και της ύπαρξης υψηλών ποσοστών παχυσαρκίας και ασθενειών λόγω κακής διατροφής στους μαθητές.
Τι ισχύει σε άλλες χώρες της Ευρώπης
Στις περισσότερες, αν όχι όλες τις χώρες της ΕΕ τα σχολικά γεύματα παρέχονται εδώ και χρόνια. Στην πλειοψηφία τους παρέχονται δωρεάν –ειδικά για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα– ενώ όπου χρεώνονται ισχύει πολύ χαμηλό αντίτιμο ανά γεύμα.
Μερικά παραδείγματα: Στη Σουηδία όλοι οι μαθητές τρώνε δωρεάν και μπορούν να φάνε όσο φαγητό θέλουν. Στη Γερμανία στο κρατίδιο του Βερολίνου προσφέρονται σχολικά γεύματα δωρεάν σε όλα τα παιδιά από ενός ως έξι ετών.
Στη Σκωτία τα σχολικά γεύματα για παιδιά από πέντε έως εννέα ετών είναι δωρεάν και η κυβέρνηση έχει ανακοινώσει ότι αυτό θα επεκταθεί στα δύο τελευταία χρόνια του δημοτικού σχολείου έως το 2026. Για τους μαθητές του δημοτικού από έξι έως επτά ετών, το μεσημεριανό γεύμα κοστίζει 1,90 λίρες.
Στην Ιταλία προσφέρονται σχολικά γεύματα σε όλα τα παιδιά και για τις οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα η παροχή είναι δωρεάν.
Τα δωρεάν σχολικά γεύματα είναι δικαίωμα
Στην Ελλάδα ο θεσμός δημιουργήθηκε χωρίς να υπάρξει πρόβλεψη ή μέριμνα για την αναγκαία υποδομή. Δηλαδή χωρίς να υπάρχει χώρος σίτισης, τραπεζοκόμοι, θερμοθάλαμοι, κλπ. Τα σχολεία αυτοσχεδιάζουν, καθώς δεν υπάρχουν αίθουσες και προσωπικό, σε κάποιες περιπτώσεις ούτε καν κυλικεία, ενώ και κάποιοι εκπαιδευτικοί αντιδρούν καθώς εκτιμούν ότι θα τους φορτωθεί ένα επιπλέον καθήκον στο ήδη επιβαρυμένο πρόγραμμά τους.
Επιπλέον, οι 21 ιδιώτες ανάδοχοι -δηλαδή εταιρείες catering– του τελευταίου διαγωνισμού ενδιαφέρονται πρωτίστως για το κέρδος και μετά για την ποιότητα και την ποσότητα του φαγητού που παρέχεται σε παιδιά. Έχει παρουσιαστεί το φαινόμενο σε κάποια σχολεία το φαγητό να είναι εξαιρετικό και σε κάποια άλλα απαράδεκτο.
Αυτό που θα έπρεπε κανονικά να συμβαίνει, θα ήταν να οργανώνεται ο θεσμός της δωρεάν παροχής σχολικών γευμάτων στους μαθητές όλων των βαθμίδων από το κράτος μέσα από τους δήμους και τις περιφέρειες. Τα παραπάνω θα έπρεπε να γίνουν σε συνεργασία με τους συνεταιρισμούς και τους αγροτικούς συλλόγους και αξιοποιώντας την υπαρκτή θετική εμπειρία των γευμάτων στους δημόσιους βρεφονηπιακούς σταθμούς.
Αυτή είναι και η πάγια θέση όλων των φορέων του γονεϊκού κινήματος. Για τους γονείς δωρεάν σχολικό γεύμα σημαίνει περισσότερος ελεύθερος και δημιουργικός χρόνος και εξοικονόμηση χρημάτων. Για τα παιδιά σημαίνει ισορροπημένες και υγιεινές διατροφικές συνήθειες. Όλα αυτά βέβαια απαιτούν αγώνα, συντονισμό και μαζική διεκδίκηση ανά σχολείο, δήμο, αλλά και πανελλαδικά.
