Διασκευή άρθρου του Καρλ που δημοσιεύτηκε αρχικά στο International Socialist Forward
Με τη διάδοση του διαδικτύου και την ανάπτυξη της τεχνολογίας, εμφανίστηκε ένα νέο οικονομικό μοντέλο, με βασικό χαρακτηριστικό τις πλατφόρμες online παράδοσης φαγητού, όπως η UberEats και η Foodpanda. Το 2020, με την πανδημία να πλήττει ολόκληρο τον κόσμο, οι πλατφόρμες αυτές αναπτύχθηκαν ραγδαία. Σήμερα σε κάθε δρόμο της Ταϊβάν υπάρχουν εργαζόμενοι διανομής. Η οικονομία των πλατφορμών υποτίθεται ότι είναι συμφέρουσα τόσο για τους καταναλωτές, όσο και τους εργαζόμενους, με τους πρώτους να κερδίζουν την ευκολία των υπηρεσιών διανομής και τους δεύτερους να μη δεσμεύονται από το σταθερό ωράριο εργασίας.
Ορισμένοι εργαζόμενοι αναζήτησαν δουλειά στις πλατφόρμες εξαιτίας των μισθών που έπαιρναν μέχρι τότε σε άλλες θέσεις εργασίας, που αν και σταθεροί ήταν πολύ χαμηλοί, ή επειδή δεν ήθελαν να δεσμεύονται από ένα σταθερό ωράριο. Ωστόσο, σύμφωνα με τη λογική του καπιταλισμού, η ανάπτυξη της οικονομίας της πλατφόρμας έφερε περισσότερη υπερεργασία και λιγότερη εργασιακή ασφάλεια.
Τι είναι η οικονομία της πλατφόρμας;
Η οικονομία της πλατφόρμας ορίζεται από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας ως «η χρήση ψηφιακών πλατφορμών για την ανάθεση εργασίας σε άτομα σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, συνήθως για την εκτέλεση τοπικών εργασιών, προσανατολισμένων στην παροχή υπηρεσιών». Οι εργαζόμενοι αυτού του χώρου έχουν διαφορετικές εργασιακές σχέσεις από αυτές που ισχύουν για όσους εργάζονται με συμβάσεις με τον εργοδότη. Το γεγονός ότι στην περίπτωσή τους δεν υπάρχει τέτοια σύμβαση, τους στερεί την προστασία που έχουν οι εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης, ενώ παράλληλα έχουν να αντιμετωπίσουν και πρόσθετα προβλήματα.
Ο τομέας αυτός προσέλκυσε εργαζόμενους με το δέλεαρ της «ελευθερίας» και της «ευελιξίας». Οι εργοδότες του χώρου ισχυρίζονται ότι η σχέση μεταξύ της πλατφόρμας και των εργαζομένων βασίζεται στην πληρωμή προμήθειας ανά παραγγελία. Ωστόσο, τον Οκτώβριο του 2019, το Υπουργείο Εργασίας της Ταϊβάν έκρινε ότι ανάμεσα στην UberEats, τη Foodpanda και στους εργαζόμενους διανομής τους, υπάρχει η «κλασική» σχέση εργοδοτών και υπαλλήλων. Οι πλατφόρμες παράδοσης φαγητού στην πραγματικότητα απασχολούν εργαζόμενους χρησιμοποιώντας τον όρο της «προμήθειας» για να αποφύγουν τις νομικές ευθύνες ως εργοδότες, όπως ο ελάχιστος μισθός που ορίζει η εργατική νομοθεσία, η επαγγελματική ασφάλιση, η ασφάλιση υγείας, η αποζημίωση απόλυσης κ.λπ. Με τον τρόπο αυτό, μετακυλούν το κόστος για τα παραπάνω στους ίδιους τους εργαζόμενους.
Οι συνθήκες εργασίας των εργαζομένων διανομέων στην Ταϊβάν
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (OSHA) του Υπουργείου Εργασίας της Ταϊβάν, ο αριθμός των διανομέων στην Ταϊβάν έφτασε τις 145.000 το 2022. Σύμφωνα με έρευνα με τηλεφωνικές συνεντεύξεις εργαζομένων σε πλατφόρμες το 2020, το 24% των ερωτηθέντων εργάζονταν περισσότερες από 50 ώρες την εβδομάδα, ενώ το 79% είχε εργαστεί περισσότερες από τις προβλεπόμενες νομικά 8 ώρες την ημέρα. Το 3% των διανομέων ανέφερε ακόμη και ημερήσιο ωράριο εργασίας άνω των 20 ωρών!
Οι εργαζόμενοι διανομείς εργάζονται πολλές ώρες προκειμένου να εξασφαλίσουν υψηλότερο εισόδημα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι πλατφόρμες παράδοσης έχουν μειώσει αρκετές φορές τις αποδοχές των εργαζομένων. Από τον Μάρτιο του 2021, η Foodpanda και η UberEats, έχουν προχωρήσει σε σημαντικές μειώσεις. Η Foodpanda μείωσε την ελάχιστη τιμή ανά παραγγελία από τα 57 NTD (Νέο Δολάριο Ταϊβάν) σε 44 NTD (περίπου από 1,66 σε 1,29 ευρώ). Η Uber Eats υιοθέτησε διαφορικές τιμές ανάλογα με το αν η παραγγελία παραδόθηκε σε ώρες αιχμής ή όχι, μειώνοντας σημαντικά την αμοιβή για τις παραδόσεις εκτός ωρών αιχμής. Οι αλλαγές αυτές βασικά έπληξαν τους διανομείς που εργάζονται σποραδικά, διαψεύδοντας έτσι πλήρως τα περί «ελευθερίας» και «ευελιξίας».
Επιπλέον, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Επιθεώρησης Εργασίας, το ποσοστό εργατικών ατυχημάτων ανά χίλιους εργαζομένους στον κλάδο των μεταφορών και της αποθήκευσης το 2022 ήταν 4,374%, διπλάσιο σχεδόν από τον εθνικό μέσο όρο (2,269%). Ο αγώνας για το μεροκάματο οδηγεί τους διανομείς στο να προσπαθούν να παραδίδουν κάθε παραγγελία όσο το δυνατόν γρηγορότερα, κάτι που αυξάνει αναμφίβολα τον κίνδυνο ατυχημάτων.
Οι αγώνες των εργαζομένων στις πλατφόρμες
Στην οικονομία της πλατφόρμας, οι εργαζόμενοι λειτουργούν κατά κύριο λόγο ατομικά. Σε αντίθεση με τους εργαζόμενους σε γραφεία ή εργοστάσια, οι διανομείς δεν είναι σε θέση να δημιουργήσουν σταθερούς δεσμούς με άλλους εργαζόμενους και είναι ακόμη πιο δύσκολο να οργανώσουν συλλογική δράση για να αντισταθούν στους εργοδότες τους.
Ωστόσο, οι εργαζόμενοι διανομής στην Ταϊβάν έχουν αρχίσει να αναζητούν τρόπους αντίστασης. Τον Ιανουάριο του 2020, μετά από μειώσεις που έκανε η Foodpanda, οι εργαζόμενοι προχώρησαν σε απεργία για να διαμαρτυρηθούν για αυτή τη μονομερή κίνηση, καλώντας τους συναδέλφους τους να αρνηθούν συλλογικά να πάρουν παραγγελία. Διοργάνωσαν επίσης συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στην Ταϊπέι, τη Νέα Ταϊπέι, την Ταϊτσούνγκ και την Καοσιούνγκ.
Τον Οκτώβριο του 2023, οι εργαζόμενοι διανομής σε ολόκληρη την Ταϊβάν συγκεντρώθηκαν έξω από το κτίριο του Γιουάν (το νομοθετικό σώμα της Ταϊβάν) σε συνέντευξη Τύπου, με την οποία ζητούσαν να ψηφιστεί η νομική προστασία για τους διανομείς (δηλαδή νόμος που να ρυθμίζει τη σχέση των εργαζομένων με τις πλατφόρμες και τα δικαιώματά τους). Εξέφρασαν επίσης τη διαμαρτυρία τους για τη διάλυση των συνδικάτων από τις δύο μεγάλες πλατφόρμες του χώρου.
Παρόλο που ο αγώνας των διανομέων στην Ταϊβάν βρίσκεται ακόμη στα πρώτα του βήματα, τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν πως οι εργαζόμενοι στις πλατφόρμες μπορούν να οργανωθούν και να αγωνιστούν συλλογικά. Μπορούν να αμφισβητήσουν την υποτιθέμενη παντοδυναμία των αφεντικών των πλατφορμών, να κατοχυρώσουν δικαιώματα και να πετύχουν νίκες για τον κλάδο, αλλά και για το σύνολο των εργαζομένων.
