Άρθρο του Νάιτζελ Σμιθ από τη Βρετανία, που δημοσιεύτηκε αρχικά στο Internationalist Standpoint
Η βασίλισσα Ελισάβετ η Δεύτερη πέθανε την Πέμπτη 8 Σεπτεμβρίου, σε ένα από τα κτήματά της, το Μπαλμόραλ στη Σκωτία, ύστερα από μια σύντομη ασθένεια. Βρισκόταν στο θρόνο του Ηνωμένου Βασιλείου για εβδομήντα χρόνια και ήταν ενενήντα έξι ετών.
Αποικιακός ηγεμόνας
Η βασίλισσα Ελισάβετ ήταν η επικεφαλής του βρετανικού κράτους κατά την περίοδο της παρακμής του βρετανικού ιμπεριαλισμού. Η Βρετανική Αυτοκρατορία στο απόγειο της κυριαρχίας της (πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο) ήταν η μεγαλύτερη αυτοκρατορία στην ιστορία, καθώς περιλάμβανε το 23% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 24% της συνολικής έκτασης της Γης!
Αυτή η ιμπεριαλιστική κυριαρχία επιβλήθηκε με απίστευτη βία, ρατσισμό, βασανιστήρια, κλπ. Στην Ινδία, τη Νότια Αφρική, την Κύπρο, το Ιράκ, την Παλαιστίνη, την Ιρλανδία, την Κένυα και τόσες άλλες χώρες, ο βρετανικός ιμπεριαλισμός διέπραξε αποτρόπαια εγκλήματα – τα οποία υποστηρίχθηκαν από τη βασιλική οικογένεια. Παρόλο που οι αντιαποικιακές εξεγέρσεις και η πτώση της εξουσίας του βρετανικού ιμπεριαλισμού οδήγησαν σε προσαρμογές στην πολιτική του Η.Β., στην ίδρυση της Κοινοπολιτείας (ένωση 50 περίπου κρατών – κυρίως πρώην βρετανικών αποικιών) αντί της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, οι αποικιακές πολιτικές εξακολουθούσαν να εφαρμόζονται σκληρά.
Μια πρόσφατη δικαστική υπόθεση σχετικά με την καταστολή του κινήματος Μάου Μάου στην Κένυα από τη Βρετανία είναι ενδεικτική: η βρετανική κυβέρνηση αποδέχτηκε ότι οι Κενυάτες
«είχαν υποστεί χρόνια συστηματικών βασανιστηρίων και κακομεταχείρισης» και ότι «έως και 320.000 Κενυάτες Κικούγιου κρατούνταν σε βρετανικά στρατόπεδα κράτησης στο πλαίσιο μιας εκστρατείας τρόμου που “άφησε δεκάδες χιλιάδες, ίσως εκατοντάδες χιλιάδες, νεκρούς” και ανείπωτο αριθμό ζωών κατεστραμμένων από καταναγκαστική εργασία, πείνα, βασανιστήρια και βιασμούς.»
Η βασίλισσα Ελισάβετ συναντήθηκε επίσης με διάφορους δικτάτορες που υποστήριζε η Βρετανία, όπως ο Σάχης του Ιράν.
Η βασιλική οικογένεια Ουίνδσορ είναι ένα από τα πλουσιότερα γένη της Αγγλίας σύμφωνα με το Forbes, καθώς η περιουσία τους ξεπερνά τα 28 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μοναρχία κοστίζει στους φορολογούμενους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου 102 εκατομμύρια λίρες (116 εκ. ευρώ) ετησίως ενώ απαλλάσσεται από τους περισσότερους φόρους. Εκτός από αυτόν τον τεράστιο πλούτο, τα περιουσιακά στοιχεία της βασίλισσας βρέθηκαν να εμπλέκονται στο σκάνδαλο των Paradise Papers. Ακόμη και τα κοσμήματα στο στέμμα της αποτελούν τεκμήρια της αποικιοκρατίας, καθώς εκλάπησαν από τη Νότια Αφρική.
Ήταν μια μητρική φιγούρα;
Πράγματι, η πολιτική της να αποφεύγει να εκφράζει δημοσίως πολιτικές απόψεις για τρέχοντα ζητήματα είχε λειτουργήσει υπέρ της. Επέτρεψε να διαδοθεί ο μύθος της «μητρικής φιγούρας», που λειτουργεί ως σταθεροποιητικός παράγοντας σε περιόδους πόλωσης του πολιτικού σκηνικού.
Ωστόσο, θα πρέπει να έχουμε πάντα υπόψη τον συνταγματικό ρόλο του μονάρχη. Ο/η μονάρχης είναι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων και οι άνδρες και οι γυναίκες του στρατού πρέπει να δώσουν όρκο πίστης σε αυτόν/ήν. Τείνουν να θεωρούν ότι η αφοσίωσή τους στο στέμμα υπερισχύει την αφοσίωσή τους στην εκάστοτε κυβέρνηση. Η βασίλισσα δεν λειτούργησε ποτέ ως ανάχωμα στο κράτος όσον αφορά την πολεμική του συμπεριφορά και πάντα υποστήριζε τους πολέμους στους οποίους συμμετείχε η κυβέρνησή της. Ο/η εκάστοτε μονάρχης συναντάται με τον πρωθυπουργό σε εβδομαδιαία βάση και ενημερώνεται για την πορεία που πρόκειται να ακολουθήσει η κυβερνητική πολιτική. Σε γενικές γραμμές, αυτές οι συναντήσεις δεν δημιούργησαν ποτέ συνταγματικό δίλημμα για τη Βασίλισσα η οποία πάντα δεχόταν να διαβάσει τον Λόγο της Βασίλισσας, που περιγράφει την κυβερνητική πολιτική και έχει συνταχθεί από την κυβέρνηση, χωρίς να έχει πρόβλημα με τη συνείδησή της. Θα συνέβαινε αυτό, αναρωτιέται κανείς, αν η κυβέρνηση πρότεινε την κατάργηση της μοναρχίας ή την υιοθέτηση πραγματικά ριζοσπαστικών-σοσιαλιστικών πολιτικών; Είναι σχεδόν δεδομένο ότι ο στρατός θα χρησιμοποιούνταν τότε από τον/την μονάρχη για να υπερασπιστεί το καθεστώς και να καταστείλει τη βούληση των «υπηκόων» του. Ναι, ο βρετανικός λαός αναφέρεται ως “υπήκοος του Στέμματος” και υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι με τους οποίους το Στέμμα θέτει τους υπηκόους του σε υποτακτικό ρόλο.
Οι ένοπλες δυνάμεις δεν είναι το μόνο σώμα εργαζομένων που δίνει όρκο πίστης στον μονάρχη. Οι βουλευτές, οι δικαστές και οι ειρηνοδίκες, οι αστυνομικοί, οι κληρικοί και οι συμβολαιογράφοι του δημοσίου πρέπει επίσης να δώσουν τον όρκο. Όσοι πολίτες άλλων χωρών παίρνουν την υπηκοότητα, πρέπει επίσης να ορκιστούν «να είναι πιστοί στον/στην Βρετανό μονάρχη και στους/στις διαδόχους του/της» – μια σκανδαλώδης παραβίαση του δημοκρατικού δικαιώματός τους στην ελεύθερη πολιτική σκέψη. Όπως έλεγε και ένας παλιός βουλευτής των Εργατικών, ο Τόνι Μπεν:
«Η πραγματικότητα είναι ότι κανείς δεν δίνει όρκο για να υποστηρίξει τη δημοκρατία στη Βρετανία. Η βασίλισσα δίνει όρκο να κυβερνά τη χώρα και να υποστηρίζει τα δικαιώματα των επισκόπων».
Ο ίδιος ο εθνικός ύμνος είναι ένας όρκος πίστης στον/στην μονάρχη και η Σημαία της Ένωσης (του Ηνωμένου Βασιλείου) αποτελεί ένα ισχυρό σύμβολο που υποστηρίζει την έννοια του Ηνωμένου Βασιλείου και συνεπώς της μοναρχίας.
Μια πυραμίδα «προστασίας»
Ο μονάρχης βρίσκεται στην κορυφή μιας «πυραμίδας προστασίας» που έχει σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης. Η ίδια η έννοια της μοναρχίας τοποθετεί στη συνείδηση των Βρετανών πολιτών τη σκέψη ότι υπάρχει μια ομάδα ανθρώπων πάνω από αυτούς, όχι λόγω των προσόντων τους, αλλά λόγω τυχαίας γέννησης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εδραίωση της ιδέας ότι οι πολίτες υπάρχουν για να εξυπηρετούν τις επιθυμίες που εκφράζει ο μονάρχης.
Ενισχύει επίσης την εδραίωση της πατριαρχίας, καθώς οι άνδρες κληρονόμοι έχουν προτεραιότητα στην διαδοχή του στέμματος σε σχέση με τις γυναίκες κληρονόμους. Αυτό τοποθετεί τις γυναίκες σε υποτακτικό ρόλο και αντανακλά την πατριαρχία που εξακολουθεί να χαρακτηρίζει την ελίτ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έχει ύπουλες συνέπειές και πολύ σωστά οι σοσιαλίστριες φεμινίστριες παλεύουν κατά των διακρίσεων που αναπόφευκτα απορρέουν από ένα σύστημα που θεωρεί τις γυναίκες κατώτερες από τους άνδρες. Οι συνέπειες αυτής της παγίδας είναι ολοφάνερες με τους τεράστιους αριθμούς κακοποιητικών συμπεριφορών που εξακολουθούν να υπάρχουν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Ρατσισμός και σεξισμός στη βασιλική οικογένεια
Ο πρίγκιπας Άντριου, ο γιος της βασίλισσας Ελισάβετ, έχει προστατευτεί από το να λογοδοτήσει για την σχέση του με κακοποιούς (όπως ο Τζέφρι Επστάιν), καθώς και για τις δικές του πράξεις σεξουαλικής παραβατικότητας. Την ίδια στιγμή ο πρίγκιπας Χάρι, ο εγγονός της που παντρεύτηκε την ηθοποιό Μέγκαν Μαρκλ, διαπίστωσε το ρατσιστικό κλίμα που υπάρχει απέναντι στη Μέγκαν Μαρκλ εντός της βασιλικής οικογένειας. Ο πρίγκιπας Κάρολος, ο νέος μονάρχης, έχει παραπονεθεί στο παρελθόν ότι η μητέρα του βάζει τον ρόλο της ως βασίλισσα πάνω από τον ρόλο της ως γονέας και πως αυτό έχει επηρεάσει άσχημα τη σχέση τους.
Το καθιερωμένο πρωτόκολλο της αποστολής των παιδιών της βασιλικής οικογένειας σε οικοτροφείο από πολύ μικρή ηλικία είναι κοινή πρακτική μεταξύ της ελίτ, προκειμένου να «σκληρύνουν» τα παιδιά της για να μπορέσουν αργότερα να καταπιέσουν τις λαϊκές μάζες – κάτι που η βρετανική άρχουσα τάξη εφαρμόζει με μεγάλη προθυμία.
Κρατική προπαγάνδα
Ως αντίδραση στον θάνατό της, το BBC (ο βρετανικός δημόσιος ραδιοτηλεοπτικός φορέας) ανέστειλε τις προγραμματισμένες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές του για είκοσι τέσσερις ώρες, για να αναφερθεί στον θάνατο της βασίλισσας, όπως είχε κάνει όταν πέθανε ο σύζυγός της, πρίγκιπας Φίλιππος.
Η λειτουργία του BBC γίνεται σαφής σε τέτοιες στιγμές, λειτουργεί ως προπύργιο του κατεστημένου και χρησιμοποιεί την ευκαιρία του θανάτου της βασίλισσας για να αυξήσει τη συμπάθεια για τη μονάρχη και, κατ’ επέκταση, για το σάπιο σύστημα που υποστήριξε.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Βρετανών πολιτών είχε θετική στάση απέναντι στη βασίλισσα. Πολλοί θα την περιέγραφαν ως αξιοπρεπή και με αρχές, επειδή φαινόταν να έχει ουδέτερη άποψη για τα κρατικά ζητήματα και εκτελούσε, στα μάτια τους, έναν συμβολικό ρόλο.
Αλλά ακόμη και με την επικρατούσα προπαγάνδα, σε μια έρευνα της YouGov (μια διεθνής εταιρεία έρευνας αγοράς και ανάλυσης δεδομένων μέσω του διαδικτύου, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο) το 2021, τουλάχιστον το 41% των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών προτιμούσε έναν εκλεγμένο αρχηγό του κράτους έναντι 31% που επιθυμούσαν έναν βασιλιά ή μια βασίλισσα.
Θα ήταν λάθος να ανασταλούν οι αγώνες
Θα ήταν λάθος να αρνηθούμε ότι πολλοί άνθρωποι θα αισθανθούν θλίψη και απώλεια με τον θάνατο της Βασίλισσας. Ωστόσο, δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για την εργατική τάξη να «ξεχάσει» ότι η βασιλική οικογένεια δεν ενεργεί προς το συμφέρον της.
Υπήρξαν ανακοινώσεις ότι ορισμένες απεργίες ματαιώθηκαν λόγω του θανάτου της βασίλισσας. Πιθανότατα αυτό γίνεται για να μην μειωθεί η υποστήριξη στις απεργίες σε αυτήν την περίοδο που επικρατεί το συναίσθημα θλίψης για τη βασίλισσα. Δεν θα ήταν όμως καλύτερα αν συνεχίζονταν οι απεργίες – που θα διεξάγονταν με σεβασμό αλλά με πολιτικό τρόπο, προκειμένου να βαθύνει η συζήτηση για τη σημασία της μοναρχίας; Τα καταστήματα, τα νοσοκομεία, τα εργοστάσια και τα σχολεία συνέχισαν να λειτουργούν σήμερα και το ίδιο θα έπρεπε να κάνουν και τα συνδικάτα. Σε κάθε περίπτωση τα συνδικάτα πρέπει να επανέλθουν πλήρως στον αγώνα το συντομότερο δυνατό, καθώς το απεργιακό κύμα που αναπτύσσεται είναι πολύ μεγάλης σημασίας και δεν πρέπει να ανακοπεί.
Αυτό που προκαλεί μεγαλύτερο προβληματισμό, είναι η αναβολή των συνεδριάσεων των συνδικάτων τις ημέρες που ακολούθησαν το θάνατο της βασίλισσας. Αυτό συνέβη σε διάφορες περιπτώσεις, όπως στη συνεδρίαση της περιφερειακής ομάδας των συνδικάτων στο Δυτικό Γιορκσάιρ, που ανέβαλε τη συνεδρίασή της για αυτόν τον μήνα, η οποία επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το πρωί του Σαββάτου (10.09.22), ως ένδειξη «σεβασμού» – μια απόφαση με την οποία υπήρξαν έντονες διαφωνίες.
Η μοναρχία δεν ενεργεί προς το συμφέρον της εργατικής τάξης ή του βρετανικού λαού γενικότερα. Ενισχύει τις ιδέες της εκμετάλλευσης, της πατρωνίας και της πατριαρχίας και δεν έχει θέση στον σύγχρονο κόσμο. Οι σοσιαλιστές θα πρέπει να καταστήσουν σαφές ότι δεν υπάρχει θέση για μια μοναρχία μέσα σε ένα σοσιαλιστικό κράτος και θα πρέπει να αγωνιστούν για την κατάργησή της.
Όπως έγραψε ο Ιρλανδός επαναστάτης Τζέιμς Κόννολι το 1910, και είναι επίκαιρο και σήμερα:
«Κάθε κοινωνική τάξη, εκτός από τη βασιλική, και ιδίως τη βρετανική, έχει συμβάλει μέσω κάποιων μελών της στην ανύψωση της φυλής. Αλλά ούτε στην επιστήμη, ούτε στην τέχνη, ούτε στη λογοτεχνία, ούτε στην εξερεύνηση, ούτε στη μηχανική εφεύρεση, ούτε στην εξανθρωπιστική νομοθεσία, ούτε σε κανένα τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας ένας εκπρόσωπος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας δεν βοήθησε στην ηθική, πνευματική ή υλική βελτίωση της ανθρωπότητας. Αλλά αυτή η βασιλική οικογένεια έχει αντιταχθεί σε κάθε κίνηση προς τα εμπρός, έχει πολεμήσει κάθε μεταρρύθμιση, έχει καταδιώξει κάθε πατριώτη και έχει στήσει ίντριγκες εναντίον κάθε θετικού προχωρήματος. Συκοφαντώντας κάθε φίλο του λαού, έχει γίνει φίλη με κάθε καταπιεστή. Σήμερα εξυμνείται από παραπλανημένους κληρικούς, ενώ στην ιστορία υπήρξε διαβόητη για την αποκρουστική φύση των εγκλημάτων της. Φόνος, προδοσία, μοιχεία, αιμομιξία, κλοπή, ψευδορκία – κάθε έγκλημα που είναι γνωστό στον άνθρωπο έχει διαπραχθεί από κάποιον από τη φυλή των μοναρχών…».
